KONSTYTUCJA TRZECIEGO MAJA

Prezentacja na temat: "KONSTYTUCJA TRZECIEGO MAJA"— Zapis prezentacji:

1 KONSTYTUCJA TRZECIEGO MAJA

2 Wydarzenia, o których opowiemy miały miejsce w XVIII wieku.

3 August II Mocny i Po śmierci Jana III Sobieskiego królem wybrano księcia saskiego Fryderyka Augusta, zwanego w Polsce Augustem II . Nosił on przydomek Mocny, bo rzeczywiście był bardzo silny - łamał w ręku podkowy i zwijał w rurkę cynowe talerze.

4 Za jego panowania zaszło tylko jedno ważne wydarzenie pomyślne dla Polski: Turcja, pokonana przez króla Jana III Sobieskiego zwróciła Polsce Podole wraz z Kamieńcem. Poza tym w czasie rządów Augusta II nastąpiło osłabienie Polski i rozpoczął się jej upadek. August II dbał głównie o podniesienie znaczenia swej dziedzicznej Saksonii. Dążył do wzmocnienia swojej władzy w Polsce, lecz sprawy Polski uważał za mniej ważne . Herb króla Augusta II

5 Zagrożenie dla kraju

6 Tymczasem dwa sąsiadujące z Polską państwa wyrosły na mocarstwa
Tymczasem dwa sąsiadujące z Polską państwa wyrosły na mocarstwa. Jednym z nich była Rosja unowocześniona przez cara Piotra I. Na zachodzie powstało państwo Pruskie , które miało świetnie wyszkoloną armię. Oba te sąsiadujące z Polską państwa coraz bardziej jej zagrażały. Na trzecią potęgę wyrosła Austria , która wzmocniła i rozszerzyła swoje granice po zwycięstwach nad Turkami. (Na obrazie bitwa pod Narwą).

7 August II Mocny, który był jednocześnie władcą Saksonii, w porozumieniu z Rosją wszczął wojnę przeciwko Szwecji. Polska nie brała w niej udziału , ale wojska rosyjskie i szwedzkie walczyły z sobą na jej ziemiach.

8 Szwedzki król Karol XII pokonał Rosjan i opanował większą część Polski
Szwedzki król Karol XII pokonał Rosjan i opanował większą część Polski. Szwedzi bezkarnie niszczyli kraj. Zajęli min. Kraków i podpalili Wawel. W wojnie tej zwanej wielką wojną północną zwyciężyła Rosja. W wyniku działań wojennych Polska była wyludniona i zniszczona podobnie jak po potopie szwedzkim za króla Jana Kazimierza. ( Widok Krakowa XVII – XVIII w.)

9 Gdy zmarł August II Mocny, szlachta polska zebrana na elekcji obrała królem przebywającego we Francji Stanisława Leszczyńskiego. Tymczasem do Polski znów wkroczyły wojska rosyjskie. Pod ich osłoną zebrali się nieliczni przeciwnicy Leszczyńskiego i obrali królem Augusta III, syna Augusta II. Na polskiej ziemi znowu rozgorzała wojna w wyniku której Stanisław Leszczyński powrócił do Francji. Portret Augusta III Sasa

10 Za czasów Augusta III w Polsce rosło rozprzężenie
Za czasów Augusta III w Polsce rosło rozprzężenie. Coraz większe znaczenie zyskiwali magnaci, którzy dbali o dobro własne a nie ojczyzny. Szlachta przeważnie wysługiwała się magnatom. Nie można było wprowadzić potrzebnych nowych praw , bo sejmy były przeważnie zrywane. Wystarczał sprzeciw jednego posła, a uchwala nie była podejmowana . Taki sprzeciw po łacinie nazywano liberum veto.

11 Mawiano, że „Polska nierządem stoi”, to znaczy, że panuje w niej anarchia, że brak silnej władzy. W czasie , kiedy Polska była coraz słabsza i bliższa upadku jej sąsiedzi a zwłaszcza Prusy, stawali się coraz silniejsi. Król pruski Fryderyk II, zabrał przemocą Śląsk, który należał wówczas do Austrii. Potem Fryderyk wygrał siedmioletnią wojnę z Austrią, Francją, Rosją i innymi państwami. Podczas tej wojny Fryderyk niszczył polską gospodarkę, fałszując polskie pieniądze i bezkarnie porywając z przygranicznych ziem młodych mężczyzn, których zmuszał do służby w pruskim wojsku. (Portret króla Prus Fryderyka II).

12 Stanisław August Poniatowski ostatni król Polski.
Po śmierci Augusta III szlachta polska nie mogła obrać króla według własnej woli, gdyż musiała się liczyć ze zdaniem Rosji. Carowa rosyjska Katarzyna zażądała, żeby królem Polski został Stanisław w August Poniatowski , którym wiedziała , ze będzie jej uległy. Szlachta zebrana na elekcji w roku 1764 nie sprzeciwiła się, bo pod Warszawą stało rosyjskie wojsko. Nowy król koronował się nie w Krakowie lecz w Warszawie.

13 Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego 1764

14 Stanisław August był człowiekiem bardzo zdolnym i wykształconym lecz o chwiejnym charakterze. Liczył na poparcie i pomoc carowej Katarzyny, ale musiał jednak spełniać żądania rosyjskiego posła w Warszawie. Wprowadzenie reform i wzmocnienie państwa było w tej sytuacji niemożliwe ponieważ blokowała je Rosja. Stanisław August Poniatowski w stroju koronacyjnym, obraz Marcello Bacciarellego z

15 Konfederacja barska Tego było już za wiele dla dumnej szlachty polskiej .W 1768 roku w miejscowości Bar na Podolu zebrała się znaczna liczba szlachty , która postanowiła walczyć z rosyjską przemocą i utworzyła zbrojny związek czyli konfederację. Konfederaci prowadzili wojnę partyzancką, bo byli zbyt słabi by pokonać wojska rosyjskie w otwartej bitwie. W walkach tych szczególną sławę zyskał jeden z przywódców konfederacji barskiej Kazimierz Pułaski. Portret Kazimierza Pułaskiego

16 Kazimierz Pułaski pod Częstochową obraz Józefa Chełmońskiego

17 Tymczasem konfederaci, którzy nie mogli odnieść zwycięstwa w walce z wojskami rosyjskimi , postanowili porwać króla i zmusić go , by opowiedział się przeciwko Rosji. Porwanie króla nie udało się natomiast wzbudziło powszechne oburzenie na konfederację. Król rozkazał wojsku polskiemu współdziałać z wojskiem rosyjskim, a obce państwa odmówiły konfederatom pomocy. Trwająca cztery lata konfederacja barska poniosła klęskę, a Rosjanie zesłali wielu jej uczestników na Sybir. Kazimierz Puławski wyjechał do Ameryki, by walczyć o jej wolność i został tam uznany za bohatera narodowego. (Konfederat barski)

18 Pierwszy rozbiór Polski
Trzej potężni sąsiedzi – Rosja, Prusy i Austria – od dawna dążyli do rozszerzenia swoich granic i zajęcia ziem Polski. Władcy tych trzech państw – carowa Katarzyna, król Fryderyk II i cesarzowa Maria Teresa – uznali, że sytuacja im sprzyja, gdyż Polska, wyniszczona za panowania obu Sasów, jest bardzo osłabiona. carowa Katarzyna Wielka król Fryderyk II Wielki cesarzowa Maria Teresa

19 Traktat rozbiorowy W 1772 roku monarchowie ci zawarli pomiędzy sobą traktat rozbiorowy. Rosja zagarnęła część polskich ziem na wschodzie, Prusy wzięły Pomorze Gdańskie, Austria zajęła duży obszar na południu Polski i nazwała go Galicją. Wojska zaborców wkroczyły do Polski bez oporu. Zaborcy zażądali, aby polski sejm rozbiorowy uznał rozbiór kraju. Marszałek sejmu, Adam Poniński, przekupiony przez carową, zobowiązał się doprowadzić do podpisania aktu rozbioru. Obrad sejmu pilnowało polskie wojsko. Na próżno sprzeciwiali się patriotyczni posłowie, którym przewodził Tadeusz Rejtan. Opanowany przez zdrajców i zastraszony sejm zgodził się na rozbiór ojczyzny. Na ziemiach oderwanych od Polski kazano mieszkańcom składać przysięgę na wierność obcym władcom.

20 Tematem obrazu pt. Rejtan – upadek Polski autorstwa Jana Matejki jest scena, która rozegrała się 21 kwietnia 1773 w trzecim, decydującym dniu obrad sejmu rozbiorowego na zamku w Warszawie, Centralną postacią obrazu jest poseł ziemi nowogródzkiej, Tadeusz Rejtan, w geście rozpaczy próbujący zapobiec haniebnemu wydarzeniu, jakim jest rozbiór Ojczyzny. Miał on wtedy powiedzieć: "Chyba po moim trupie!" Leżącemu na progu Rejtanowi Adam Łodzia Poniński uniesioną ręką pokazuje żołnierzy rosyjskich w uchylonych drzwiach sali zamkowej. Hetman polny koronny Franciszek Ksawery Branicki kryje twarz w dłoniach. Zmierzają do sali senatu w celu złożenia podpisu pod traktatem rozbiorowym.

21 Pierwszy rozbiór Polski wstrząsnął narodem
Pierwszy rozbiór Polski wstrząsnął narodem. Polacy zdali sobie sprawę, że ojczyźnie potrzebny jest silny rząd, potężne wojsko, nowe prawa, a przed wszystkim oświata. Po dramacie rozbioru w oświeconych warstwach narodu, wśród znacznej części szlachty i mieszczaństwa, w pełni dojrzało przeświadczenie, że ratunkiem dla suwerenności Państwa Polskiego może być tylko jego zasadnicza reforma. W tamtych czasach Warszawa była jednym z największych miast Europy

22 Komisja Edukacji Narodowej
Sejm powołał Komisję Edukacji Narodowej i oddał jej władzę nad wszystkimi szkołami w Polsce. Komisja Edukacji Narodowej stała się jak gdyby ministerstwem oświaty - pierwszym w Europie. Założono wówczas w Polsce wiele nowych szkół. Uczono w nich po polsku i wprowadzono nowe, praktyczne przedmioty. Najzdolniejsi uczniowie mogli studiować na uniwersytetach w Krakowie i Wilnie. Król utworzył w Warszawie szkołę rycerską, która miała kształcić przyszłych oficerów. Jej uczniowie znani byli później, jako wielcy patrioci. Szkołę tę ukończył miedzy innymi Tadeusz Kościuszko.

23 Stanisław August Poniatowski zasłużył się dla nauki i sztuki w Polsce – wspierał artystów, literatów i uczonych. Najsłynniejszymi wśród poetów byli Ignacy Krasicki, Franciszek Karpiński i Adam Naruszewicz, który był zarazem wybitnym historykiem. W czwartki król zapraszał do siebie na obiady wybitnych ludzi. Podczas tych spotkań prowadzono rozmowy i dyskusje o literaturze, muzyce i sztuce. Zasłynęli w tym okresie malarze Marceli Bacciarelli, Jan Piotr Norblin i Canaletto.

24 W Warszawie działała wówczas jedna z największych w Europie biblioteka publiczna, założona przez braci Andrzeja i Józefa Załuskich. "Dom pod Królami", dawna Biblioteka Załuskich, Warszawa.

25 W Polsce powstało wiele nowych pałaców i kościołów budowanych przez znakomitych architektów. Stanisław August odnowił i upiększył zamek Królewski w Warszawie, wybudował pałac w Łazienkach, gdzie stworzył piękną podmiejską rezydencję. Król założył też w Warszawie pierwszy stały teatr. Za panowania Stanisława Augusta powstało w Polsce wiele fabryk wytwarzających wyroby przywożone przedtem z zagranicy. Pałac w Łazienkach

26 W Warszawie zebrał się sejm, zwany Sejmem Czteroletnim , gdyż obradował przez cztery lata 6X 1788 – 29 v 1792 r . Obradom przewodniczył Marszałek Stanisław Małachowski , a wśród posłów przeważali ludzie mądrzy , rozsądni i szczerzy patrioci . Najważniejszą przyjętą ustawą przez sejm była konstytucja uchwalona 3 maja 1791 roku.

27 Konstytucja 3 Maja  Autorami Konstytucji byli Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. Przygotowania uchwały rządowej trwały od dłuższego czasu , ale prowadzono je w ścisłej tajemnicy. Ustawa Rządowa była drugą na świecie (po Stanach Zjednoczonych Ameryki) konstytucją regulującą strukturę organizacyjną państwa oraz prawa i obowiązki obywateli. Król Stanisław August Poniatowski Ignacy Potocki Hugo Kołłątaj

28 Konstytucja 3 Maja 1791 r. obraz Jana Matejki

29 Główne postanowienia Konstytucji 3 Maja
religia katolicka jako panująca przy zapewnieniu wolności i opieki prawnej innym wyznaniom; szlachta miała pozostać przy swoich własnych przywilejach, zatwierdzono prawo o miastach królewskich; chłopi zostali wzięci pod opiekę prawa, tron królewski jest dziedziczony, zniesiono wolną elekcję władzę w państwie podzielono na prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą; władzę prawodawczą miał sprawować sejm ( zawsze gotowy) złożony z izby poselskiej i senatu; uchwały miały zapadać większością głosów, zniesiono liberum veto; zniesiono odrębność państwowo – prawną Litwy i Korony, łącząc je w jeden organizm państwowy. Wprowadzono również w całym kraju język polski jako obowiązujący język urzędowy. Polska stawała się monarchią konstytucyjną.

30 Konstytucja zapewniała istnienie władzy wykonawczej, powierzając ją Królowi i Straży Praw, czyli rządowi. Oznaczało to położenie kresu bezwładowi państwa, zniesienie stanu, o którym w XVIII wieku mówiono: „Polska nierządem stoi”. Konstytucja reformowała również sądownictwo, uniezależniając je od pozostałych władz.

31 Konstytucja rozwiązała również sprawę obronności kraju.
Według jej postępowania tworzono wojsko, będące częścią potencjału Rzeczpospolitej, przeznaczoną do obrony integralności państwa i suwerenności narodu. Nowoczesne sformułowanie zasady i celu istnienia siły zbrojnej stało się podstawą tradycji Wojska Polskiego.

32 Ogromna większość szlachty i mieszczaństwa z entuzjazmem przyjęła ustanowienie Konstytucji 3 Maja. Miano bowiem wtedy świadomość wielkich zmian, które ona wprowadziła. Słusznie odbierano ją jako zasadniczy zwrot w dziejach polskiej państwowości, jako sygnał odradzania się Rzeczpospolitej pod względem politycznym i moralnym; jako zwycięstwo sił patriotycznych nad siłami egoizmu, prywaty i anarchii.

33 Była więc Ustawą Rządową , wyraźnym sygnałem zmian na lepsze, prawdziwą jutrzenką nadziei. Jako akt suwerennej woli narodu stanowiła dowód politycznej mądrości i powód do uzasadnionej dumy.

34 Reformy Konstytucji 3 Maja jednak nie przetrwały, nie uratowały
suwerenności Polski. Zniszczone zostały rosyjskimi wojskami carycy Katarzyny II i niestety, zdradą Polaków skupionych wokół Targowicy.

35 W umysłach wielu Polaków na długie lata pozostała pamięć i tradycja Konstytucji 3 Maja. Postrzegano ją jako wielkie dokonanie polskiej myśli prawniczej i politycznej. Konstytucja stała się wartością kulturową, swoistym katechizmem narodowym Polaków, którzy żyli 123 lata pod zaborami. Okazała się też trwałym składnikiem europejskiej tradycji konstytucyjnej.

36 Do dzieła Konstytucji, do patriotyzmu jej twórców
nawiązywały pokolenia Polaków, zarówno te, które walczyły o wolność w XVIII, XIX i początkach XX stulecia, jak i te, które budowały II Rzeczpospolitą. Dzień 3 maja został uznany Świętem Konstytucji 3 Maja już w wolnej Polsce w 1919 roku. Po II wojnie światowej władze komunistyczne zakazały obchodzenia tego święta. Dopiero po zmianie ustroju, od kwietnia 1990 r. Święto Konstytucji 3 Maja znowu należy do uroczyście obchodzonych polskich świąt.

37 Dziś obchodzimy rocznicę ustanowienia Konstytucji 3 Maja
jako święto narodowe, widoczny znak naszej tożsamości. Dla nas, podobnie jak dla pokoleń, które poprzedziły nas w dziejach, pamięć o dziele Konstytucji stanowi istotny element polskiego dziedzictwa, wyrażający stale wielkie społeczne pragnienie, by żyć w państwie dobrze rządzonym, mądrym, sprawiedliwym i suwerennym.

38 Prezentację opracowała Izabela Pawlik-Jadach
nauczyciel biblioteki SP 40 Gdynia Bibliografia: S. Marciniak, Historia Polski dla Piotrka, Warszawa: Nowa Era 1997. W. Motowidło, Konstytucja 3 Maja, WWW. zsrzecin. eu, r.