Dr Krzysztof Wojciech Olszewski Instytut Języka Angielskiego UŚ

Prezentacja na temat: "Dr Krzysztof Wojciech Olszewski Instytut Języka Angielskiego UŚ"— Zapis prezentacji:

1 Dr Krzysztof Wojciech Olszewski Instytut Języka Angielskiego UŚ
Japońskie keigo Wszystko, co chciałbyś o nim wiedzieć, ale boisz się spytać  Dr Krzysztof Wojciech Olszewski Instytut Języka Angielskiego UŚ

2 Kilka uwag ogólnych Japończycy też mają problemy z użyciem keigo (zwłaszcza młodzi ludzie, znajdujący pierwszą pracę w handlu, usługach, gastronomii kierowani są na kurs, jak mają zwracać się do klientów) – więcej w dalszej części prezentacji Nie ma sensu oczekiwać, że opanujesz od razu „całe” keigo – jest wiele sfer, w których prawdopodobnie nigdy nie zaistniejesz po jap. (np. rozmowa z członkiem rodziny cesarskiej) Pamiętaj, że Japończycy potrafią również świadomie łamać reguły keigo (np. kobiety pozujące na twardych facetów – nie „roślinożerców” – i negocjujące kontrakty po męsku) Istnieje też mainasu keigo, czyli jak kogoś obrazić 

3 Słowniczek pojęć 敬語 keigo – ogólne określenie grzeczności językowej w j. japońskim. Po polsku tłumaczy się to jako wyrażenia grzecznościowe, uprzejme (co jest trochę mylące – gdy nie używamy keigo, niekoniecznie jesteśmy nieuprzejmi), albo precyzyjniej – honoryfikatywność, wyrażenia honoryfikatywne. Czasem po japońsku używa się też terminu 待遇表現 taiguu hyougen wyrażenia socjatywne, który jest szerszy, obejmuje wszelkie wyrażenia, biorące pod uwagę różnicę w statusie, pozycji rozmówców (tutaj też wchodzą np. czasowniki dawania/otrzymywania) 目上 meue、目下 meshita – odpowiednio oznacza osobę wyższą lub niższą rangą, pozycją społeczną od mówiącego 尊敬語 sonkeigo – honoryfikatywność wywyższająca, ukierunkowana na osobę wyższą rangą 謙譲語 kenjougo – honoryfikatywność modestywna, wywyższanie rozmówcy pośrednio poprzez uniżanie siebie lub swoich bliskich 丁寧語 teineigo – słowa uprzejme, niekoniecznie mające związek z różnicą w statusie społecznym, ale wymagane przy zwracaniu się do obcych ludzi, do grupy, w oficjalnych sytuacjach (przemówienia), itp. 美化語 bikago – ‘upiększone słowa’. Są to słowa, do których zwyczajowo dodaje się prefiksy honoryfikatywne, np. お酒、お金、お寿司

4 Kiedy użyjesz keigo? W sytuacji rozmowy z osobą starszą, twoim przełożonym, profesorem, senpai’em na uczelni, osobą wyświadczającą ci dużą przysługę, osobą obcą (np. pytasz o drogę), obsługą, urzędnikiem, funkcjonariuszem (policjantem ), lekarzem, itd. – czyli prawie zawsze! Podczas rozmowy z ważnymi osobistościami – gubernatorem, członkami rządu, premierem, księciem, księżną, cesarzem (uwaga! na rodzinę cesarską – istnieje specjalne keigo do nich) Nawet jeśli rozmawiasz z przyjaciółmi, ale mówisz o tych wszystkich osobach wymienionych powyżej (wyższych od ciebie rangą) – patrz: keigo skierowane na bohatera wypowiedzi Jeśli przemawiasz publicznie – mowy okolicznościowe (ślub, pogrzeb, itp.), happyou (np. na konferencji), zwracasz się do grupy osób (np. oprowadzasz japońską wycieczkę) Ogólnie – keigo użyjesz w 99% sytuacji, więc … się go ucz!

5 Kiedy nie użyjesz keigo
Kiedy nie użyjesz keigo? I nie będą patrzeć na ciebie, jak na małpę z drzewa  Podczas rozmowy z przyjaciółmi (równymi tobie wiekiem i statusem) o was samych (nie o waszych sensei’ach), czyli raczej rzadko, prawda? Czatując w social mediach po japońsku też skraca się dystans, ale o wiele rzadziej, niż przechodzenie na ‘ty’ w takich sytuacjach po polsku Powszechnie nie używa się keigo, gdy chodzi o zwięzłość wypowiedzi (wpisy na Twitterze, itp.) Keigo nie używa się w japońskiej prasie, publicystyce, publikacjach naukowych – obowiązuje tam styl である体 dearutai, książkach (ale w literaturze pięknej już niekoniecznie – zależy od perspektywy narratora) Keigo nie użyjesz w końcu, gdy go po prostu nie znasz – ale tej sytuacji lepiej unikać, czyż nie?

6 敬語の基本的知識 Podstawy keigo
Keigo użyjesz do następujących osób i w następujących sytuacjach: osoby wyższe statusem/rangą (przełożeni, nauczyciele, senpai); niekoniecznie: urzędnicy, lekarze, funkcjonariusze; absolutnie nie: obsługa sklepów, usługodawcy; osoby, które nie są nam bliskie (nawet, jak są równe rangą), np. nowo poznani koledzy z klasy, nieznajomy na ulicy; w uroczystych, niecodziennych sytuacjach (przemawianie do grupy ludzi, oficjalne powiadomienia, zaproszenia, mowy okolicznościowe); wobec najważniejszych osób w państwie: premier, rodzina cesarska (książęta, księżniczki, cesarz, cesarzowa)

7 Keigo w szerokim i wąskim znaczeniu
Keigo w wąskim znaczeniu – tylko wyrażenia gramatyczne wchodzące w skład 4 warstw (komponentów) keigo Keigo w szerokim znaczeniu – cały kompleks zachowań językowych i pozajęzykowych świadczących o ogładzie, kulturze (lub ich braku  ), np. ukłony, gesty, sposób zachowania się w określonych skonwencjonalizowanych sytuacjach (ceremonia herbaciana, spotkanie z geiko, itp.); etykieta zakazująca zadawania pewnych pytań osobom wyższym rangą; w pewnych kręgach znajomość odwołań do kultury klasycznej, literatury, języka, itd. itp.

8 Sonkeigo Sonkeigo jest warstwą keigo skierowaną na bohatera wypowiedzi (który może być tożsamy z naszym rozmówcą, ale nie musi) – wywyższamy tę osobę, wypowiadając się uprzejmie o jego czynności Środki językowe: Specjalne czasowniki Konstrukcje: o~ ~ni naru; o~ kudasaru (ta druga ma wydźwięk bardziej oficjalny, np. do klientów) Strona bierna (troszkę niższy poziom grzeczności, niż o~ ~ni naru) Prefiksy grzecznościowe o~, go~ przed rzeczownikami

9 Kenjougo Kenjougo też jest skierowane na wyższego rangą bohatera wypowiedzi – uniżamy naszą czynność skierowaną na bohatera wypowiedzi, aby pośrednio wywyższyć jego Środki językowe: Specjalne czasowniki Konstrukcje: o/go~ suru, o/go~ itasu, o/go~ moushiageru Prefiksy uniżające: 小、弊, sufiks uniżający ども Uwaga! Jeśli czynność w ogóle nie obchodzi bohatera wypowiedzi, to nie używamy kenjougo.

10 Teineigo Teineigo jest warstwą keigo skierowaną na rozmówcę, przy czym możemy używać np. sonkeigo i kenjougo, a nie używać teineigo (bo mówimy do kolegi o kimś wyższym rangą) lub używać teineigo, a kompletnie nie używać sonkeigo i kenjougo (bo mówimy np. do nieznajomego na ulicy, który wcale nie musi być wyższy rangą od nas) Środki językowe: Specjalne czasowniki (gozaru zamiast aru) Prefiksy grzecznościowe o/go~ Desu – de gozaimasu

11 Bikago Upiększone słowa, to zjawisko dodawania prefiksów grzecznościowych o/go~ do licznych słów, ważnych w życiu codziennym Japończyków (niezależnie od tego, czy dotyczą rozmówcy, czy nie), np. お金、お酒、お寿司、お好み焼き、お天気、お料理

12 改まった場面で使う敬語 W sytuacjach uroczystych, niecodziennych musisz używać keigo nawet do osób, z którymi na co dzień jesteś ‘na ty’. Takie sytuacje, to np. przemówienia do grupy ludzi, mowy okolicznościowe, toasty, oficjalne zawiadomienia, zaproszenia, powiadomienia

13 Keigo to nie tylko czasowniki!
Wraz ze zmianą rejestru wypowiedzi należy zmienić poziom grzeczności wielu słów w obrębie zdania (przysłówki, zaimki wskazujące, itp.)

14 Błędy w keigo Tzw. Konbini-keigo, manyuaru-keigo jest zmorą językoznawców japońskich. Przykłady: 五千二百円になります。 一万円からお預かりします。 エビフライの方はいかがでしょうか。

15 Specjalne użycia keigo
Listy Korespondencja biznesowa Keigo do rodziny cesarskiej

16 Bardzo dziękuję za uwagę 