NORMY I PRZEPISY PRAWA CYWILNEGO OBOWIĄZYWANIE NORM W CZASIE I PRZESTRZENI mgr Maciej Bieszczad Zakład Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego.

Prezentacja na temat: "NORMY I PRZEPISY PRAWA CYWILNEGO OBOWIĄZYWANIE NORM W CZASIE I PRZESTRZENI mgr Maciej Bieszczad Zakład Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego."— Zapis prezentacji:

1 NORMY I PRZEPISY PRAWA CYWILNEGO OBOWIĄZYWANIE NORM W CZASIE I PRZESTRZENI
mgr Maciej Bieszczad Zakład Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego

2 KONSTRUKCJA NORMY PRAWA CYWILNEGO
Norma prawna – wypowiedź językowa zawierająca wyznaczenie: - adresata, - zakresu zastosowania – sytuacji, po której wystąpieniu adresat normy realizować powinien wyznaczone przez normę zachowanie, - zakresu normowania – określenie czynów, które są adresatowi nakazane lub zakazane. Normy postępowania kształtowane są przez: - ustawodawcę, - uczestników obrotu – w postaci czynności prawnych.

3 KONSTRUKCJA NORMY PRAWA CYWILNEGO
Cecha charakterystyczna norm prawa prywatnego: - nakazanie określonego postępowania wobec drugiej osoby - wyróżnienie kategorii podmiotu uprawnionego i zobowiązanego - normy prawa prywatnego tworzą stosunki prawne pomiędzy podmiotem uprawnionym, a zobowiązanym Zagadnienie norm kompetencyjnych: - wyrażone w normie obowiązki powstaną lub przestaną istnieć, gdy wskazana w normie osoba dokona pewnej czynności prawnej - kompetencja do dokonania czynności prawnej powodującej powstanie lub ustanie obowiązku stron stosunku prawnego - np. art. 384 KC

4 KONSTRUKCJA NORMY PRAWA CYWILNEGO
Zagadnienie sankcji państwowej w prawie prywatnym: - rodzaje działań władzy publicznej podejmowanych dla ochrony podmiotów prawa - działania podejmowane w celu realizacji obowiązku przez zobowiązanego (a nie w celu spowodowania dolegliwości dla adresata normy) - sposób postępowania zmierzający do zapewnienia wykonania przez zobowiązanego jego obowiązku stanowi przedmiot prawa cywilnego procesowego

5 PRZEPISY STOSOWANE BEZWZGLĘDNIE, WZGLĘDNIE ORAZ PRZEPISY SEMIIMPERATYWNE
Podział przepisów ze względu na charakter ich mocy wiążącej: - przepisy imperatywne – ich zastosowanie nie może zostać wyłączone wolą podmiotów wyrażoną w postaci czynności prawnej, - przepisy dyspozytywne – przepis wyznaczający prawa i obowiązki stron, którego zastosowanie może zostać wyłączone postanowieniem dokonanej czynności prawnej, - przepisy semiimperatywne – ich zastosowanie w odniesieniu do oznaczonego podmiotu lub podmiotów może zostać wyłączone jedynie w określony sposób lub w oznaczonym zakresie (z reguły przez przyjęcie regulacji korzystniejszej dla uprawnionego)

6 PRZEPISY STOSOWANE BEZWZGLĘDNIE, WZGLĘDNIE ORAZ PRZEPISY SEMIIMPERATYWNE
Ustalenie charakteru mocy wiążącej przepisów: - rozstrzygnięcie w treści przepisu: - normy bezwzględnie stosowane - „odmienne od przepisu postanowienie umowy jest nieważne” (np. art. 119 KC), - normy semiimperatywne – „postanowienia czynności prawnej mniej korzystne dla strony są nieważne” (np. art. 554 zd. 3 KC), - normy dyspozytywne - „chyba że strony postanowiły inaczej” (np. art § 1 KC)

7 PRZEPISY STOSOWANE BEZWZGLĘDNIE, WZGLĘDNIE ORAZ PRZEPISY SEMIIMPERATYWNE
Rozstrzygnięcie o charakterze przepisu w przypadku braku uregulowania w jego treści: - wykładnia funkcjonalna, - funkcja spełniana przez normę oraz cel jej ustanowienia, - differentia specifica przepisów imperatywnych: dotyczą interesów większych zbiorowości lub całego społeczeństwa, mają na celu ochronę wartości ważniejszych niż autonomia woli stron, - differentia specifica przepisów semiimperatywnych: ochrona interesów jednej ze stron stosunku prawnego zagrożonych ze względu na prawdopodobieństwo przewagi drugiej strony

8 OBOWIĄZYWANIE I STOSOWANIE NORM W CZASIE
Zagadnienie problemu intertemporalnego: - w jaki sposób zmiana przepisu wpływa na istniejące w chwili jej dokonania stany rzeczy Obowiązywanie norm w czasie: - akt prawny obowiązuje z chwilą urzędowego ogłoszenia aktu, - koniec obowiązywania – uchylenie lub utrata mocy w inny sposób

9 OBOWIĄZYWANIE I STOSOWANIE NORM W CZASIE
Stosowalność normy: - wszyscy adresaci powinni realizować wskazane w niej obowiązki postępowania, - stan ten powstaje z chwilą wejścia w życie przepisu, a kończy się z chwilą zakończenia obowiązywania normy, - normy uchylone bywają jednak stosowane do stanów rzeczy powstałych przed ich uchyleniem

10 OBOWIĄZYWANIE I STOSOWANIE NORM W CZASIE
Zasięg czasowy działania normy prawnej: - zakres zastosowania normy prawnej – jakie fakty muszą nastąpić, by zaktualizowały się uprawnienia lub obowiązki wyrażone w normie prawnej oraz kiedy muszą one nastąpić, - reguły intertemporalne: - wyrażone w przepisach przejściowych, - wyrażone w ustawach wprowadzających nowe akty normatywne, - w przypadku ich braku – reguły ogólne (np. art. 3 KC lub zasady oparte o Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny)

11 OBOWIĄZYWANIE I STOSOWANIE NORM W CZASIE
Rozstrzyganie o stosowaniu normy prawnej do zdarzeń sprzed jej wejścia w życie: - zasada tempus regit actum – ocena zdarzenia prawnego na podstawie ustaw stosowalnych w chwili ich nastąpienia, - stosunki prawne tymczasowe – strony mają obowiązek jednokrotnego zachowania – zasada dalszego działania dawnego prawa, - stosunki prawne trwałe – stałe wykonywanie stosunku prawnego – zasada bezpośredniego działania nowego prawa - uchylenie normy przy jednoczesnym braku ustanowienia nowe w jej miejsce nie przesądza o wygaśnięciu stosunku prawnego

12 ZASADY PRAWA PRYWATNEGO
Ujęcie normatywne: - kategoria norm prawa wyróżniona ze względu na ich nadrzędną rolę w systemie prawnym - nadrzędność hierarchiczna lub szczególne znaczenie w systemie prawa prywatnego - zasady nadrzędne hierarchicznie – np. zasada legalizmu (art. 7 Konstytucji), - zasady o szczególnym znaczeniu dla stosunków społecznych – np. zasada ochrony wolności gospodarczej (art. 20 Konstytucji), - zasady o szczególnym znaczeniu w systemie prawa prywatnego – np. zasada odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną w sposób zawiniony (art. 415 KC)

13 KLAUZULE GENERALNE Definicja:
- zawarte w przepisie prawnym zwroty odwołujące się do ocen i wartości pozaprawnych - wzbogacają zakres zastosowania lub normowania normy prawnej, uelastyczniają ją - sąd uwzględnia oceny i wartości wskazywane przez normę w procesie stosowania prawa, - np. art. 5 KC czy art. 140 KC

14 Źródła E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Zarys prawa cywilnego, Warszawa 2016, s Ustawa Kodeks cywilny (tj. z dnia 9 lutego 2017 r., Dz. U. Z r. poz. 459).