Stosowanie prawa międzynarodowego w prawie krajowym

Prezentacja na temat: "Stosowanie prawa międzynarodowego w prawie krajowym"— Zapis prezentacji:

1 Stosowanie prawa międzynarodowego w prawie krajowym
opr. Michał Małaszkiewicz Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego UWr

2 Wstęp zmiana w prawie międzynarodowym: wkroczenie prawa międzynarodowego w relacje jednostka- państwo „(…) nie można zaprzeczyć, że sam przedmiot międzynarodowego porozumienia, zgodnie z intencją umawiających się stron może powodować, że przyjęte zostaną przez strony pewne precyzyjnie sformułowane reguły ustanawiające prawa i obowiązki i dające się stosować przez sądy krajowe” Opinia doradcza STSM w sprawie jurysdykcji sądów gdańskich z 3 marca 1928 r.

3 Zagadnienia wprowadzające- system prawny
K Jeden czy wiele systemów prawnych? Więź statyczna i dynamiczna Konstytucja określa kompetencję i procedurę uchwalenia ustawy oraz minimalną treść ustawy RU Pojęcie systemu prawnego/ porządku prawnego tradycyjne pojęcie systemu prawnego: zbiór norm prawnych uporządkowany hierarchicznie zupełny i niesprzeczny więzi statyczne (treściowe) i dynamiczne ( kompetencja do wydania aktu) modelowy przykład systemu prawnego – system prawa krajowego Z U ZO R

4 Problem możliwość kolizji norm prawnych pochodzących z różnych systemów problem hierarchii systemów prawnych/ norm pochodzących z różnych systemów prawnych sytuacja „double bind” – rozstrzygnięcie sprawy na korzyść prawa krajowego może prowadzić do naruszenia prawa międzynarodowego przez państwo- zagrożenie dla pewności prawa z punktu widzenia jednostki

5 Teorie dotyczące relacji prawa krajowego i międzynarodowego
twórcy: H. Triepel, D. Anzilotti w umiarkowanej postaci do zaakceptowania na gruncie dzisiejszego prawa międzynarodowego przemawia za nim fakt, iż prawo międzynarodowe pozostawia państwom swobodę wyboru formy zapewniania skuteczności normom prawa międzynarodowego Dualizm (pluralizm)

6 Teorie dotyczące relacji prawa krajowego i międzynarodowego
twórcy : Hegel, Jellinek, Austin znaczenie wyłącznie historyczne w praktyce prowadzi do negacji prawa międzynarodowego

7 Teorie dotyczące relacji prawa krajowego i międzynarodowego
twórcy: H. Kelsen, G. Scelle pogląd możliwy do zaakceptowania w dzisiejszym prawie międzynarodowym jedynie w umiarkowanej i zmodyfikowanej postaci problem: możliwa jest sytuacja, w której państwa naruszają swoje zobowiązania międzynarodowe, uznając swoje działanie za zgodne z prawem krajowym

8 Teorie dotyczące relacji prawa krajowego i międzynarodowego- podsumowanie
żadna z tradycyjnych koncepcji nie odzwierciedla w pełni praktyki państw państwa przyjmują w swoich konstytucjach i praktyce zróżnicowane rozwiązania, często mające charakter mieszany: dualistyczno- monistyczny- uregulowania często nieprecyzyjne i niekonsekwentne zróżnicowane miejsce w hierarchii źródeł prawa wewnętrznego zróżnicowanie dotyczy także poszczególnych rodzajów źródeł prawa międzynarodowego model dualistyczny: ( Wielka Brytania, państwa skandynawskie, metoda recepcyjna model monistyczny ( Belgia, Francja, Hiszpania, Portugalia, Holandia) metoda pozarececpcyjna modele mieszane: (Włochy, Niemcy)

9 Zasada prymatu prawa międzynarodowego
Źródło: art. 27 KWPT: „ Strona nie może powoływać się na postanowienia swojego prawa wewnętrznego dla usprawiedliwienia niewykonywania przez nią traktatu.” Wcześniej: wyrok arbitrażowy w sprawie Statku Alabama z 1872 r., Opinia doradcza STSM w sprawie traktowania polskich obywateli w Gdańsku z 4 lutego r. zasada prymatu prawa międzynarodowego skutkuje wyłącznie w sferze prawa międzynarodowego vice versa : państwa nie mają obowiązku uznawania skutków prawnych aktów prawa wewnętrznego niezgodnych z prawem międzynarodowym sprawa Nottebohma

10 Sposoby stosowania prawa międzynarodowego w prawie krajowym- klasyfikacja
stosowanie pośrednie: stosowanie aktów prawa wewnętrznego przyjętych w celu wykonania prawa międzynarodowego stosowanie prawa międzynarodowego dla celów interpretacji normy prawa krajowego ( wykładnia przyjazna prawu międzynarodowemu) odesłanie w treści normy prawa krajowego ( problem charakteru normy) stosowanie bezpośrednie: norma prawa międzynarodowego stanowi bezpośrednią podstawę decyzji stosowania prawa: wyroku/ decyzji administracyjnej

11 Metody zapewniania skuteczności prawa międzynarodowego w prawie krajowym
państwa dualistyczne -metoda recepcyjna: transpozycja normy międzynarodowej do prawa krajowego (transformacja na źródło prawa krajowego – stosowany jest akt prawa krajowego) państwa monistyczne:- metoda pozarecepcyjna: bezpośrednie stosowanie normy prawa międzynarodowego, któremu może towarzyszyć inkorporacja ( włączenie normy międzynarodowej do prawa wewnętrznego)

12 Bezpośrednie stosowanie prawa międzynarodowego
koncepcja self- executing norm źródło: orzecznictwo sądów USA, koncepcja udoskonalona w szczególności przez TSUE kryteria: jasność i precyzyjność kompletność zamiar stron ( koncepcja subiektywna i obiektywna) prawo UE: koncepcje bezpośredniego obowiązywania, bezpośrednie stosowania, skutku bezpośredniego

13 Prawo międzynarodowe w polskim porządku prawnym
Art. 87 Konstytucji - hierarchia źródeł prawa powszechnie obowiązującego (jedynie ratyfikowane umowy międzynarodowe) Hierarchia: Nadrzędna moc prawna Konstytucji – art. 8 Konstytucji Odmienny status: umowy ratyfikowanej za zgodą wyrażoną w ustawie, umowy ratyfikowanej, umowy nieratyfikowanej Możliwość badania zgodności ustawy z ratyfikowaną umową międzynarodową, brak takiej możliwości w przypadku normy zwyczajowej

14 Art. 89 ust. 1 Ratyfikacja przez Rzeczpolspolitą Polska umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej ustawie, jeżeli umowa dotyczy: (….) Art. 90 Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Art. 91 Ust.1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej, stanowi cześć krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy ust. 2 Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. ust. 3 Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

15 Prawo międzynarodowe w polskim porządku prawnym
Art. 9. Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. znaczenie art. 9 Konstytucji zasada ustrojowa „pochodną zobowiązania do zapewnienia zgodności ustawodawstwa (...) jest zobowiązanie do nadawania ustawodawstwu takiego rozumienia, które służyć będzie możliwie najpełniejszemu zapewnieniu tej zgodności” (postanowienie TK z 21 kwietnia 1998 r., K 15/97).

16 Próby rozwiązania problemów wynikających z pluralizmu prawnego
Koncepcja multicentrycznego systemu prawa Wyrok TK z dnia11 maja 2005 rok w sprawie Traktatu akcesyjnego „Na terenie Polski współobowiązują więc podsystemy regulacji prawnych, pochodzące z różnych centrów prawodawczych. Winny one koegzystować na zasadzie obopólnie przyjaznej wykładni i kooperatywnego współstosowania.