Odpowiedzialność prawna prasy

Prezentacja na temat: "Odpowiedzialność prawna prasy"— Zapis prezentacji:

1 Odpowiedzialność prawna prasy
Odpowiedzialność cywilna

2 Art. 24 KC Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. § 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

3 Roszczenia niemajątkowe
O USUNIĘCIE SKUTKÓW NARUSZENIA O ZANIECHANIE DZIAŁANIA

4 Roszczenie o usunięcie skutków naruszenia dobra osobistego
Dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków może mieć postać: złożenia publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie, złożenia pisemnego oświadczenia, Żądanie uprawnienia powoda do opublikowania oświadczenia na koszt pozwanego gdyby pozwany nie wywiązał się z obowiązku: art. 480 KC i art KPC odwołania lub innej deklaracji, ogłoszenia wyroku lub złożenia oświadczenia w prasie, sprostowania lub wyjaśnienia pewnych faktów, odwołania określonych zarzutów, przeproszenia, ubolewania.

5

6

7 Treść żądania

8 Art. 448 KC Art W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

9 Roszczenia majątkowe O NAPRAWIENIE WYRZĄDZONEJ SZKODY
O ZAPŁATĘ ZADOŚĆUCZYNIENI A PIENIĘŻNEGO O NAPRAWIENIE WYRZĄDZONEJ SZKODY O ZAPŁATĘ ODPOWIEDNIEJ SUMY PIENIĘŻNEJ NA CEL SPOŁECZNY

10 Przesłanki zasądzenia zadośćuczynienia
bezprawne naruszenie dóbr osobistych, wina po stronie osoby dokonującej naruszenia, wystąpienie krzywdy, istnienie adekwatnego związku przyczynowego między krzywdą a bezprawnym zdarzeniem, które je spowodował.

11 Art. 24§3 KC i kumulatywna ochrona dóbr osobistych
§ 3. Przepisy powyższe (wskazane w art. 24 §1 i 2) nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.

12 Art. 38 ust. 1 ustawy Prawo Prasowe
Art Odpowiedzialność cywilną za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem materiału prasowego ponoszą autor, redaktor lub inna osoba, którzy spowodowali opublikowanie tego materiału; nie wyłącza to odpowiedzialności wydawcy. W zakresie odpowiedzialności majątkowej odpowiedzialność tych osób jest solidarna.

13 Krąg osób odpowiedzialnych za treść materiałów prasowych
AUTOR REDAKTOR LUB REDAKTOR NACZELNY WYDAWCA INNA OSOBA, KTÓRA SPOWODOWAŁ A OPUBLIKOWANIE

14 Postępowanie cywilne w sprawach prasowych – art
Postępowanie cywilne w sprawach prasowych – art. 37 i 50 ustawy Prawo prasowe Art. 50. Postępowanie w sprawach wynikających z niniejszej ustawy prowadzi się na zasadach określonych w odrębnych przepisach, chyba że ustawa stanowi inaczej. Art. 37. Do odpowiedzialności za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem materiału prasowego stosuje się zasady ogólne, chyba że ustawa stanowi inaczej.

15 Stosowanie procedury cywilnej
Procedura cywilna stosowana jest do: roszczeń o odszkodowanie i zadośćuczynienie za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem materiału prasowego, postępowania rejestracyjnego, egzekucji wyroku nakazującego opublikowanie sprostowania lub odpowiedzi.

16 Właściwość rzeczowa sądu – art. 17 KPC
I instancja – sąd okręgowy, Art. 17. Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy: 1) o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia; (…) 3) o roszczenia wynikające z Prawa prasowego;

17 Właściwość miejscowa sądu
Art. 27. § 1 KPC. Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Art. 30. Powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi niebędącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby

18 Środki dowodowe Dowody z dokumentów – art. 244 i n. KPC,
Dowody z zeznań świadków – art. 258 i n. KPC Opinia biegłych – art. 278 i n. KPC, Oględziny – art. 292 i n. KPC, Przesłuchanie stron – art. 299 i n. KPC, Inne środki dowodowe – 308 i 309 KPC Status artykułu prasowego jako środka dowodowego „Dowód z akt sprawy”

19 Okoliczności wyłączające odpowiedzialność mediów
DZIAŁANIE W RAMACH PORZĄDKU PRAWNEGO ZGODA POKRZYWDZONE GO WYKONYWANIE PRAWA PODMIOTOWEGO DZIAŁANIE W OBRONIE UZASADNIONEG O INTERESU PUBLICZNEGO

20 Działanie w ramach porządku prawnego
dopuszczalność ujawnienia danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe (za zezwoleniem właściwego prokuratora lub sądu), dopuszczalność publikowania informacji i danych z prywatnej sfery życia, które pozostają w bezpośrednim związku z działalnością publiczną danej osoby, dopuszczalność rozpowszechniania wizerunku osób powszechnie znanych, jeżeli wizerunek został wykonany w związku z wykonywaniem funkcji publicznych (politycznych, społecznych, zawodowych), dopuszczalność rozpowszechniania wizerunku osób, stanowiących jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza, dozwolona krytyka prasowa.

21 Zgoda uprawnionego NA PIŚMIE USTNIE W FORMIE DOROZUMIANEJ

22 dotyczyć określonego dobra, musi istnieć w chwili czynu.
Zgoda uprawnionego dobrowolna, podjęta świadomie, dotyczyć określonego dobra, musi istnieć w chwili czynu.

23 Działanie w interesie publicznym
KORZYŚĆ JAKĄ SPOŁECZEŃSTWO ODNOSI Z PUBLIKACJI WAŻKIE SPOŁECZNIE, PRAWDZIWE I RZETELNE INFORMACJE

24 Działanie w interesie publicznym
wykonywanie zadań państwowych lub publicznych, sprawowanie wymiary sprawiedliwości, sytuacja obywateli i cudzoziemców, sprawy pracownicze, zdrowie, sprawy o charakterze lokalnym.

25 Ważne orzecznictwo Najsłynniejszym w III RP procesem dotyczącym wolności słowa była sprawa wytoczona dziennikowi "Życie" przez prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego. Dzięki niemu rozstrzygnięto kwestię, czy dziennikarz ma prawo do błędu. W lipcu 1997 r. "Życie" napisało, że w 1994 r. Kwaśniewski (wtedy szef Klubu Parlamentarnego SLD) spędził wakacje w tym samym ośrodku wypoczynkowym co agent KGB Władimir Ałganow i że byli tam razem widywani. Tekst nosił tytuł "Wakacje z agentem", a fotografie Kwaśniewskiego i Ałganowa opatrzono wspólnym tytułem "Koledzy z plaży". Kwaśniewski wytoczył "Życiu" proces cywilny o naruszenie dobrego imienia. Zażądał zadośćuczynienia, które zrujnowałoby gazetę: 2,5 mln zł dla ofiar powodzi. Podczas trwającego dwa lata procesu Sąd Okręgowy w Warszawie przesłuchał ponad 30 świadków. Kwaśniewski i Ałganow rzeczywiście mieszkali w sierpniu 1994 r. w pensjonacie Rybitwa w Cetniewie. Spór toczył o to, czy w tych samych dniach i czy się kontaktowali. W 2000 r. sąd orzekł, że przedstawione przez "Życie" dowody nie uprawniały gazety do napisania, że Kwaśniewski był w ośrodku w tym czasie co Ałganow i że się z nim kontaktował. Uznał, że dziennikarze, zbierając materiały, zachowali "należytą staranność", ale wykorzystując je, nie dochowali rzetelności. Wyrok potwierdził sąd odwoławczy, ale Sąd Najwyższy w wyniku kasacji cofnął sprawę do ponownego rozpatrzenia. W 2004 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał wyrok bardziej niekorzystny dla "Życia": uznał, że dziennikarze nie dochowali ani należytej staranności przy zbieraniu materiałów, ani rzetelności przy ich wykorzystaniu. Nakazał im opublikowanie przeprosin, ale odrzucił żądanie zadośćuczynienia. Zostało to odczytane jako odebranie dziennikarzom prawa do błędu. Dziennik wniósł kasację do Sądu Najwyższego. Przed rozpatrzeniem tej sprawy siedmioosobowy skład sędziowski Sądu Najwyższego podjął uchwałę - wpisaną do księgi zasad prawnych - dziennikarz ma prawo do błędu i nie powinien odpowiadać za naruszenie dóbr osobistych, jeśli działał w obronie społecznie uzasadnionego interesu i dopełnił obowiązku zachowania należytej staranności i rzetelności. Musi natomiast odwołać napisaną nieprawdę. W grudniu 2005 r. Sąd Najwyższy oddalił kasację "Życia".

26 Odpowiedzialność prawna prasy
Odpowiedzialność karna

27 Przestępstwa prasowe - pojęcie
Brak definicji legalnej – art. 37 i 37a Pr. Pras. „przestępstwo zostaje popełnione przez opublikowanie materiału prasowego” przestępstwem prasowym jest każde przestępstwo popełnione przy użyciu słowa, w szczególności za pośrednictwem publikacji godzących w cześć osoby, prestiż instytucji, prawdę, porządek moralny, wolność słow Zgodnie z zasadami ogólnymi warunkiem odpowiedzialności jest udowodnienie istnienia ustawowych znamion przestępstwa, a w szczególności winy.

28 Przestępstwa prasowe W DAWNEJ DOKTRYNIE
WŁAŚCIWE (porządkowo prasowe) Naruszają przepisy ograniczające wolność prasy, Dotyczy sytuacji gdy samo rozpowszechnienie danego materiału za pomocą druku jest zakazane, a nie decyduje o tym jego treść np. akt oskarżenia przed ogłoszeniem, sprawozdanie z rozprawy prowadzonej przy drzwiach zamkniętych Nie obejmuje norm pomocniczych, podatkowych NIEWŁAŚCIWE (popełnione w treści materiału prasowego) Spór o skutkowość przestępstw niewłaściwych, Musi oddziaływać na opinię publiczną jako całość a nie ściśle określoną osobę,

29 Współczesne rozumienie przestępstwa prasowego
Czyny polegające na opublikowaniu lub nieopublikowaniu materiału prasowego, który narusza granice wolności prasy przewidziane w obowiązującym ustawodawstwie, Teoretyczne wyodrębnienie przestępstwa prasowego niewłaściwego wymaga odwołania do pojęcia wolności prasy rozumianej jako wolność wypowiedzi za jej pośrednictwem. Popełnienie przestępstwa prasowego wymaga naruszenia normy sankcjonującej, sprawca dopuszcza się czynu zabronionego opisanego w przepisie karnym – najczęściej Pr. Pras., albo K.K.

30 Czyny określające warunki wydawania dz. lub cz.
Przestępstwa Prasowe Przestępstwa prasowe Właściwe (art a Pr. Pras.) Czyny określające warunki wydawania dz. lub cz. Czyny polegające na zakazie lub nakazie publikacji okr. mat. lub udzielenia info. Rozpowszechnianie materiałów prasowych objętych przepadkiem lub zabezp. jako dowód w post. karnym Niewłaściwe (K.K.)

31 Przestępstwo zmuszania dziennikarza do podjęcia lub zaniechania publikacji
Art.. 43 Pr. Pras. Występek, Ścigany z oskarżenia publicznego, Przestępstwo powszechne, Przedmiot ochrony: wolność prasy, Może być popełnione wyłącznie umyślnie z zamiarem bezpośrednim kierunkowym (dolus coloratus) Przestępstwo formalne, W praktyce działanie sprawcy nakierowane na to by dziennikarz odstąpił od pisania artykułu, zbierania materiałów,

32 Utrudnianie, udaremnianie krytyki prasowej
Art. 44 Pr. Pras., Przedmiot ochrony: wolność prasy, słowa, pluralizm, wolność wyrażania poglądów, Krytyką prasową jest rzetelne zgodne z prawem oraz zasadami współżycia społecznego przedstawienie ujemnych ocen i zjawisk, Czyn umyślny, z zamiarem bezpośrednim, Występek o charakterze powszechnym (ust. 1) oraz indywidualnym (ust. 2), Ścigany z urzędu,

33 Wydawanie dziennika lub czasopisma z naruszeniem obowiązujących przepisów
Art. 45 Pr. Pras., // 52 RTVU Przedmiot ochrony: pewność obrotu, porządek publiczny, zapewnienie wykonywania orzeczeń sądów rejestrowych, ochrona konkurencji i innych uczestników rynku prasowego, Wykroczenie,

34 Podmioty odpowiedzialne za popełnienie przestępstwa prasowego
Art. 37 i 37a „osoba, która spowodowała opublikowanie” Autor tekstu Redaktor naczelny – art. 25 ust. 4 Pr. Pras. Nadawca i dostawca usług medialnych Przekaz utrwalony a przekaz nadawany na żywo

35 Zniesławienie Artykuł 212 §1 k. k. stanowi: „Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie, karze ograniczenia lub pozbawienia wolności do roku”. §2 przewiduje: „Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w §1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2”.

36 Kontratyp dozwolonej krytyki
Artykuł 213 k. k. § 2 - okoliczność wyłączająca bezprawność Nie popełnia przestępstwa określonego w art. 212 § 1 lub 2, kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut służący obronie społecznie uzasadnionego interesu; jeżeli zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego

37 Znieważenie art. 216 §1 k. k.: „Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, albo zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”. Znieważenie następuje poprzez słowo, druk, gest.

38 ZNIESŁAWIENIE ZNIEWAŻENIE
chroni się cześć zewnętrzną (przedmiotową) - obraz danego podmiotu w oczach innych ludzi zniesławić można osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej chroniona jest cześć wewnętrzna (podmiotowa) - osobiste poczucie godności. znieważyć można tylko osobę fizyczną, ścigane są z oskarżenia prywatnego oskarżony musi udowodnić, że zarzut przez niego podniesiony lub rozgłoszony jest prawdziwy - następuje odwrócenie ciężaru dowodu.

39 INNE PRZESTĘPSTWA Z KODEKSU KARNEGO:
publicznego znieważenia: Narodu lub Rzeczypospolitej Polskiej (art. 133 k. k.), Prezydenta RP ( art. 135 § 2 k. k.), głowy obcego państwa grupy ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów naruszenie nietykalności cielesnej innej osoby Zachowanie pozostające w sprzeczności z takimi zakazami jak np.: naruszenie miru domowego obraza uczuć religijnych, nielegalne uzyskanie informacji. Propagowanie faszystowskiej/ totalitarnej ideologii, Nawoływanie do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość,

40 PRZESTĘPSTWA PORZĄDKOWO-Prasowe - przykłady
Zakaz ograniczania i w jakikolwiek inny sposób utrudniania drukowania i nabywania przyjętych przez przedsiębiorstwo do druku i rozpowszechniania dzienników, czasopism lub innych publikacji prasowych z powodu ich linii programowej albo treści. Zakaz prowadzenia działalności bez rejestracji/ koncesji Uchylanie się wbrew obowiązkowi wynikającemu z ustawy od opublikowania sprostowania lub odpowiedzi, albo publikuje takie sprostowanie lub odpowiedź wbrew warunkom określonym Brak odmowy zamieszczenia odpowiedzi jeśli jej treść zawiera treść karalną lub narusza interesy osób trzecich i nie jest rzeczowa, a także gdy wpłynęła po miesiącu od opublikowania danego materiału

41 Sankcje grzywna (art.33 k. k.),
orzeczenie kary ograniczenia wolności (art.34 k. k.) zobowiązanie skazanego by w całości lub w części naprawił szkodę wyrządzoną swoim czynem przeprosiny poszkodowanego zakaz zajmowania określonych stanowisk Zakaz wykonywania zawodu podanie wyroku do publicznej wiadomości. Art. 37a. pr. pras. przewiduje również: W razie skazania za przestępstwo popełnione przez opublikowanie materiału prasowego, sąd może orzec jako kar dodatkową przepadek materiału prasowego

42 Rozszerzenie odpowiedzialności karnej
Art.  49a. [Nieumyślne opublikowanie materiału prasowego zawierającego znamiona przestępstwa]  Redaktor, który nieumyślnie dopuścił do opublikowania materiału prasowego zawierającego znamiona przestępstwa, o którym mowa w art. 37a - podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

43 Postępowanie sądowe w sprawach karnych
Przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego – złożenie zawiadomienia / zawiadomienia wraz z wnioskiem o ściganie, Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego – prywatny a.o. / art. 488 KPK pisemna skarga Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie wyznaczania sądów rejonowych rozpoznających sprawy o przestępstwa prasowe (Dz.U. z 2014 r. poz. 966) Przebieg postępowania – taki sam jak w innych sprawach z oskarżenia publicznego: Wnioski formalne np. umorzenie postępowania ze względu na wystąpienie negatywnej przesłanki procesowej, Przewód sądowy: Odczytanie aktu oskarżenia, Wyjaśnienia oskarżonego i odpowiedzi na pytania stron, Udział pokrzywdzonych jako oskarżycieli posiłkowych Przesłuchanie świadków, Zamknięcie przewodu, głosy stron, narada, wyrok

44 Odpowiedzialność prawna prasy
Odpowiedzialność zawodowa

45 „Zadaniem dziennikarza jest służba społeczeństwu i państwu.
Art. 10 pr. Pras. „Zadaniem dziennikarza jest służba społeczeństwu i państwu. Dziennikarz ma obowiązek działania zgodnie z etyką zawodową i zasadami współżycia społecznego, w granicach określonych przepisami prawa.”

46 Charakter odpowiedzialności zawodowej
odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych charakter subsydiarny w stosunku do odpowiedzialności cywilnej i karnej rozstrzygają sądy dziennikarskie

47 Odpowiedzialność na podstawie kodeksu etyki dziennikarskiej
niedopuszczalne są zachowania lub działalność dyskredytujące zawód dziennikarski bądź przynoszące ujmę dobremu imieniu dziennikarstwa, odpowiada rzeczywisty sprawca, 5 lat od popełnienia czyn ulega przedawnieniu

48 Katalog kar upomnienie, nagana,
czasowe zawieszenie w prawach członka SDP, usunięcie ze stowarzyszenia. możliwość publicznej publikacji orzeczenia w mediach zasada adekwatności kary do charakteru i skali naruszenia

49 Naczelny sąd dziennikarski
1. rozpoznawanie i rozstrzyganie odwołań od orzeczeń Sądów Dziennikarskich oddziałów, 2. uchwalanie regulaminu działania i sprawowanie nadzoru nad orzecznictwem i działalnością Sądów Dziennikarskich oddziałów, 3. rozstrzyganie spraw, wniesionych przez Zarząd Główny lub Główną Komisję Rewizyjną, dotyczących osób pełniących funkcje we władzach Stowarzyszenia, 4. orzekanie o zgodności ze Statutem norm organizacyjnych i decyzji władz Stowarzyszenia, 5. rozpoznawanie i rozstrzyganie sporów pomiędzy członkami a władzami Stowarzyszenia.

50 Rzecznik dyscyplinarny
prowadzenie postępowania przygotowawczego, uczestniczenie w rozprawach Naczelnego Sądu Dziennikarskiego.

51 Komisja interwencyjna
rozpatruje zgłoszenia dziennikarzy o naruszeniu ich praw zawodowych, podejmuje decyzje o podjęciu interwencji, mediacji lub udzieleniu innej formy wsparcia w porozumieniu z Centrum Monitoringu Wolności Prasy, opiniuje wnioski dziennikarzy o udzielenie pomocy finansowej.