PRAWO HANDLOWE WYKŁAD 3.

Prezentacja na temat: "PRAWO HANDLOWE WYKŁAD 3."— Zapis prezentacji:

1 PRAWO HANDLOWE WYKŁAD 3

2 PRAWO SPÓŁEK SPÓŁKA CYWILNA

3 Pojęcie stosunek prawny / organizacja wspólników powstający (-a) na podstawie umowy spółki, przez którą – zgodnie z art. 860 § 1 KC – wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

4 Typy spółki cywilnej Zwykła spółka zewnętrzna
Spółka zewnętrzna prowadząca przedsiębiorstwo Spółka wewnętrzna

5 Spółka cywilna a spółka cicha - postanowienie SN z 24. 10. 2003 r
Spółka cywilna a spółka cicha - postanowienie SN z r., sygn. akt III CZP 67/03 (OSNC 2004, nr 12, poz. 199). Wątpliwości budzi wniosek o zawarciu w dniu 26 maja 1992 r. między spółką z o.o. "B.", uzupełnionej tzw. aneksem, a wspólnikami spółki cywilnej pod nazwą "K." umowy spółki cywilnej uregulowanej przepisami art k.c. Sąd Okręgowy oparł taką ocenę umowy na sformułowaniach umowy, w których jest mowa o prowadzeniu wspólnej działalności gospodarczej, wkładach i udziale w zysku, potwierdzając jednocześnie ustalenie, że na zewnątrz występowali jedynie wspólnicy spółki cywilnej "K.", którzy finansowali przedsięwzięcie i prowadzili handel oraz jego obsługę księgową. Uznanie takiej wspólnoty za spółkę cywilną było możliwe przy posłużeniu się przeniesionym z obcej doktryny prawa pojęciem spółki wewnętrznej. Według głoszonych w tej kwestii zapatrywań spółka wewnętrzna spełnia essentialia negotii spółki cywilnej zawarte w art. 860 k.c. sprowadzające się do określenia wspólnego celu gospodarczego, którym może być jedynie zysk przedsiębiorstwa oraz współdziałanie przez wniesienie wkładów. W takim ujęciu spółka określona w przepisach kodeksu cywilnego staje się tylko typowym modelem, dopuszczającym odmienne umowne rozwiązania. stanowiska tego nie można podzielić.

6 Charakter prawny spółki cywilnej
Trwały stosunek prawny o charakterze obligacyjno-organizacyjnym Z reguły również organizacja (jednostka organizacyjna) wspólników Brak podmiotowości prawnej (zdolności prawnej i innych zdolności) Odmienna ocena na tle niektórych gałęzi i dyscyplin prawa poza prawem cywilnym

7 Spółka cywilna jako podmiot prawa? – uchwała SN z r., sygn. akt III CZP 111/95 (OSNC 1996, Nr 5, poz. 63). 1. Spółka prawa cywilnego nie ma zdolności prawnej także w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, 2. Spółka prawa cywilnego ma zdolność sądową w postępowaniu przed sądem gospodarczym w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.

8 Spółka cywilna jako stosunek obligacyjno-organizacyjny – wyrok SN z 20
Spółka cywilna jako stosunek obligacyjno-organizacyjny – wyrok SN z r., sygn. akt V CSK 132/07 1. W przypadku zawiązania spółki prawa cywilnego funkcjonują równolegle obok siebie odrębne masy majątkowe należące do poszczególnych wspólników oraz spółki (wspólność łączna wspólników), przy czym ustawa nie wyklucza przesunięć majątkowych pomiędzy tymi masami. Zakazu takich przesunięć nie można też wyprowadzić z istoty spółki cywilnej, czy też szerzej z istoty stosunku zobowiązaniowego. 2. Dokonanie nakładów z majątku spółki cywilnej na majątek stanowiący współwłasność ułamkową wspólników tejże spółki nie jest sprzeczne z naturą tego stosunku zobowiązaniowego. 3. Wprawdzie spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej, jednak nie można utożsamiać spółki cywilnej z konkretnym wspólnikiem i stawiać znaku równości między interesem spółki i interesem tego wspólnika. Istotne jest to, że w przypadku majątku spółki cywilnej mamy do czynienia z odrębną od majątków osobistych wspólników masą majątkową.

9 Status SC na tle prawa wekslowego
 Problem zdolności wekslowej spółki cywilnej – uchwała SN z r., III CZP 176/92. Spółka cywilna nie ma zdolności wekslowej. Spółka cywilna jako strona zobowiązania wekslowego – wyrok SN z r., sygn. akt III CKN 395/98. Brak odrębnej od wspólników osobowości prawnej spółki cywilnej będzie zawsze skutkował wwiązanie jej wspólników w stosunek wekslowy. Uczestnikami stosunku wekslowego są zatem wspólnicy, natomiast skutki prawne działań umocowanych wspólników powstają dla spółki, co oznacza, że nabyta wierzytelność wchodzi do wspólnego majątku wspólników. Oznaczenie spółki cywilnej jako strony zobowiązania wekslowego – wyrok SN z r., sygn. akt II CKN 531/99.   Weksel, w którym jako remitenta wskazano spółkę cywilną przez określenie jej nazwy - bez wskazania nazwisk wspólników, jest nieważny.

10 Asymetria rozwiązań na tle prawa publicznego
Prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej a wymóg uzyskania zezwolenia (licencji na wykonywanie transportu drogowego): pozytywnie – wyrok WSA w Warszawie z r., sygn. akt VI SA/Wa 916/06, Negatywnie – wyrok WSA w Warszawie z r., sygn. akt VI SA/Wa 120/06 oraz uchwała NSA z r., II GPS 5/08, Spółka cywilna jako podatnik podatku VAT – wyrok NSA w Warszawie z r., sygn. akt I OSK 1087/06 Konsekwencje niespójności rozwiązań prawnych dotyczących statusu spółki cywilnej – wyrok TK z r., sygn. akt P 80/08.

11 Cechy spółki cywilnej Wspólny cel gospodarczy
Brak podmiotowości prawnej Wspólność łączna, której podmiotami są wszyscy wspólnicy Prowadzenie spraw spółki przez samych wspólników Wzajemna reprezentacja i łączne występowanie w stosunkach z osobami trzecimi (jako wielopodmiotowa, zorganizowana strona stosunków cywilnoprawnych) Odpowiedzialność wszystkich wspólników za zobowiązania spółki

12 SPÓŁKA CYWILNA POWSTANIE SPÓŁKI

13 Powstanie Umowa o treści określonej w art. 860 § 1 KC
Brak wymogów formalnych forma pisemna ad probationem wyjątki – w razie wniesienia wkładów, dla których ustawa wymaga innej formy szczególnej ad solemnitatem Brak obowiązku zgłoszenia i wpisu do rejestru lub ewidencji

14 Umowa spółki między małżonkami zawarta per facta concudentia - wyrok SN z r., sygn. akt II CK 296/04 Odrębne wpisy każdego z pozwanych małżonków do ewidencji działalności gospodarczej nie oznaczają, że tacy przedsiębiorcy nie dążą do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego w ramach umowy spółki cywilnej. Innymi słowy, fakt istnienia odrębnych wpisów osób fizycznych w ewidencji działalności gospodarczej i posiadania przez nich statusu prawnego "przedsiębiorcy" nie sprzeciwia się możliwości zawiązania przez nich spółki cywilnej. W piśmiennictwie wskazuje się nawet na możliwość istnienia małżeńskiej spółki cywilnej powstałej nieświadomie, ale aby można było mówić o jej istnieniu, to musi zaistnieć wspólność łączna majątku wniesionego, bez względu na charakter majątku nabywanego, a małżonkowie podejmują wszelkie decyzje w takiej spółce, która stanowi gospodarczą całość razem z ich majątkiem wspólnym. Nie wystarcza więc wynikające z zeznań powoda samo jego przekonanie, że pozwani prowadzą wspólną działalność, bo nawet ewentualne zaistnienie tej tylko przesłanki nie jest jeszcze wystarczające dla przesądzenia o zawiązaniu przez pozwanych spółki cywilnej. Trafne jest przeto ustalenie Sądu odwoławczego, że powód nie wykazał, by pozwani działali w formie spółki cywilnej.

15 SPÓŁKA CYWILNA PRAWA I OBOWIĄZKI WSPÓLNIKÓW

16 Prawa organizacyjne prawo prowadzenia spraw spółki (art. 865 KC),
prawo wyrażenia sprzeciwu (art. 865 § 2 zd. II KC), prawo głosu (arg. ex art. 865 § 2 KC), prawo do informacji i prawo kontroli, prawo reprezentacji spółki (art. 866 KC), prawo wypowiedzenia udziału (art. 869 KC), prawo żądania rozwiązania spółki (art. 874 § 1 KC).

17 Prawa obligacyjne prawo do zysku (zasadniczo w stopniu równym, niezależnie od wartości wkładów wniesionych do spółki; art. 867 i 868 KC), Wyrok SN z r., sygn. akt IV CK 461/04: Roszczenie byłego wspólnika spółki cywilnej o zasądzenie należnego mu udziału w zyskach spółki jest roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej i przedawnia się w terminie 3-letnim, określonym w art. 118 KC prawo do zwrotu wydatków poniesionych w związku z prowadzeniem spraw spółki (art. 742 KC) lub – ewentualnie – do wynagrodzenia za prowadzenie spraw przyznanego umową spółki, prawo do części majątku spółki w razie jej rozwiązania, prawo do rozliczenia się w razie ustąpienia wspólnika (art. 871, art. 875 § 2 i 3 KC).

18 Obowiązki organizacyjne
obowiązek prowadzenia spraw spółki (art. 865 § 1 KC), obowiązek lojalnego współdziałania (art. 860 § 1 w zw. z art. 354 KC).

19 Obowiązki czysto majątkowe
obowiązek współdziałania w dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu, w szczególności w postaci wniesienia wkładu (art. 860 § 1, art. 861 i 862 KC), obowiązek udziału w stratach, który z chwilą rozwiązania spółki lub ustąpienia wspólnika aktualizuje się jako obowiązek pokrycia przypadającej na niego części straty, odpowiedzialność za zobowiązania spółki (art. 864 KC).

20 SPÓŁKA CYWILNA REŻIM MAJĄTKOWY

21 Wspólność łączna - cechy
Odrębność, Niesamoistność, Akcesoryjność Bezudziałowy charakter, Problem przedmiotu współuprawnienia.

22 Wspólność majątku wspólników spółki cywilnej a prawa majątkowe małżonka wspólnika - wyrok SA w Warszawie z r., sygn. akt I ACa 941/99 (OSA 2000, nr 9, s. 34).  Prawa małżonka pozostającego we współwłasności majątkowej ze wspólnikiem spółki cywilnej w sytuacji, gdy stroną spółki był tylko jeden z małżonków pozostający w takiej wspólności, nie obejmują składników majątkowych nabywanych przez spółkę, lecz ograniczają się do tych praw majątkowych, które przysługują wspólnikowi w czasie trwania spółki, jako wynik zarządzania majątkiem spółki, tj. do zysków i podziału majątku spółki który nastąpić może wyłącznie po rozwiązaniu umowy spółki (art k.c. i art. 875 k.c.). Modelowo: 4 masy majątkowe (sic!)

23 SPÓŁKA CYWILNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZOBOWIĄZANIA

24 Reguły ogólne zobowiązania zaciągane we wspólnym imieniu w związku z działaniami zmierzającymi do osiągnięcia wspólnego celu („zobowiązania spółki”) stanowią zobowiązania wszystkich wspólników; odpowiedzialność obejmuje zarówno majątek wspólny, jak i majątki odrębne (osobiste) poszczególnych wspólników; wspólnicy odpowiadają osobiście, bez ograniczenia, solidarnie i w sposób pierwszorzędny (primar; art. 864 KC); do egzekucji z majątku wspólnego konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom (art. 778 KPC).

25 Odpowiedzialność za zobowiązania a zmiany składu osobowego SC
Odpowiedzialność wspólnika przystępującego do spółki; wyr. SN z r., II CR 187/67, OSNC 1968, Nr 5, poz. 89; wyr. SN z r., I CK 201/02 (niepubl.) Odpowiedzialność wspólnika ustępującego ze spółki wyr. SA w Katowicach z r., sygn. akt I ACr 502/94: Odpowiedzialność byłego wspólnika za zobowiązania z okresu jego uczestnictwa w spółce cywilnej nie ustaje przez wystąpienie ze spółki, i to bez względu na to, czy nastąpiło ono na podstawie osobnej umowy między wspólnikami, czy na podstawie wypowiedzenia swego udziału przez wspólnika. Chodzi tu przy tym o zobowiązania, które powstały w czasie trwania spółki, tj. powstały przed wystąpieniem wspólnika ze spółki. wyr. SA w Katowicach z r., sygn. akt I ACr 583/95: Solidarnej odpowiedzialności wspólników spółki cywilnej za długi spółki (art. 864 k.c.), wynikające z zobowiązań powstałych w czasie istnienia spółki, nie uchyla fakt jej rozwiązania.

26 SPÓŁKA CYWILNA ZARZĄDZANIE SPÓŁKĄ

27 Podstawowe pojęcia Prowadzenie spraw spółki Reprezentacja spółki
Czynności podstawowe (ustrojowe)

28 Zasady prowadzenia spraw
Samodzielne działanie każdego wspólnika – w zakresie tzw. zwykłych spraw spółki Wyjątek: sprzeciw innego wspólnika (art. 865 § 3 KC). Uchwała (co do zasady jednomyślna) – w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki (oraz w razie zgłoszenia sprzeciwu przez innego wspólnika) Wyjątek: sprawy nagłe.

29 Sprawy nieprzekraczające i przekraczające zakres zwykłych czynności spółki – wyrok SN z r., sygn. akt I CKN 70/97.  Przy rozstrzyganiu, czy dana czynność prawna należy, czy też nie należy do zwykłych czynności spółki cywilnej, trzeba mieć na względzie okoliczności konkretnego przypadku, a w szczególności cel i determinowany nim rodzaj działalności spółki, przynależność ocenianej czynności do tego rodzaju działalności oraz jej doniosłość z punktu widzenia rozmiaru tej działalności. Uwaga: udzielenie pełnomocnictwa do reprezentowania spółki w postępowaniu sądowo- administracyjnym jako przejaw prowadzenia spraw spółki – post. WSA w Olsztynie z r., sygn. akt WSA/Ol 46/07 Prowadzenie postępowania podatkowego jako sprawa przekraczająca zakres zwykłych czynności spółki – wyrok NSA w Katowicach z r., sygn. akt I SA/Ka 1065/02

30 Modyfikacje reżimu kodeksowego i ich skuteczność
„Domniemanie” na rzecz regulacji kodeksowej, wyłączone przez wiedzę osoby trzeciej: wyrok SN z r., sygn. akt I CKN 42/96 wyrok SA w Katowicach z r., sygn. akt I ACa 1168/00

31 Reprezentacja Analogiczne zasady, jak w wypadku prowadzenia spraw spółki (art KC).

32 SPÓŁKA CYWILNA ZMIANY SKŁADU OSOBOWEGO

33 Tryb zmian składu osobowego SC
przystąpienie nowego wspólnika – zarówno osoby trzeciej, jak i spadkobierców zmarłego wspólnika, na podstawie klauzuli zawartej w inicjalnej umowie spółki albo w drodze jej zmiany (tzw. umowa o przystąpienie) oraz ustąpienie wspólnika: wskutek jego śmierci – przy czym umowa spółki może przewidywać, że spadkobiercy wchodzą na miejsce zmarłego wspólnika (art. 872 KC), wypowiedzenia udziału przez wspólnika – z ważnego powodu w każdym czasie, a w spółce zawiązanej na czas nieoznaczony na trzy miesiące na koniec roku obrotowego (art. 869 KC), wypowiedzenia udziału przez wierzyciela osobistego wspólnika (art. 870 KC).

34 Problem 1: forma oświadczenia
koncepcja liberalna: postanowienie SN z r., II CK 700/04, postanowienie SN z r., III CK 177/04 , postanowienie SN z r., III CK 179/04, koncepcja restryktywna: wyrok SN z r., I CSK 473/07, ostatecznie: uchwała (7) SN z r., III CZP 135/10: jeżeli majątek wspólników spółki cywilnej obejmuje nieruchomość albo prawo wieczystego użytkowania, wystarczającą podstawą wykreślenia w księdze wieczystej wspólnika występującego ze spółki jest jego oświadczenie o wypowiedzeniu udziału w spółce, złożone na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym, zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz ze zm.;

35 Problem 2: zasady rozliczenia
Koncepcja rozliczenia wg wartości majątku netto: wyrok SA w Katowicach z r., sygn. akt I ACa 121/05, Koncepcja rozliczenia wg wartości aktywów brutto: wyrok SN z r., sygn. akt II CK 474/04,

36 Problemy sporne dopuszczalność translatywnego i pochodnego przeniesienia członkostwa w spółce cywilnej (tzw. zbycie udziału spółkowego); uchwała SN z r., III CZP 160/95: Dopuszczalne jest wstąpienie do spółki cywilnej nowego wspólnika i przejęcie przez niego dotychczasowych zobowiązań oraz uprawnień za zgodą pozostałych wspólników, w tym i jednocześnie ustępujących z tej spółki.

37 SPÓŁKA CYWILNA ROZWIĄZANIE I LIKWIDACJA SPÓŁKI

38 Przyczyny rozwiązania spółki
przyczyny określone w umowie (np. upływ terminu; zob. jednak art KC); uchwała wspólników; ustąpienie ze spółki wszystkich poza jednym wspólnikiem; osiągnięcie wspólnego celu albo niemożliwość jego osiągnięcia (arg. ex art. 860 § 1 KC); wyrok sądu, wydany z ważnych powodów na żądanie choćby jednego ze wspólników (art. 874 § 1 KC); ogłoszenie upadłości wspólnika (art. 874 § 2 KC).

39 Spór co do skutków zaistnienia przyczyny rozwiązania
Podstawowym skutkiem rozwiązania jest: przekształcenie wspólności łącznej we wspólność w częściach ułamkowych, konieczność dokonania rozliczeń z osobami trzecimi i pomiędzy wspólnikami. Następuje to wg zasad określonych w art. 875 KC, stanowiących namiastkę postępowania likwidacyjnego.

40 Pojęcie i znaczenie likwidacji spółki – postanowienie SN z 22. 5
Pojęcie i znaczenie likwidacji spółki – postanowienie SN z r., II CKN 101/01 1. Skoro gromadzony w wyniku realizacji celów gospodarczych majątek spółki ma służyć niepodzielnie wszystkim wspólnikom i wszystkich też z zasady obciążają straty, to definitywne rozliczenie wspólników, zarówno z zysków, jak i strat, może mieć miejsce dopiero po rozwiązaniu spółki. Odbywa się to w warunkach likwidacji majątku rozwiązanej spółki, co uzasadnia przyjęcie fikcji jej dalszego istnienia do momentu zakończenia likwidacji. Powstała w następstwie ustania spółki współwłasność ułamkowa wspólników w miejsce współwłasności łącznej, o ile nie zostanie zlikwidowana dobrowolnie przez samych wspólników, podlega podziałowi według reguł odnoszących się do współwłasności (art. 875 § 1 k.c.). Złożenie wniosku o podział majątku spółki nie może jednak wyprzedzać spłacenia długów spółki. Użyte w § 2 art. 875 k.c. wyrażenie "po zapłaceniu długów spółki" może tylko oznaczać długi wobec osób niebędących członkami spółki. 2. Majątek spółki może nie wystarczyć na pokrycie długów zewnętrznych, a w takim wypadku, zważywszy na odpowiedzialność solidarną wspólników za zobowiązania spółki, zaspokojenie wierzycieli następuje kosztem majątków osobistych poszczególnych wspólników (art. 864 k.c.). W tych okolicznościach spłacone długi nie przestają jednak być długami spółki, są jej majątkiem pasywnym, a w istocie stratami, w których z mocy art. 867 § 1 k.c. uczestniczą wszyscy wspólnicy. Jeżeli wobec tego wspólnicy mają prawo do równego udziału w zyskach i w takim stosunku uczestniczą w stratach (art. 867 § 1 zd. 1 k.c.), w razie zaś pozostania nadwyżki podlega ona podziałowi, to nie ma żadnych racji, aby sprzeciwiać się stanowisku, że podziałowi podlegają także same tylko długi spółki spłacone przez poszczególnych wspólników. 3. Podobieństwo prawne instytucji majątku wspólnego małżonków po ustaniu małżeństwa i majątku wspólników po ustaniu spółki usprawiedliwia stosowanie w obu wypadkach tych samych metod rozliczenia. W sprawach działowych zresztą zasadą powinno być kompleksowe rozliczenie osób zainteresowanych, co zresztą jednoznacznie wynika z brzmienia art. 618 § 2 k.p.c. i co znajduje wyraz także w przepisie art. 686 k.p.c.

41 Tendencje odmienne Prawo rozporządzania udziałami we wspólnym majątku? – wyrok SA w Poznaniu z r., sygn. akt I ACr 647/95 Problem samodzielnego dochodzenia wierzytelności wchodzącej w skład wspólnego majątku (1) – Wyrok SN z r., sygn. akt I CKN 1118/00 Problem samodzielnego dochodzenia wierzytelności wchodzącej w skład wspólnego majątku (2) – wyrok SN z r., sygn. akt IV CK 12/03