RENESANS

Prezentacja na temat: "RENESANS "— Zapis prezentacji:

1 RENESANS JULIA B.

2 NARODZINY EPOKI Narodził się we Włoszech w XIV wieku. Narodził się we Włoszech w XIV wieku. To stamtąd na resztę Europy zaczęły rozprzestrzeniać się nowe ideały i prądy. W krajach Europy Północnej początek w XV – XVI wieku. Koniec epoki datowany jest natomiast na przełom XVI i XVII wieku. Przyjmuje się, że w Polsce Renesans przypada na lata 1450 – 1630.

3 PODZIAŁ EPOKI W POLSCE 1. prerenesans : 2 połowa XV wieku – 1506 r. 2. wczesny Renesans : 1506-1543 r. Data końcowa wczesnego Renesansu, rok 1543, jest momentem śmierci Mikołaja Kopernika i jednocześnie datą wydania jego największego dzieła – O obrotach sfer niebieskich. Najwybitniejsze postaci tego okresu to : Mikołaj Kopernik, Stanisław Orzechowski (pisarz religijny i polityczny, ksiądz, retor); Andrzej Frycz Modrzewski, Mikołaj Rej. 3. okres rozkwitu : 1543-1584 (śmierć Jana Kochanowskiego) lata szczytowej twórczości Mikołaja Reja, a także Jana Kochanowskiego i Łukasza Górnickiego. 4. okres ostatni : 1584-1629 (śmierć Szymona Szymonowica) czas, w którym tworzyli m.in. Szymon Szymonowic, Piotr Skarga, Mikołaj Sęp-Szarzyński.

4 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA

5 WYDARZENIA HISTORYCZNE 1309-1374 – niewola awiniońska papieży 1450 – wynalazek druku 1453 – upadek cesarstwa bizantyjskiego 1496 – rządy Wawrzyńca Wspaniałego we Florencji 1492- odkrycie Ameryki 1517 – występnie Marcina Lutra. Początek reformacji 1525 – hołd pruski 1 534 – założenie zakonu jezuitów 1545 – 1563 – sobór trydencki. Początek kontrreformacji 1569 – unia lubelska 1572 – noc św. Bartłomieja 1572 – śmierć Zygmunta Augusta 1573 – pierwsza wolna elekcja

6 LITERATURA POWSZECHNA ok. 1340-1364 – sonety do Laury – Petrarka ok. 1348-1353 – Dekameron< – Boccaccio 1486 – Mowa o godności człowieka – Pico della Mirandola 1509 – Pochwała głupoty – Erazm z Rotterdamu 1516 – Orland szalony – Ariosto 1528 – Dworzanin – Baltazar Castiglione 1534 – 1564 – Gargantua i Pantagruel – Rabelais 1549 – grupa poetycka Plejada we Francji 1575 – Jerozolima wyzwolona – Tasso 1580 – Próby – M. Montaigne

7 LITERATURA POLSKA XV – XVI w. – poeci polsko- łacińscy (Hussowski, Krzycki) 1522 - Żywot Ezopa Fryga – Biernat z Lublina 1542 – Smutki – Klemens Janicki 1543 – Krótka rozprawa – Mikołaj Rej 1543 – O obrotach sfer niebieskich – Mikołaj Kopernik – Frycz Modrzewski 1566 – Dworzanin polski – Łukasz Górnicki 1568 – Zwierciadło – Mikołaj Rej 1543 – O karze za mężobójstwo 1578 – Odprawa posłów greckich – Jan Kochanowski 1579 – Psałterz Dawidów – J. Kochanowski 1579 – Żywoty świętych – Piotr Skarga 1580 – Treny – J. Kochanowski 1584 – Fraszki i śmierć J. Kochanowskiego 1586 – Pieśni – J. Kochanowski 1597 – Kazania sejmowe – P. Skarga 1599 – Biblia - Jakub Wujek

8 ANTROPOCENTRYZM pogląd filozoficzny i religijny, według którego człowiek stanowi centrum i cel wszechświata. Prekursorami antropocentryzmu poznawczego byli sofiści, od których pochodzi określenie – „człowiek jest miarą wszechrzeczy”. ( Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy) z gr. anthropos – człowiek i łac. centrum – środek

9 HUMANIZM I WZORZEC HUMANISTY WIKI

10 HUMANIZM Humanizm to pogląd, który powstał w czasach renesansu. Przeważało w nim zainteresowanie człowiekiem, które cechowało tę epokę. Nazwa wywodzi się od słowa homo - czyli ludzki.

11 WZORZEC HUMANISTY Humanista to osoba wszechstronnie uzdolniona Posiada wiedzę z wielu różnych dziedzin Jest dobrze wykształcony

12 JAN KOCHANOWSKI JAKO CZŁOWIEK RENESANSU JAŚ

13 JAN KOCHANOWSKI  Polski poeta epoki renesansu.  Urodził się w 1530 roku, a zmarł w 1584.  Dworzanin Zygmunta Augusta.  Większość życia spędził na podróżach, a na starość zamieszkał w swojej posiadłości w Czarnolesie.  Uważny za największego polskiego poetę renesansu.  Bardzo przyczynił się do rozwoju języka polskiego w literaturze.

14 RENESANS  Inaczej Odrodzenie.  Epoka w historii kultury europejskiej, obejmująca przede wszystkim XVI wiek.  Głównym założeniem odrodzenia był powrót do ideałów antyku, a nauka skierowana była głownie wokół człowieka.  W czasach renesansu doszło do wielkich odkryć geograficznych i reformacji.

15 CZŁOWIEK RENESANSU 5 UNIWERSALNYCH CECH CZŁOWIEKA RENESANSU 1.Ciekawość świata 2.Zdobywanie wiedzy 3.Znajomość języków 4. Znajomość Savoir- Vivre’u 5.Własna twórczość JAN KOCHANOWSKI 1.Większość życia spędził na podróżach 2.Studiował na wielu uczelniach 3. Biegły w łacinie i grece 4. Przebywał na dworze królewskim 5.Był poetą

16 REFORMACJA FILIP

17 HISTORIA Luteranizm Ruch zapoczątkowany przez Marcina Lutra w Wittenberdze poprzez przybicie 95 tez do drzwi kościoła w 1517 roku Skrytykowanie kościoła za sprzedawanie odpustów W 1521 rozpoczęcie reformacji i schowanie się Lutra w zamku Księcia Saksonii Tłumaczenie Biblii Wydanie przetłumaczonego nowego testamentu (1522 r.) a potem wydanie całego przetłumaczonego pisma świętego (1534 r.) Sejm w Augsburgu (1530 r.) – Utworzenie wyznania Augsburskiego (Luterańskiego) i zalegalizowanie go na terenie Cesarstwa Niemieckiego Kalwinizm Ruch reformacyjny zapoczątkowany przez Ulrichta Zwingli w Szwajcarii w XV wieku Po śmierci Ulrichta reformację kontynuował prawnik, Jan Kalwin Próba utworzenia w Szwajcarii państwa wyznaniowego i narzucanie religii innym Rozpoczęcie rozprzestrzeniania się wyznania po całej Europie Tłamszenie mieszkańców Genewy i innych miast wyznających Kalwinizm w Szwajcarii

18 DOKTRYNA Luteranizm Tylko pismo (sola scriptura) Tylko Chrystus (sola Christus) Tylko wiara (sola fide) Tylko łaska (sola gratia) Kalwinizm Nauka o predestynacji Koncentracja tylko na czytaniach biblijnych i kazaniach Dwa sakramenty: chrzest i eucharystia

19 MARCIN LUTER Urodził się w 1483 roku w Eisleben Miał bardzo surowych rodziców W wieku ok. 4 lat poszedł do szkoły Rozpoczął studia na uniwersytecie w Erfurcie W roku 1505 wstąpił do klasztoru augustianów eremitów Wyjechał na pielgrzymkę do Rzymu Po powrocie z Rzymu został profesorem biblistyki na uniwersytecie w Wittenberdze i uczył się hebrajskiego i greckiego Wstąpił do klasztoru Przybicie tez do kościoła w Wittenberdze (1517) Dysputa w Lipsku (1519), Marcin Luter stwierdza, że kościół katolicki potrzebuje gruntownej zmiany Spalił bulle papieską w 1520 roku i wkrótce potem został ekskomunikowany Luter został skazany na banicję (1521) Fryderyk Mądry upozorował napad na Lutra i schował go u siebie w zamku na 10 miesięcy, podczas których przetłumaczył nowy testament Wojna chłopska Zawarcie przymierza ochronnego Luter zmarł w 1546 w Eisleben

20 JAN KALWIN Urodził się w 1509 r. Odebrał staranne wykształcenie Pojechał na Studia prawnicze do Orleanu Po śmierci ojca wyjechał do Paryża, niestety musiał z niego uciekać ponieważ był za reformacją Po długiej tułaczce po Francji Jan Kalwin Wyjechał do Bazylei Tam stał się jedną z ikon Reformacji

21 WIELCY ODKRYWCY - KOPERNIK, KOLUMB, GUTENBERG I MAGELLAN ZUZANNA

22 MIKOŁAJ KOPERNIK 19.2.1473 - 21.5.1543 Polak urodzony w Toruniu Astronom, matematyk, ekonomista, prawnik, astrolog, lekarz, tłumacz, strateg wojskowy Studiował w: Krakowie - 1491-1495 na Akademii Krakowskiej - astronomia, matematyka Bolonii (od 1496) - prawo, astronomia, geografia, malarstwo Padwie (od 1501) - medycyna, prawo, filologia grecka Uzyskał doktorat z prawa kanonicznego 31.5.1503 w Ferrarze

23 od 1495 kanonik warmiński od 1503 do 1538 scholastyk wrocławskiej Kolegiaty św. Krzyża i św. Bartłomieja od 1510 kanclerz kapituły warmińskiej MIKOŁAJ KOPERNIK

24 Autor dzieła „O obrotach sfer niebieskich” - upowszechniającego teorię heliocentryczną układu słonecznego Sformułował prawo ekonomiczne Kopernika- Greshama na zlecenie soboru laterańskiego opracował nowy projekt kalendarza sformułował twierdzenie Kopernika (geometria) MIKOŁAJ KOPERNIK

25 zmarł we Fromborku z powodu udaru mózgu przez wiele lat jego dzieło o obrotach sfer niebieskich znajdowało się na liści ksiąg zakazanych przez kościół katolicki MIKOŁAJ KOPERNIK

26 KRZYSZTOF KOLUMB włoski żeglarz, podróżnik i nawigator istnieje teoria, że był synem króla Polski Władysława III Warneńczyka

27 Kapitan wyprawy płynącej na trzech statkach „Santa Maria”, „Nina” i „Pinta” w poszukiwaniu zachodniej drogi morskiej do Azji 12.10.1492 r dotarł do Antyli u wybrzeży Ameryki - kontynentu wówczas nieznanego europejczykom mianowany namiestnikiem hiszpańskich kolonii w Ameryce KRZYSZTOF KOLUMB 25.8.1451-20.5.1506

28 Łącznie odbył cztery wyprawy odkrywcze przez Atlantyk z Hiszpanii do Ameryki Zmarł 20 maja 1506 w Valladolid w Hiszpanii, początkowo tam pochowany a po 3 latach ponownie pochowany w Sewilli Zgodnie z życzeniem Kolumba w 1537 r trumna trafiła do kaplicy katedry w Santo Domingo w Dominikanie KRZYSZTOF KOLUMB 25.8.1451-20.5.1506

29 JOHANNES GUTENBERG OK.1400 - 3.2.1468 niemiecki rzemieślnik, złotnik, drukarz twórca pierwszej przemysłowej metody druku na świecie

30 opracował własną wersję czcionek wykonanych z metalu skonstruował aparat do ich odlewania zaprojektował własną wersję prasy drukarskiej JOHANNES GUTENBERG OK.1400 - 3.2.1468

31 najdoskonalszą publikacją była Biblia 42 wierszowa znana jako Biblia Gutenberga drukowana w latach 1452 -1455 stworzył pierwsze duże wydawnictwo przyczynił się do szybkiego rozwoju drukarstwa w Europie JOHANNES GUTENBERG OK.1400 - 3.2.1468

32 FERDYNAND MAGELLAN WIOSNA 1480 - 27.4.1521 żeglarz portugalski w służbie hiszpańskiej dowódca wyprawy, która jako pierwsza opłyneła świat

33 Za pieniądze króla hiszpanii kupił 5 statków - Trinidad, San Antonio, Concepcion, Victoria i Santiago wyprawa opuściła Sewille w dniu 10.8.1519 FERDYNAND MAGELLAN WIOSNA 1480 - 27.4.1521

34 podróżując na południe Ameryki Południowej dotarł i przepłynął przez cieśninę łączącą Atlantyk z Oceanem Spokojnym - cieśninę Magellana Tylko 3 statki wpłyneły na Ocean Spokojny (Santiago zatonął a San Antonio uciekł do Hiszpanii FERDYNAND MAGELLAN WIOSNA 1480 - 27.4.1521

35 Zginął na Filipinach w dniu 27.4.1521 r w potyczce z ludnością miejscową jego wyprawa dotarła na jednym statku Victoria z powrotem do Hiszpanii 6.9.1522 opływając świat dookoła FERDYNAND MAGELLAN WIOSNA 1480 - 27.4.1521

36 WIELCY TWÓRCY EPOKI MIKOŁAJ

37 KONCEPCJE ARTYSTY Artyści skupiali się na człowieku a obiekty sakralne stały się mniej ważne.

38 LEONARDO DA VINCI ur. 15 kwietnia 1452 w Anchiano, zm. 2 maja 1519 w Clos Luce. Szeroko uważa się go za jednego z największych malarzy wszech czasów i prawdopodobnie najwszechstronniej utalentowaną osobę w historii. Jako inżynier, Leonardo tworzył projekty wyprzedzające jego czas, opracowując koncepcje śmigłowca lub czołgu.

39 MICHAŁ ANIOŁ Ur. 6 marca 1475 w Caprese zm. 18 lutego 1564 w Rzymie. Włoski malarz, rzeźbiarz, poeta i architekt epoki Odrodzenia. Autor fresków w Kaplicy Sykstyńskiej. Wśród rzeźb najbardziej znane są Pieta i Dawid. Z dzieł architektonicznych – projekt kopuły bazyliki świętego Piotra.

40 RAFAEL SANTI Ur. 28 marca lub 6 kwietnia 1483 w Urbino, zm. 6 kwietnia 1520 w Rzymie. Włoski malarz i architekt. Autor szkoły Ateńskiej.

41 PIETER BRUEGEL Malarz niderlandzki. Nazywany malarzem chłopskim ze względu na tematykę jego obrazów.

42 MALARSTWO, RZEŹBA I ARCHITEKTURA RENESANSU GISSALI

43 MALARSTWO - CECHY ● tematyka zarówno religijna jak i świecka ● motywy mitologiczne lub biblijne ● postacie malowane według wzorów piękna klasycznego, ze znajomością anatomii (kanon) ● kompozycja oparta na trójkącie ● harmonia, spokój ● łagodne kolory ● w tle pejzaż ● użyta po raz pierwszy perspektywa linearna i światłocień.

44 TWÓRCĄ KANONU ARTYSTYCZNEGO BYŁ GREK POLIKLET, UWAŻAŁ ON, ŻE GŁOWA CZŁOWIEKA ZAJMUJE 1/10 WYSOKOŚCI CZŁOWIEKA.

45 “MONA LISA” LEONARDO DA VINCI

46 RZEŹBA - CECHY ●przywrócono grecki, klasyczny ideał piękna ●stosowano klasyczne zasady proporcji ●ukazywano piękno ludzkiego ciała wykorzystując znajomość anatomii ●stosowano zasadę kontrapostu ●tematykę czerpano ze Starego i Nowego Testamentu i mitologii antycznej ●rzeźbiono również portrety w formie popiersia ●rzeźba była statyczna i pełna harmonii

47 KONTRAPOST SPOSÓB USTAWIENIA POSTACI TAK, ABY CAŁY CIĘŻAR JEJ CIAŁA OPIERAŁ SIĘ NA JEDNEJ NODZE, PODCZAS GDY DRUGA JEST ODCIĄŻONA I LEKKO OPIERA SIĘ NA ZIEMI.

48 “PIETA” MICHAŁ ANIOŁ

49 ARCHITEKTURA - CECHY ●arkadowe dziedzińce ●widokowe balkony ●skrzyńce, czyli kasetonowe stropy z rozetami ●sklepienia z wyciskanymi w szlachetnym wapienno-gipsowym tynku ●okna zwane lunetami, umieszczone często poniżej sklepień, we wgłębieniach ●ściany upiększano fryzami, freskami

50 ROZETY DEKORACYJNE KOMPOZYCJE ROŚLINNO-KWIATOWE NA PLAFONIE LUB SUFICIE, MALOWANE LUB WYKONANE W STIUKU

51 ROTUNDA KOŚCIOŁA S. MARIA DELLE GRAZIE W MEDIOLANIE

52 IDEAŁ SZLACHCICA ZIEMIANINA KEVIN

53 CECHY Spokojne życie Dopatruje dobytku, rozkoszuje się darami natury, dba o harmonię, wypełnianie obowiązków i rozrywki. Nie jest zbyt uczony, lecz ma silnie wpojone zasady moralne. Jest spokojny i szczęśliwy, nie boi się śmierci. Gospodarność, zapobiegliwość Potrafi podporządkować się rytmowi natury, nie buntuje się przeciwko niej. Umie on znaleźć w życiu "złoty środek", umie zachować umiar.

54 „NA DOM W CZARNOLESIE” Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje; Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje! Inszy niechaj pałace marmorowe mają I szczerym złotogłowem ściany obijają, Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym, A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym, Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością, Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością.

55 WZORZEC SZLACHCICA ZIEMIANINA W FRASZCE „NA DOM W CZARNOLESIE” Pragnie zachować czyste sumienie. Dziękuje Bogu za dobra doczesne Pragnie żyć według określonych zasad moralnych

56 CO TO JEST FRASZKA? NATKA

57 CO TO JEST FRASZKA ? krótki utwór liryczny, zazwyczaj rymowany lub wierszowany, o różnorodnej tematyce, często humorystycznej lub ironicznej Często kończy się wyraźną puentą. Fraszka wywodzi się ze starożytności Fraszkę do literatury polskiej wprowadził Jan Kochanowski.

58 FRASZKI JANA KOCHANOWSKIEGO Pierwsze wydanie Fraszek ukazało się w 1584. Fraszki zostały podzielone na trzy księgi. Do dziś zachowało się ok. 485 fraszek Jana Kochanowskiego

59 ,,NA LIPĘ” We fraszce,,Na lipę" podmiotem lirycznym jest drzewo, ktore zostało uosobione. Lipa mówi, myśli, czuje, słucha, obserwuje, zaprasza, informuje, chwali się, wyrażając w ten sposób myśli poety Adresatem jest Gość, którym może być każdy człowiek. MORAŁ : Fraszka ukazuje, jakie wartości ceni poeta: zdrowie, szczęście, spokój.

60 ,,O DOKTORZE HISZPANIE” Pewnego wieczoru, znajomi pana Hiszpana przyszli, aby razem wpaść w nastrój dobrej zabawy,,,zakrapianej” alkoholem. Niestety, doktor odmówił, mówiąc że chce mu się spać. Nie rezygnując, wpadli na pomysł, aby przyjść do pana Hiszpana, gdy będzie już w łóżku. Nie tracili cennego czasu na czekanie, aż doktor się położy, ponieważ poszli coś zjeść i wypić. Gdy już napełnili swoje żołądki, udali się po swojego przyjaciela. Po zobaczeniu swoich znajomych, pan Hiszpan nie chciał ich wpuścić. Niestety, koledzy nie poddali się i wyważyli drzwi. Namówili go, aby wypił jedną szklankę wina I tak szklanka po szklance doktor upił się. MORAŁ : Fraszka ma na celu pokazanie jak grupa może wpłynąc na jednostkę, i co może jej zrobić.

61 ,,DO HANNY” Mamy tu do czynienia z krótką fraszką o charakterze żartobliwym podejmującą problem relacji miłosnych. Jest to przekład liryki inwokacyjnej, podmiot (kochanek, zalotnik) zwraca się do wybranki swego serca, w momencie kiedy ona ofiarowuje mu pierścień „Dyjament” na palcu kobiety może oznaczać przyjęte zaręczyny bądź po prostu prezent od zalotnika. Widzimy jednak, że choć Hanna nosi na palcu zdobny kamień, w jej sercu nie ma uczucia. Drugi wers to informacja, że niewiasta ofiarowuje pierścień podmiotowi, ten apeluje, skoro czyni gest odwzajemnienia uczuć, to niech przemieni i swoje serce, niech pokocha zalotnika. MORAŁ: Fraszka ta ukazuje kobietę jako istotę przekorną i nieprzewidywalną w uczuciach.

62 PIEŚŃ MATYLDA DAROS

63 Pieśń to utwór liryczny podzielony na strofy, zwykle o tematyce poważnej Pieśń posiada cztery cechy główne: uproszczoną budowę, układ stroficzny, częste refreny i rytmizację Tematyka pieśni może być: religijna, biesiadna, filozoficzna, miłosna, chwalebna itd.

64 PIEŚŃ XIX JANA KOCHANOWSKIEGO Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy Chciał ze mną dobrą tylko sławę mieć na pieczy, A starać się, ponieważ musi zniszczeć ciało, Aby imię przynamniej po nas tu zostało? I szkoda zwać człowiekiem, kto bydlęce żyje Tkając, lejąc w się wszytko, póki zstawa szyje; Nie chciał nas Bóg położyć równo z bestyjami: Dał nam rozum, dał mowę, a nikomu z nami. Przeto chciejmy wziąć przed się myśli godne siebie, Myśli ważne na ziemi, myśli ważne w niebie; Służmy poczciwej sławie, a jako kto może, Niech ku pożytku dobra spólnego pomoże.

65 Komu dowcipu równo z wymową dostaje, Niech szczepi miedzy ludźmi dobre obyczaje; Niechaj czyni porządek, rozterkom zabiega, Praw ojczystych i pięknej swobody przestrzega. A ty, coć Bóg dał siłę i serce po temu, Uderz się z poganinem, jako słusze cnemu; Prostak to, który wojsko z wielkości szacuje: Zwycięstwo liczby nie chce, męstwa potrzebuje. Śmiałemu wszędy równo, a o wolność miłą Godzi się oprzeć, by więc i ostatnią siłą; Nie przegra, kto frymarczy na sławę żywotem, Azaby go lepiej dał w cieniu darmo potem?

66 ANALIZA + INTERPRETACJA Osobą mówiącą w wierszu jest myśliciel, wypowiadający się w imieniu wszystkich ludzi. Kieruje on swoje słowa do człowieka. Pieśń XIX” J. Kochanowskiego kreuje postać człowieka renesansu. Wskazuje, że jest to osoba cielesna, bowiem składa się z duszy i ciała. Jednocześnie podkreślana jest przemijalność, ulotność ludzkiego życia – śmiertelność.

67 Jan Kochanowski tłumaczy, na czym polega cnota dobrej sławy. Zdaniem poety, po śmierci, gdy rzeczy doczesne przeminą, a „ciało zniszczeje”, po człowieku zostaje tylko sława. W naszym interesie leży, aby sława ta była dobra. Fakt, iż urodziliśmy się ludźmi, stawia przed nami wielki obowiązek. Nasze myśli i przedsięwzięcia powinny być godne ludzkich. Człowiek nie może być egoistą i myśleć tylko o sobie, powinien służyć innym. Warto również interpretując „Pieśń XIX” Jana Kochanowskiego zwrócić uwagę na filozofię epoki. Jedną z najważniejszych podstaw renesansu był humanizm, widoczny także w tym utworze. Człowiek pełni nadrzędną rolę w świecie, jest ważniejszy od zwierzęcia. Posiada ogromne zdolności i umiejętności, które na każdym kroku stara się wykorzystywać.

68 Pieśń XIV Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie, A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie, Wy, mówię, którym, ludzi paść poruczono I zwierzchności nad stadem bożym zwierzono: Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi, Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi, Z którego macie nie tak swe własne rzeczy Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy. A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana, Ale i sami macie nad sobą pana, Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić Poczet macie; trudnoż tam krzywemu wynić. Nie bierze ten pan darów ani się pyta, Jesli kto chłop czyli się grofem poczyta; W siermiędze li go widzi, w złotych li głowach, Jesli namniej przewinił, być mu w okowach. Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem; Przełożonych występki miasta zgubiły I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły.

69 ANALIZA + INTERPRETACJA podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej Poeta zwraca się do ludzi władających państwem. W ich rękach leży sprawiedliwość oraz los prostych ludzi im poddanych. Zajmują boże miejsce na ziemi. Wiąże się z tym wielka odpowiedzialność za losy ojczyzny, dlatego władający powinni skoncentrować się na działaniu dla jej dobra, a nie na rzecz własnych korzyści.

70 Wszyscy stoją na równej szali, bez względu na stan majątkowy bądź pozycję w społeczeństwie. Za każde zło wyrządzone umyślnie, człowiek podlega karze. Ponadto w ostatniej strofie Jan Kochanowski pisze, ze za własne występki, zwykły człowiek, który nie ma władzy nad nikim, prócz własnej osoby, będzie podlegał mniejszej karze niż ludzie władający tysiącem istnień. Odpowiedzialność rośnie wraz z rosnącą władzą.

71 PIEŚŃ XIV JANA KOCHANOWSKIEGO MILA MARKIEWICZ

72 KRÓTKA NOTKA O SAMYM AUTORZE - Polski poeta epoki renesansu. - Tłumacz, sekretarz królewski. - Był nadwornym poetą Stefana Batorego - Uważany za jednego z najwybitniejszych twórców renesansu w Europie oraz poetę, który najbardziej przyczynił się do rozwoju polskiego języka literackiego. - Najważniejsze dzieła: “Treny”, “Pieśni”,” Odprawa posłów greckich”.

73 Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie, A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie, Wy, mówię, którym, ludzi paść poruczono I zwierzchności nad stadem bożym zwierzono: Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi, Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi, Z którego macie nie tak swe własne rzeczy Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy. A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana, Ale i sami macie nad sobą pana, Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić Poczet macie; trudnoż tam krzywemu wynić. Nie bierze ten pan darów ani się pyta, Jesli kto chłop czyli się grofem poczyta; W siermiędze li go widzi, w złotych li głowach, Jesli namniej przewinił, być mu w okowach. Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem; Przełożonych występki miasta zgubiły I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły.

74 CO TRZEBA WIEDZIEĆ - Pieśń XIV znajduje się w zbiorze “Księgi wtóre” - Występuje tu liryka bezpośrednia, podmiot liryczny ujawnia się już w trzecim wersie “Wy, mówię, którym…” (apostrofa) - Podmiot liryczny zwraca się do władców, upominając ich, by rządzili sprawiedliwie, mądrze, gdyż grzechy zwierzchników, całe”miasta gubiły” i “ cesarstwa niszczyły” przypomina im również, że oni też mają zwierzchnika, którym jest Bóg, i że to on osądzi każdego według jego występków. - Utwór składa się z pięciu strof czterowersowych. - Występują rymy żeńskie, parzyste, regularne. - Utwór jest regularny, sylabiczny, każdy wers składa się z 12 sylab.

75 KAMA „TRENY” JANA KOCHANOWSKIEGO

76 TRENY ● Tren to gatunek żałobny poświęcony zwykle zmarłemu wodzowi czy ważnemu mężowi stanu. Kochanowski napisał treny w hołdzie dla ukochanego dziecka – Urszulki. ● Klasyczny tren miał swój porządek: zaczynał się od pochwały cnót zmarłego, potem pokazywał ogrom starty, demonstrowano swój żal. Kochanowski rozłożył te prawidłowości na całość cyklu. ● „Treny” Jana Kochanowskiego uznawane są za najdojrzalsze dzieło poety. Należy na nie patrzeć jako na całość – 19 utworów. Ich bohaterem jest zarówno zmarła Urszulka, jak i jej ojciec i jego rozpacz.

77 TREN V „Jako oliwka mała pod wysokim sadem Idzie z ziemie ku górze macierzyńskim szladem…” Tren ten znany jest z porównania homeryckiego, w którym poeta daje obraz młodej oliwki zbyt szybko podciętej przez ogrodnika i porównuje ją z Urszulką.

78 TREN VII Tren rozpoczyna się apostrofa do strojów Urszulki: Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory Mojej najmilszej cory! Po co me smutne oczy za sobą ciągniecie, Żalu mi przydajecie! Już ona członeczków swych wami nie odzieje- Nie masz, nie masz nadzieje! Wyraża przejmującą tęsknotę za córeczką. Kochanowski używa wyliczenia – widok przedmiotów pozostałych po zmarłej sprawia mu ogromny ból, przypomina o jej braku. Prowadzi tez do konkluzji o marności ziemskich drobiazgów – w końcu: I posag i ona W jednej skrzynce zamkniona.

79 TREN VIII Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim, Moja droga Orszulo, tym zniknieniem twoim. * Wspomnienie Urszulki jako zywej, pogodnej dziewczynki, która swoim zachowaniem rozweselała domowników, skontrastowane z żałobną ciszą po śmierci dziecka.

80 TREN IX Z bolesna ironią potraktował Kochanowski mądrość – najwyższą obok cnoty wartość w humanistycznej koncepcji człowieka, a także źródło cnoty: Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze, Która (jeśli prawdziwie mienią) wszytki żądze, Wszytki ludzkie frasunki umiesz wykorzenić.

81 KAMA ROMEO I JULIA WILLIAMA SZEKSPIRA

82 ROMEO I JULIA – GATUNEK LITERACKI Dramat ten określa się jako szekspirowski lub elżbietański ( według samego Szekspira jest to tragedia) Cechy dramatu szekspirowskiego na przykładzie Romea i Julii - brak obowiązkowej w tragedii antycznej zasady trzech jedności (jedności czasu: akcja toczy się przez pięć dni, a nie od świtu do zachodu jak nakazywała to grecka tragedia; jedności miejsca: miejsce akcji – Werona i Mantua; jedności akcji: w przypadku Romea i Julii można powiedzieć, że jedność akcji została zachowana – cały utwór dotyczy wątku miłości dwojga zakochanych)

83 ROMEO I JULIA – GATUNEK LITERACKI -przeplatanie dramatu elementami lirycznymi (np.: opowieść Merkucja o Mab – królowej snów czy monologi zakochanej Julii ) i epickimi (opowiadanie niani o wypadku trzyletniej Julii) -wątki tragiczne przeplatane są wątkami komicznymi (to nie do pomyślenia w tragedii antycznej) -przyczyna nieszczęścia bohaterów nie jest fatum (przeznaczenie, któremu ogromna moc przypisywali starożytni), ale ich własne błędy.

84 ROMEO I JULIA - MOTYWY konflikt rodów – rodziny Montekich i Kapuletów były ze sobą skłócone od wielu lat. Przedstawiciele młodszego pokolenia nie wiedzą nawet, dlaczego ich rodzice się nienawidzą. zakazana miłość – młodzi pokochali się wbrew woli rodziny, ich miłość okazuje się silniejsza od uprzedzeń rządy głowy rodziny – Kapuleci i Montekowie nie liczą się z uczuciami swoich dzieci. Bez porozumienia z nimi decydują o ich przyszłości – planują śluby, wykształcenie. Z woli apodyktycznego ojca czternastoletnia Julia ma być żoną niekochanego przez siebie mężczyzny.

85 ROMEO I JULIA - MOTYWY bunt dzieci przeciwko rodzicom – młodzi przeciwstawiają się narzucanej im woli rodziców. Julia nie chce wyjść za mąż za Parysa i otwarcie się do tego przyznaje. Jej sprzeciw wywołuje gniew ojca – grozi on córce wydziedziczeniem.