System ubezpieczeń społecznych

Prezentacja na temat: "System ubezpieczeń społecznych"— Zapis prezentacji:

1 System ubezpieczeń społecznych
Wykład – Prawo zabezpieczenia społecznego dr Tomasz Bakalarz WPAiE UWr

2 Pojęcie systemu ubezpieczeń społecznych
system zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym, pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe i inne zrównane z nimi zdarzenia, spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje oraz finansowane na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń, w całości lub co najmniej w poważnej mierze, na zbiorowości do nich uprawnionych (W. Szubert) Stosunki prawne zabezpieczeń społecznych: mają związek z zagrożeniami, które obejmujemy wspólną nazwą ryzyka socjalnego oraz że wymagają specyficznej ochrony tego ryzyka. Jako takie nie należą do innych wyodrębnionych gałęzi prawa, ale wykazują zapożyczenia z prawa cywilnego, pracy, administracyjnego.

3 Zdarzenia losowa a zdarzenia ubezpieczeniowe
W ubezpieczeniu społecznym należy odróżnić zdarzenie losowe od skutków tego zdarzenia w zakresie zdolności do zarobkowania. Utrata lub ograniczenie zdolności zarobkowania przyjmująca określone formy to zdarzenie (ryzyko) ubezpieczeniowe. Zdarzenia ubezpieczeniowe to kategorie prawne, z którymi ustawodawca uznał za podlegające ochronie. Zdarzenia losowe to kategoria faktyczna (biologiczna). Konkretne zdarzenie losowe można kwalifikować jako kilka zdarzeń ubezpieczeniowych: CHOROBA – czasowa lub trwała niezdolność do pracy Macierzyństwo – konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem w okresie okołoporodowym lub nad starszym, chorym dzieckiem

4 Ryzyko socjalne niebezpieczeństwo wystąpienia zdarzenia przyszłego, niepewnego, niezależnego od woli człowieka i dla niego niekorzystnego: Ryzyko dożycia wieku emerytalnego Trwała lub okresowa niezdolność do pracy Śmierć żywiciela Niezdolność lub niemożliwość świadczenia pracy Wypadek przy pracy lub choroba zawodowa Niezdrowie Bezrobocie Niedostatek dochodu w rodzinie Trudna sytuacja życiowa

5 Ubezpieczenia społeczne cechuje występowanie:
składki; wspólnego funduszu; oznaczonego ryzyka; szkody; pokrycia szkody (świadczenia).

6 Źródła prawa ubezpieczeń społecznych
Ustawa systemowa czyli ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Ustawy dotyczące poszczególnych ubezpieczeń: Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

7 Założenia reformy systemu ubezpieczeń społecznych
założenie „systemowości” ubezpieczeń społecznych; założenie „kompleksowości” ubezpieczeń społecznych; założenie powszechności ubezpieczeń społecznych; założenie ograniczonego zakresu przedmiotowego ubezpieczeń społecznych; założenie obowiązkowego charakteru ubezpieczeń społecznych; założenie większego powiązania świadczeń (ich wysokości) ze składką.

8 Zasada powszechności Objęcie obowiązkiem ubezpieczenia osób pozostających w zatrudnieniu i osób których sytuacja faktyczna i prawna jest analogiczna do sytuacji osób pozostających w zatrudnieniu, mających stałe źródło dochodu.

9 Dobrowolne ubezpieczenie społeczne ma charakter wyjątkowy
Zasada przymusu Obowiązek objęcia ubezpieczeniem wynika z ustawy, jest niezależny od woli jednostki (zob. np. art. 6 ustawy systemowej). Dobrowolne ubezpieczenie społeczne ma charakter wyjątkowy

10 Zasada automatyzmu Obowiązek ubezpieczenia powstaje z chwilą nawiązania stosunku prawnego, z którym ustawa łączy obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym (zob. art. 13 ustawy systemowej).

11 Zasad odpłatności Wyraża się w odpłatnym charakterze świadczeń związanym z obowiązkiem odprowadzania składek.

12 Zasad równego traktowania
Nie oznacza jednolitego traktowania, zróżnicowanie dopuszczalne, jeśli jest usprawiedliwione (tzw. dyskryminacja pozytywna), Samodzielna podstawa prawna wszczęcia przed sądem sprawy o roszczenia z ubezpieczenia społecznego z tytułu naruszenia zasady równego traktowania.

13 Zakład Ubezpieczeń Społecznych
państwowa jednostka organizacyjna, posiadająca osobowość prawną, działająca na podstawie ustawy, składająca się z centrali i terenowych jednostek organizacyjnych, organy(Prezes, Zarząd, Rada Nadzorcza), wykonuje zadania powierzone ustawą systemową oraz określone na podstawie innych ustaw, a także inne zadania zlecone z zakresu zabezpieczenia społecznego.

14 Ubezpieczony Definicja
Pojęcie ubezpieczonego Zgodnie z art. 4 pkt 1 USUS to osoby fizyczne podlegające chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych Osoba fizyczna podlega ubezpieczeniu społecznemu jeśli posiada jeden ze wskazanych tytułów do ubezpieczenie społecznego (art. 6 USUS). Definicja Tytuł ubezpieczenia to stosunek prawny lub określona sytuacja faktyczna, z którą ustawa łączy obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym lub stwarza taką możliwość

15 Płatnik Art. 4 pkt 2 USUS – wymienienie podmiotów będących płatnikami
W ustawie definicja płatnika nie ma – mamy definicję ubezpieczonego. To kto jest płatnikiem, zależy od tytułu do ubezpieczenie społecznego ubezpieczonego (stosunek pracy, działalność gospodarcza etc.) Definicja z doktryny: osoba lub jednostka organizacyjna zobowiązana do obliczenia pobrania i przekazania co miesiąc składki do ZUS- u, jak również realizacji prawa do tzw. świadczeń krótkoterminowych (pojęcie analogiczne do płatnika w OP). W przypadkach np. działalności gospodarczej płatnik i ubezpieczony to ta sama osoba – dualizm sytuacji prawnej. W przypadku np. stosunku pracy płatnik nie tylko oblicza, pobiera i przekazuje składkę ale i ją współfinansuje lub finansuje całkowicie.

16 Składka Składka na ubezpieczenia społeczne jest to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, celowym, odpłatnym i bezzwrotnym. Przymusowość oznacza, że należności z tytułu składek mogą być dochodzone w trybie właściwym do ściągania opłat publicznych i podatków. Celowość oznacza obowiązek przeznaczenia funduszy pochodzących ze składek wyłącznie na wypłatę świadczeń. Rodzaje funduszy: Fundusz emerytalny, Otwarty Fundusz Emerytalny, Fundusz Rentowy, Fundusz Chorobowy i Fundusz Wypadkowy. Nie jest składką na ubezpieczenie społeczne, składka na Fundusz Emerytur Pomostowych ( Odpłatność zakłada związek miedzy obowiązkiem uiszczenia składek a prawem od świadczeń, którego realizacja następuje w razie zajścia przewidywanych prawem zdarzeń. Jeśli zdarzenie nie zajdzie, składka nie podlega zwrotowi. Tej cechy nie ma składka emerytalna wnoszona do OFE.

17 Finansowanie systemu ubezpieczeń społecznych (ogólne założenie)
Sposób zagospodarowania składki (finansowania świadczeń ze składek): system repartycyjny (z bieżącej składki) system kapitałowy (ze zgromadzonego ze składki kapitału)

18 Stopa procentowa składek
Stopy procentowe składek wynoszą: 19,52% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie emerytalne, 8,00% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia rentowe, 2,45% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie chorobowe, od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie wypadkowe.

19 Podstawy wymiaru składki
Podstawa wymiaru składki jest uzależniona od rodzaju tytułu ubezpieczenia. Regułą główną jest, że podstawą wymiaru składki jest przychód (art. 18 ust. 1) Reguła ta dotyczy m.in. stosunku pracy. Przychód definiujemy tak jak w przepisach o podatku PIT Przy umowie cywilnoprawnej również uwzględnia się przychód jeśli podstawą wynagrodzenia jest stawka kwotowa (art. 18 ust. 3) Przy działalności pozarolniczej podstawą jest kwota zadeklarowana nie niższa niż 60% przeciętnego wynagrodzenia za pracę, z zastrzeżeniem ulgi w okresie 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z art. 18a. Ulga – podstawa nie niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę

20 Maksymalna roczna podstawa wymiaru składek
Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej ustalanego w ustawie budżetowej. W roku 2016 jest to kwota zł Płatnik ma obowiązek zaprzestać obliczać i przekazywać składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe po przekroczeniu kwoty rocznej podstawy.

21 Maksymalna miesięczna podstawa wymiaru składek
W przypadku dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego ustawodawca wskazał maksymalną podstawę wymiaru składki, jaką ubezpieczony może zadeklarować (gdy podstawa ta zależy od kwoty zadeklarowanej). Zgodnie z art. 20 ust. 3 ustawy systemowej jest to kwota 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (w skali miesiąca). W roku 2016 jest to kwota ,50 zł

22 Opłacanie składki Płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, nie później niż: do 10 dnia następnego miesiąca - dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie; do 5 dnia następnego miesiąca - dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych; do 15 dnia następnego miesiąca - dla pozostałych płatników.

23 Ubezpieczenie obowiązkowe i dobrowolne
Podstawą systemu ubezpieczeń społecznych jest jego przymusowość. Najszerszy zakres ubezpieczenia obowiązkowego posiada ubezpieczenie emerytalno-rentowe (art. 6 ust. 1 USUS) Dobrowolne ubezpieczenie emerytalno-rentowe (art. 7 USUS) – inni nieobjęci ubezpieczeniem obowiązkowym. Dobrowolne ubezpieczenie z tytułów wykluczonych przez zbiegi (art. 9 USUS). Obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe obejmuje te same przypadki co ubezpieczenie emerytalno-rentowe z wyłączeniami (art. 12 USUS) Obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe art. 11 ust. 1 Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe art. 11 ust. 2

24 Przystąpienie do ubezpieczenia obowiązkowego
Zasada automatyzmu Osoba posiadająca tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego przystępuje do tego ubezpieczenia automatycznie, z chwilą uzyskania tytułu. Dodatkowe obowiązki rejestracyjne (ciążące np. na płatniku) nie wpływają na fakt podlegania ubezpieczeniu społecznemu.

25 Zakres czasowy ubezpieczenia obowiązkowego
Skoro o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu na zasadzie przymusowości decyduje jedynie posiadanie tytułu do ubezpieczenia, to czas podlegania ubezpieczeniu uzależniony jest od czasu trwania tytułu np. Umowa o pracę – od dnia nawiązania stosunku pracy do jego rozwiązania.

26 Zakres czasowy ubezpieczenia dobrowolnego
Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ustają: od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom

27 Składka należna opłacona w terminie
Określenie "składki należnej" nie jest przypadkowe, gdyż odnoszący się do składki przymiotnik oznacza, że chodzi o należną składkę, czyli pełną składkę a więc nie wystarcza jej część. Należna składka to ta, która powinna być zapłacona. Jeżeli składka nie jest należna, a więc mniejsza niż należna, to dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje z mocy ustawy. (II UK 188/11). Ubezpieczenie ustaje więc gdy: Ubezpieczony nie opłaci wcale składki w terminie Ubezpieczony opłaci składkę w terminie, ale w nienależnej wysokości (za niską składkę) Ubezpieczony opłaci składkę zaniżoną po terminie.

28 Kontynuowanie opłacania składek mimo ustania ubezpieczenia
W każdym przypadku ustania tytułu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu (art. 14 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), ponowne objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi wymaga złożenia nowego wniosku przez zainteresowanego, natomiast samo opłacanie składek na dobrowolne ubezpieczenie społeczne po ustaniu z mocy prawa dobrowolnego tytułu ubezpieczenia nie powoduje dalszego trwania ochrony ubezpieczeniowej z wygasłego stosunku ubezpieczenia społecznego (wyrok z dnia 29 marca 2012 r., I UK 339/11) Złożenie wniosku o kontynuowanie ubezpieczenia nie jest warunkiem nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego, jeżeli wola podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej została ujawniona w sposób wyraźny. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 sierpnia 2005 r., I UK 376/04). Tak też: wyrok SA we Wrocławiu z 28 lutego 2012 r., (III AUa 1786/11) Możliwym jest ustalenie istnienia stosunku ubezpieczenia w sytuacji, gdy wniosek formalny wprawdzie nie został zgłoszony, jednakże nie ma wątpliwości co do woli stron, która potwierdza chęć zawarcia takiej umowy, a jednocześnie strony podjęły czynności zmierzające do wykonania takiej umowy.

29 Wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie w należnej wysokości
Przyznana kompetencja winna być wykonywana według sprawdzalnych, sprawiedliwych kryteriów. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyposażony w uprawnienie wyrażania zgody na opłacenie składki po terminie winien ujawnić, jakimi przesłankami kierował się odmawiając jej, a jego decyzja podlega merytorycznej ocenie sądu (uchwała SN z dnia 8 stycznia 2007 r., I UZP 6/06; postanowienie SN z dnia 14 listopada 2007 r., II UK 65/07; wyrok SN z dnia 8 listopada 2012 r., II UK 90/12).

30 Dobrowolność wtórna W kontekście zbiegów tytułów ubezpieczenia można mówić o dobrowolności wtórnej, gdy pierwotnie obowiązkowy tytuł staje się tytułem dobrowolnym (art. 9 usus).

31 Tytuły ubezpieczenia społecznego - przykłady
Zgodnie z art. 6 ust. 1 USUS: Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: 1)   pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów; 2)   osobami wykonującymi pracę nakładczą; 3)   członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwanymi dalej "członkami spółdzielni"; 4)   osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4; 5)   osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi; (…)

32 Wyłączenia podmiotowe (przykładowo)
Wyłączenia z obowiązku ubezpieczenia emerytalnego i rentowego dokonane przez ustawodawcę: w sposób wyraźny: Sędziowie – ustawa – prawo o ustroju sądów powszechnych. Prokuratorzy art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej; Rolnicy Uczniowie gimnazjum, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studenci do ukończenia 26 roku życia- na zasadach przewidzianych w art. 6 ust. 4 ustawy systemowej.

33 Wyłączenia podmiotowe (przykładowo)
albo przez niewymienienie określonych grup osób na zamkniętej liście ubezpieczonych, np.: osoby świadczące usługi bez wynagrodzenia (w tym jako wolontariusze); utrzymujące się z wykonywania umowy o dzieło.

34 Decyzja ustalająca obowiązek podlegania ubezpieczeniu społ.
Decyzja ZUS ustalająca prawidłowy tytuł do ubezpieczenia społecznego. Podstawą prawną dla takiej decyzji jest art. 83 ust. 1 ustawy systemowej. Wydanie decyzji może być wynikiem uprzednio przeprowadzonej kontroli zgodnie z art. 86 i n. ustawy systemowej. Czy ZUS może wydać decyzję ustalającą obowiązkowe podleganie ubezpieczeniu za okres ponad 5 lat wstecz?

35 Decyzja ustalająca obowiązek podlegania ubezpieczeniu społ.
Zgodnie z art. 41 ust. 12 i 13 ustawy systemowej - Jeżeli ubezpieczony nie zakwestionuje informacji zawartych w imiennym raporcie miesięcznym w terminie określonym w ust. 11, to informacje te uznaje się za zgodne ze stanem faktycznym, chyba że informacje dotyczące okresu objętego raportem zakwestionuje Zakład, wydając decyzję. Jeżeli Zakład zakwestionuje i zmieni informacje przekazane przez płatnika składek, zawiadamia o tym ubezpieczonego i płatnika składek. Jeżeli w terminie określonym w ust. 11 osoba ubezpieczona i płatnik składek nie złożą wniosku o zmianę stanowiska Zakładu, informacje uznane przez Zakład traktuje się jako prawdziwe. W razie złożenia takiego wniosku, Zakład po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydaje decyzję.

36 Decyzja ustalająca obowiązek podlegania ubezpieczeniu społ.
Odwołanie od decyzji w przedmiocie ustalenia tytułu ubezpieczenia społecznego. Art. 477(11) k.p.c. Kto jest "stroną" decyzji adm. ustalającej obowiązkowy tytuł ubezpieczeniowy? Kto może złożyć odwołanie od powyższej decyzji administracyjnej?

37 Stosunek pracy jako tytuł ubezpieczenia
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów; Art. 2 Kodeksu pracy – Pracownik to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę. Art. 13 USUS – pracownicy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu w okresach od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Art. 26 Kodeksu pracy – termin nawiązania stosunku pracy Art. 30 Kodeksu pracy – podstawy rozwiązania i termin wypowiedzenia.

38 Specyficzne cechy stosunku pracy
Art. 22 § 1 KP – przez stosunek pracy rozumie się zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, za wynagrodzeniem. Osobisty charakter Podporządkowanie pracownika Ryzyko pracodawcy

39 Osoba uznawana za pracownika
Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Uwaga! Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w art. 8 ust. 11 USUS dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

40 Osoba uznawana za pracownika
Zdaniem Sądu Najwyższego przesłanką decydującą o uznaniu ubezpieczonego za pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 2a jest to, że będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą, jednocześnie świadczy na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnej zawartej z nim lub innym podmiotem. Przez wykonywanie pracy "na rzecz" pracodawcy, w ocenie Sądu Najwyższego, należy rozumieć "uzyskiwanie" przez pracodawcę "rezultatu pracy". Do zakwalifikowania świadczenia prac w ramach umów cywilnoprawnych na rzecz pracodawcy, z którym zleceniobiorca pozostaje w stosunku pracy, musi istnieć bezpośredni związek między korzyścią pracodawcy, która jest wymierna i związana z realizacją celów statutowych, a pracami wykonywanymi przez jego pracowników na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych z innym podmiotem. (I UK 354/09).

41 Osoba uznawana za pracownika
W wyroku z 18 października 2011 r., III UK 22/11 (OSNP 2012 nr 21‑22, poz. 266), SN zaznaczył, że pracodawca ma prawo domagania się informacji o przychodach pracownika dla realizacji ustawowych obowiązków podmiotu zwracającego się o takie informacje (w tym przypadku – obowiązków płatnika składek, określonych w przepisach ustawy systemowej) przede wszystkim od samego pracownika, w ramach trójstronnego stosunku ubezpieczeń społecznych łączącego ubezpieczonego, płatnika składek oraz organ rentowy. W konsekwencji, zgodnie z wyrokiem z 24 września 2015 r., I UK 490/14, pozyskanie przez pracodawcę informacji o wykonywaniu na rzecz tego pracodawcy i przez jego pracownika umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem oraz o wysokości uzyskiwanego na podstawie tej umowy wynagrodzenia w celu obliczenia należnych składek na ubezpieczenia społeczne, w sytuacji opisanej w art. 18 ust. 1a ustawy systemowej, nie narusza ustawy o ochronie danych osobowych (art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych).

42 Zakres ubezpieczenia pracownika
Ubezpieczenie emerytalno-rentowe - OBOWIĄZKOWO Ubezpieczenie chorobowe – OBOWIĄZKOWO Ubezpieczenie wypadkowe – OBOWIĄZKOWO Finansowanie składek uzależnione od ubezpieczenia EMERYTALNE – w częściach równych pracodawca i pracownik RENTOWE – stosunkowo pracodawca i pracownik 1,5% / 6,5% (art. 16 ust. 1b USUS) CHORBOWE – w całości pracownik WYPADKOWE – w całości pracodawca

43 Umowy cywilnoprawne Art. 6 ust. 1 pkt 4 USUS – obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlegają osoby fizyczne która na terenie RP są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi. Umowa o dzieło co do zasady nie jest tytułem ubezpieczenia społecznego chyba, że została ona zawarta z własnym pracodawcą. Stosunkowy podział finansowania składek jak w przypadku pracowników (art. 16 ust. 1 USUS), między zleceniobiorcą a zleceniodawcą (płatnikiem).

44 Podstawowe rozróżnienie umów
Umowa o pracę Umowa o świadczenie usług Umowa o dzieło Umowa należytego działania Umowa należytego działania (wykonanie usługi) Umowa rezultatu (wytworzenie „przedmiotu” zamówienia) Polecenia pracodawcy „wskazówki” względnie wiążące Dzieło zgodnie z treścią umowy. Osobisty charakter pracy Możliwe zastępstwo Możliwość zastrzeżenia osobistego wykonania Odpłatność Możliwa nieodpłatność

45 Czy umowa zlecenia jest oskładkowana?
TAK! – umowa zlecenia jest samoistnym tytułem ubezpieczenia. Konkretna umowa zlecenia może nie być tytułem ubezpieczenia obowiązkowego przy zastosowaniu zasad rozstrzygania zbiegów tytułów. Obowiązkowemu oskładkowaniu podlega umowa zawarta najwcześniej (pierwsza w czasie). Oskładkowanie jest wyłączone wobec studentów do 26 roku życia. Zmiany regulacji od 1 stycznia 2016 r.

46 Zakres ubezpieczenia przy umowach cyw.
Ubezpieczenie emerytalno-rentowe – OBOWIĄZKOWO nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat Ubezpieczenie chorobowe – DOBROWOLNE Ubezpieczenie wypadkowe – OBOWIĄZKOWO, jeśli obowiązkowe jest ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Obowiązek ubezpieczenia trwa od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy

47 Prowadzący działalność pozarolniczą
Dokładnie osoby fizyczne będące osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych; twórcę i artystę; osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu: w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych; wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej; osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

48 Osoby współpracujące Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 USUS, uważa się: małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

49 Rozumienie współpracy (SN)
  Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2008r., II UK 286/07 Za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych uznać należy taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter stały i bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu.

50 Rozumienie współpracy (SN)
  Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2009 r. I UK 51/09 Współpracą przy prowadzeniu działalności gospodarczej powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, jest takie współdziałanie osoby bliskiej przedsiębiorcy, które generuje stałe, dodatkowe dochody z tej działalności niezależnie od tego czy dokonuje tego odpłatnie, czy też nieodpłatnie. Brak przychodu z działalności pozarolniczej osoby współpracującej z osobą prowadzącą taką działalność nie wyłącza tej osoby współpracującej z obowiązkowego ubezpieczenia społecznego.

51 Zakres ubezpieczenia przy prowadzeniu działalności pozarolniczej
Ubezpieczenie emerytalno-rentowe – OBOWIĄZKOWO Ubezpieczenie chorobowe – DOBROWOLNIE Ubezpieczenie wypadkowe - OBOWIĄZKOWO osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają ubezpieczeniu społecznemu obowiązkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Składka w całości opłacana przez ubezpieczonego.

52 Orzecznictwo – działalność gospodarcza
W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że działalnością gospodarczą jest działalność wskazująca zawodowy, czyli stały charakter, w tym powtarzalność podejmowanych działań, podporządkowanie regułom zysku i opłacalności (lub zasadzie racjonalnego gospodarowania) oraz uczestnictwo w działalności gospodarczej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 117/91, OSNCP 1992 Nr 5, poz. 65 oraz z dnia 23 lutego 2005 r., III CZP 88/04, OSNC Nr 1, poz. 5, a także wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 września 2005 r., FSK 2643/04, LEX nr ). Możliwe jest ustalenie zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej, mimo niewykreślenia jej z ewidencji działalności gospodarczej - i w konsekwencji - uchylenie obowiązku ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2014 r., I UK 252/13, oraz z dnia 13 listopada 2008 r., II UK 94/08).

53 Orzecznictwo – działalność gospodarcza
Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana okresowo i sporadycznie (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 marca 1991 r., II SA 898/90, ONSA 1992, nr 3-4, poz. 58 oraz z dnia 17 września 1997 r., II SA/Wa 1089/96, Pr. Gosp. 1998, nr 1, s. 32), a także jeśli nie jest ona prowadzona w celu osiągnięcia dochodu (zarobku) rozumianego jako nadwyżka przychodów nad poniesionymi kosztami. Określenie celu zarobkowego ma wymiar subiektywny i mieści się w sferze zamiaru danego podmiotu. Zatem wykonywanie działalności gospodarczej obejmuje faktyczne wykonywanie w celu zarobkowym czynności określonych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej (CEIDG), a także czynności zmierzających do zaistnienia takich czynności gospodarczych (czynności przygotowawczych), polegających między innymi na załatwianiu spraw urzędowych, poszukiwaniu klientów, posiadaniu lokalu i narzędzi służących do jej prowadzenia, towarów do sprzedaży w ramach działalności handlowej.

54 Członkowie rad nadzorczych
Art.. 6 ust. 1 pkt 22 – zmiana wprowadzona 1 stycznia 2015 r. Tytułem jest bycie członkiem rady nadzorczej spółki wynagradzanym z tytułu pełnienia tej funkcji. Członek rady nadzorczej podlega jedynie ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Członkowie rad nadzorczych spełniający warunki do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlegają ubezpieczeniom również z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej.

55 Bezrobotni Ubezpieczeniu podlegają osoby fizyczne będące osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy, zwanymi dalej „bezrobotnymi”; Zakres ubezpieczenia społecznego: Ubezpieczenie emerytalno-rentowe – OBOWIĄZKOWO Ubezpieczenie chorobowe – BRAK (art. 11 USUS) Ubezpieczenie wypadkowe – WYŁĄCZENI (art. 12 ust. 2 USUS) Zakres czasowy - od dnia nabycia prawa do zasiłku, świadczenia integracyjnego lub stypendium do dnia utraty prawa do nich

56 Urlop wychowawczy i macierzyński
osoby przebywające na urlopie macierzyńskim osoby przebywające na urlopach wychowawczych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym albo odpowiednio ubezpieczeniu emerytalnemu, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych. osoby pozostające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego podlegają ubezpieczeniu od dnia spełnienia warunków, o których mowa w art. 9 ust. 6 USUS, do dnia zaprzestania spełniania tych warunków W omawianym przypadku składki ubezpieczeniowe opłaca się z Budżetu Państwa (art. 16ust. 8 USUS).

57 Pozorność zgłoszonego tytułu ubezpieczenia społecznego
Umowa pozorna czy czynność prawna zmierzająca do obejścia prawa? Czynność prawna nie może jednocześnie zmierzać do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c.) oraz być dokonana dla pozoru (art. 83 § 1 k.c.), zaś jeżeli umowa jest przez strony faktycznie wykonywana, nie można mówić o jej pozorności, powyższe jednak nie tylko nie wyklucza możliwości badania, czy zawarcie umowy nie zmierzało do obejścia prawa, ale jest w pełni uprawnione, gdy się zważy ustalone w sprawie okoliczności.

58 Pozorność zgłoszonego tytułu ubezpieczenia społecznego
Czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego? Określenie przez strony umowy zlecenia rażąco niskiego wynagrodzenia (50 zł miesięcznie), niemającego przymiotu wynagrodzenia godziwego, narusza zasady współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, zasadę solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, zasadę ochrony interesów i niepokrzywdzenia innych ubezpieczonych, zasadę nieuprawnionego nieuszczuplania środków funduszu ubezpieczeń społecznych oraz elementarne zasady uczciwego obrotu prawnego i nie powoduje objęcia ubezpieczeniem społecznym. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2014 r. II UK 374/13)

59 Pozorność zgłoszonego tytułu ubezpieczenia społecznego
Umowa pozorna czy czynność prawna zmierzająca do obejścia prawa? Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba określona jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę wtedy, gdy pracownik podjął pracę i rzeczywiście ją wykonywał, a pracodawca pracę tę przyjmował. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2015 r. , I UK 367/14)

60 Podważenie podstawy wymiaru składki
Uchwała SN z 27 kwietnia 2005, II UZP 2/05 W ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137 poz. 887 ze zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k. c.).

61 Zbiegi tytułów ubezpieczenia
Ze zbiegiem tytułów ubezpieczenia mamy do czynienia wówczas gdy jedna osoba wykonuje równocześnie kilka rodzajów działalności (pozostaje w kilku stosunkach prawnych), z którymi ustawa wiąże się obowiązek ubezpieczenia emerytalno–rentowego. Te zagadnienie omówią Państwo na ćwiczeniach.

62 Zabezpieczenie społeczne w UE
Zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w ramach państw członkowskich UE ,EOG i Szwajcarii

63 Źródła prawa Rozporządzenie PE i Rady (WE) nr 883/2004 z r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

64 Koordynacja Koordynacja oznacza regulowanie zależności między systemami prawnymi różnych krajów dla zachowania odpowiedniego ładu dla ich funkcjonowania ,ale bez zmian merytorycznych norm prawnych ,systemów. Koordynacja jest pojęciem przeciwstawnym pojęciu harmonizacji prawa czyli ujednoliceniu prawa.

65 Cel koordynacji systemów
Wypracowanie instrumentów ,które stanowiłyby pomost łączący różnorodność systemów zabezpieczenia społecznego wszystkich krajów członkowskich Ochrona interesów osób ubezpieczonych przemieszczających się po krajach członkowskich Skorygowanie zasady terytorialności. Współpraca instytucji zabezpieczenia społecznego państw członkowskich Zbudowanie kompleksowego mechanizmu ,procedur pozwalających zapewnić harmonijna współpracę pomiędzy krajami członkowskimi.

66 Zakres podmiotowy rozporządzenia
Rozporządzenie to stosuje się do wszystkich obywateli dowolnego państwa UE, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego jednego z tych państw, oraz do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu (choćby nie posiadali oni obywatelstwa UE). Zasada równego traktowania.

67 Zasada jedności stosowanego ustawodawstwa
Naczelna zasada przewiduje ,że osoby do których stosuje się rozporządzenia unijne podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. W przypadku pracowników najemnych i osób prowadzących działalność na własny rachunek zastosowanie ma ustawodawstwo tego państwa członkowskiego w którym wykonywana jest praca, zgodnie z zasadą „ lex loci laboris” czyli zasada miejsca zatrudnienia.

68 Zasada jedności stosowanego ustawodawstwa
Art. 11 Rozporządzenia podstawowego osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego; osoba otrzymująca zasiłek dla bezrobotnych zgodnie z przepisami art. 65 na podstawie ustawodawstwa Państwa Członkowskiego zamieszkania podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego; każda inna osoba, do której nie mają zastosowania przepisy lit. a) do d) podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, bez uszczerbku dla innych przepisów niniejszego rozporządzenia, gwarantujących jej świadczenia na podstawie ustawodawstwa jednego lub kilku innych Państw Członkowskich.

69 Praca w kilku państwach
Osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlega: ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim; lub jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę

70 Znaczna część pracy Art. 14 Rozporządzenia wykonawczego.
W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, należy uwzględnić następujące kryteria orientacyjne: w przypadku pracy najemnej - czas pracy lub wynagrodzenie; oraz w przypadku pracy na własny rachunek - obrót, czas pracy, liczba świadczonych usług lub dochód. W ramach ogólnej oceny, spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25 % tych kryteriów wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim.

71 Praca marginalna Art.. 14 ust. 5b Rozporządzenia wykonawczego.
Praca o charakterze marginalnym nie będzie brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 rozporządzenia podstawowego.

72 Działalność w kilku państwach
Osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich podlega: ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym Państwie Członkowskim lub ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z Państw Członkowskich, w których wykonuje ona znaczną część swej pracy.

73 Praca i działalność w kilku krajach
Osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami ust. 1.

74 Pracownicy delegowani
Osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie prowadzi tam swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną delegowaną osobę.

75 Normalnie prowadzi działalność
Kwestia ta została skonkretyzowana zarówno w art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 987/09, jak i w pkt 1 decyzji A2 Komisji Administrującej. Z regulacji tych wynika, że pod pojęciem normalnego wykonywania działalności na terytorium państwa członkowskiego należy rozumieć, iż „pracodawca zazwyczaj prowadzi znaczną część działalności” w tym państwie.

76 Procedura ustalania ustawodawstwa
Art. 16 Rozporządzenia wykonawczego Osoba, która wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich, informuje o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania. Np. ZUS

77 Procedura ustalania ustawodawstwa
Wyznaczona instytucja państwa członkowskiego miejsca zamieszkania niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 rozporządzenia podstawowego oraz art. 14 rozporządzenia wykonawczego. Takie wstępne określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. Instytucja ta informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca, o swoim tymczasowym określeniu.

78 Procedura ustalania ustawodawstwa
Tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, przewidziane w ust. 2, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich, ile ustawodawstwo nie zostało już ostatecznie określone na podstawie ust. 4, lub przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji informuje instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania przed upływem tego dwumiesięcznego terminu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii.

79 Procedura ustalania ustawodawstwa
Instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo zostało tymczasowo lub ostatecznie określone jako mające zastosowanie, niezwłocznie informuje o tym zainteresowanego. Ostateczne ustalenie prawa właściwego podlega kontroli zgodnie z krajową procedurą, przy czym organ odwoławczy nie może ingerować w kwalifikację prawną pracy lub działalności wykonywanej na terenie innego państwa. Może więc badać jedynie zachowanie procedury. Nie może także kwestionować ustalenia organu drugiego państwa, że tam świadczona praca ma charakter marginalny.

80 Zakres przedmiotowy Świadczenia z tytułu choroby
Świadczenia z tytułu macierzyństwa Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy Świadczenia z tytułu choroby zawodowej Świadczenia z tytułu inwalidztwa Świadczenia dla bezrobotnych Świadczenia rodzinne Świadczenia emerytalne Zasiłki na wypadek śmierci

81 Zakres przedmiotowy Rozporządzenie nr 883/2004 wyłącza expressis verbis z zakresu wspólnotowej koordynacji: pomoc społeczną; pomoc medyczną; systemy świadczeń dla ofiar wojny i jej skutków.

82 Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej
Osoby, które mają miejsce zamieszkania lub pobytu w innym państwie członkowskim niż państwo, pod którego system zabezpieczenia podlegają, uprawnione są do świadczeń w ramach systemu obejmującego wypadki przy pracy i choroby zawodowe. Świadczenia te udzielane są przez instytucje miejsca zamieszkania lub pobytu zgodnie ze stosowanym przez nie ustawodawstwem.

83 Emerytury Państwo członkowskie, w którym dana osoba była ubezpieczona, wypłaca emeryturę, kiedy zainteresowany osiągnie wiek emerytalny. Do wyliczenia kwoty świadczeń brane są pod uwagę wszystkie okresy spełnione w innym państwie członkowskim. Jeśli pracownik uprawniony jest do świadczeń w kilku państwach UE, całkowita kwota tych świadczeń nie może być niższa od świadczenia minimalnego ustalonego przez ustawodawstwo miejsca zamieszkania, pod warunkiem że w państwie miejsca zamieszkania zastosowanie ma minimalny system emerytalny.

84 Emerytury Sumowaniu podlegają:
Czas opłacania składek, zatrudnienia lub pracy na własny rachunek oraz okresy równorzędne (w Polsce np. urlop macierzyński czy wojsko), jeśli są uznane przez ustawodawstwo państwa, w którym pracowałeś. Okresy zamieszkania, jeśli w jakimś państwie uprawniają do świadczeń (odpowiedni okres zamieszkania obowiązuje np. w Islandii, Holandii, Norwegii, Danii i Szwecji). Staż pracy lub zamieszkanie w innych państwach członkowskich uwzględnia się tylko wtedy, gdy nie pokrywają się z polskimi okresami ubezpieczenia.

85 Świadczenia dla bezrobotnych
W zakresie świadczeń dla bezrobotnych właściwa instytucja państwa członkowskiego musi uwzględnić okresy ubezpieczenia, zatrudnienia albo pracy na własny rachunek, tak jakby były spełnione na podstawie ustawodawstwa, które ma w stosunku do takiej instytucji zastosowanie. Bezrobotny może udając się do innego państwa w poszukiwaniu pracy zachować prawo do świadczeń dla bezrobotnych przez okres trzech miesięcy.

86 Świadczenia rodzinne Dana osoba uprawniona jest do świadczeń rodzinnych we właściwym państwie członkowskim, w tym do świadczeń dla członków rodziny, którzy zamieszkują w innym państwie członkowskim, tak jak gdyby zamieszkiwali oni w pierwszym państwie. W celu uniknięcia nieusprawiedliwionej kumulacji świadczeń istnieje potrzeba określenia zasad pierwszeństwa w przypadku zbiegu praw do świadczeń rodzinnych na podstawie ustawodawstwa właściwego Państwa Członkowskiego i ustawodawstwa Państwa Członkowskiego, w którym mają miejsce zamieszkania członkowie rodziny.

87 Świadczenia rodzinne - definicja
określenie "świadczenie rodzinne" oznacza wszelkie świadczenia rzeczowe lub pieniężne, które mają odpowiadać wydatkom rodziny, z wyłączeniem zaliczek z tytułu świadczeń alimentacyjnych oraz specjalnych świadczeń porodowych i świadczeń adopcyjnych

88 Niekumulowanie świadczeń
Możliwe jest również, że prawo do świadczenia rodzinnego na dzieci nabywane będzie z tytułu wykonywania pracy przez dwoje rodziców, w dwóch różnych państwach członkowskich. Aby uniknąć tego typu sytuacji, wprowadza się zasadę niekumulowania świadczeń.

89 Neutralizacja kryterium miejsca zamieszkania
„Transfer” świadczeń między krajami członkowskimi umożliwia tzw. neutralizacja wymogu zamieszkania. Dzięki niej pracownik albo osoba pracująca na własny rachunek, podlegający przepisom np. francuskim, jest uprawniony do otrzymywania francuskich świadczeń rodzinnych na rzecz swojej rodziny, która mieszka np. w Polsce, tak jakby mieszkała we Francji. Dotyczy to także bezrobotnego, który np. pracował i stał się bezrobotnym we Francji, a teraz z rodziną mieszka np. w Polsce.