Klasyczny oraz neoklasyczny paradygmat kryminologii

Prezentacja na temat: "Klasyczny oraz neoklasyczny paradygmat kryminologii"— Zapis prezentacji:

1 Klasyczny oraz neoklasyczny paradygmat kryminologii
(2) Klasyczny oraz neoklasyczny paradygmat kryminologii i wynikające z nich strategie zapobiegania przestępczości P_W03: …student potrafi przedstawić antropologiczne i/lub społeczno-kulturowe źródła wybranej struktury prawnej powstałej w związku z występowaniem i/lub zapobieganiem przestępczości

2 Klasyczny paradygmat kryminologii
Początki sięgają XVIII w. i kojarzone są z nazwiskami filozofów i przedstawicieli tzw. klasycznej szkoły prawa karnego. Zaliczają się do nich m.in.: Cesare Beccaria (O przestępstwach i karach), Jeremy Bentham, Immanuel Kant, Georg W.F. Hegel, Anselm Feuerbach Paradygmat ten przyjmował jako założenie konsensualną wizję społeczeństwa, czyli społeczeństwa przyjmującego/uznającego możliwie powszechnie określone reguły - tu: dozwolonego postępowania – ze względu na ich funkcjonalność Uwagę swą koncentrował na osobie sprawcy

3 Klasyczny paradygmat kryminologii
Główne tezy á propos opisu źródeł przestępczości: Człowiek z natury jest zły i jest dla innych – jak mawiał Thomas Hobbes – wilkiem (pesymistyczna wizja natury człowieka) Przestępca, czyli ten, który czyni zło, to potencjalnie każdy z nas; wszyscy jesteśmy do tego zdolni; czynienie zła to „normalność” W myśl paradygmatu, człowiek nie jest z reguły przymuszany bezwzględnie do czynienia zła; posiada wolną wolę, jest istotą rozumną, racjonalną (arystotelesowsko-tomistyczna, indeterministyczna koncepcja człowieka) Skoro tak, to podejmuje świadome, racjonalne decyzje (także popełniając przestępstwo)

4 Neoklasyczny paradygmat kryminologii
Główne tezy á propos opisu źródeł przestępczości: Neoklasycyzm rozwinął się w latach 70. XX w. Podtrzymał za paradygmatem klasycznym: indeterministyczną koncepcję człowieka, ale w wersji miękkiej; zgodnie z psychologią poznawczą człowiek bowiem recypuje świat, zmienia go i ulega mu; podchodzi doń racjonalnie, kierując się informacjami z otoczenia i swej pamięci konsensualną wizję społeczeństwa zainteresowanie sankcją karną Porzucił pesymistyczną wizję natury ludzkiej, zastę-pując optymistyczną (człowiek istotą moralną, godną) Skupił uwagę także na kontroli społecznej (zwłaszcza sformalizowanej, choć nie tylko)

5 Neoklasyczny paradygmat kryminologii
Koncepcja wolnej woli Ernesta van den Haaga (1914 – 2002) – holendersko-amerykańskiego socjologa; Haag zauważył, że tzw. swoboda wyboru, jaką posiada każda jednostka, nie jest absolutna; ludzie bowiem reagują na bodźce, są warunkowani określonymi przyczynami, np. pokusą, jaką stwarza brak czegoś Nie jest to jednak przymus, konieczność, której muszą się poddać

6 Neoklasyczny paradygmat kryminologii
Ekonomiczna teoria przestępczości (reprezentowana przez Amerykanów Gary’ego S. Beckera i Isaaca Ehrlicha) – zakłada, że reagując na bodźce (np. pokusę) potencjalny sprawca przestępstwa kalkuluje w sposób racjonalny, ile może zyskać, ile stracić; bilansuje zyski i straty Rozważa zatem i konfrontuje możliwe przyjemności, satysfakcje (utylitaryzm), jakie może mu przynieść czyn kwalifikowany jako przestępny, oraz koszty (sankcje, konsekwencje karne, społeczne itd.) Por. rachunek zysków i kosztów w przypadku zwolnienia z zajęć

7 Neoklasyczny paradygmat kryminologii
Marcus Felson i jego koncepcja działań rutynowych i sposobności przestępczych Podaż sprawców – podobna (10-15%) Podaż okazji przestępczych – rośnie, bo: zanikają więzi (w rodzinie, szkole, towarzyskie...) i słabnie kontrola ze strony tych środowisk jest więcej czasu wolnego, z którym trzeba coś zrobić rozszerza się [bezpańska] przestrzeń publiczna nie bez znaczenia jest oferta wolnego rynku…

8 Neoklasyczny paradygmat… Felson cd.
To, że mechanizmy kontroli społecznej uległy osłabieniu, jest efektem głębokich zmian społecznych, wśród nich – urbanizacji. Wspólnotowe więzi społeczne ustępują więziom rzeczowym, jednostki stają się anonimowe. Rodzina przestaje być środowiskiem, w którym ludzie spędzają większość swego czasu. Większą część dnia zajmuje im pobyt poza domem. Zmienia się cykl życia. Wydłuża się okres adolescencji (osiągania dorosłości), przesuwa moment zakładania rodziny – żyjemy poza kontrolą wspólnot tradycyjnych

9 Jaka strategia przeciwdziałania przestępczości w zw
Jaka strategia przeciwdziałania przestępczości w zw. z paradygmatami klasycznym i neoklasycznym? Punkt wyjścia: mamy jednostkę racjonalną, wolną, podatną jednak na bodźce zewnętrzne mamy społeczeństwo aktywne, obecne w rozszerzającej się przestrzeni publicznej, jednak zatomizowane, pozbawione mechanizmów tradycyjnej kontroli, zarazem wystawione na wiele pokus, okazji… Mamy też czyny naruszające ład społeczny

10 „Klasycyzm” a zwalczanie przestępczości
Główne myśli to: Skoro człowiek postępuje racjonalnie i w wolności, to jest odpowiedzialny za swe decyzje i należy mu się sprawiedliwa zapłata: za czyn przestępczy – kara (retrybutywna koncepcja kary; dziś mówimy też o celu sprawiedliwościowym stosowania sankcji karnej) Kara pełni też funkcję prewencyjną: Ponieważ – działając racjonalnie – człowiek stara się uniknąć cierpienia/bólu i uzyskać przyjemność – kara winna go odstraszać (lęk) – cel ogólnoprewencyjny stosowania sankcji…

11 „Neoklasycyzm” a strategie zwalczania przestępczości
Koncepcja sprawiedliwej odpłaty Andrew von Hirscha ( ) – brytyjskiego filozofa prawa, teoretyka penalizacji, kryminologa z Cambridge Skrytykował stosowaną w więziennictwie USA praktykę rehabilitation, w ramach której orzekano karę w „widełkach” (wyroki względnie oznaczone); potem speckomisje decydowały, czy sprawca uległ resocjalizacji i może opuścić więzienie, czy nie Wg Hirscha, było to niesprawiedliwe; stracono z pola widzenia sam czyn przestępny i karę zań - za naruszenie ładu społecznego - „należną”

12 „Neoklasycyzm” a strategie zwalczania przestępczości
Hirsch był świadom, że pozycje jednostek w strukturze nie są sobie równe (społeczeństwo jest bowiem zróżnicowane klasowo/warstwowo); Stwierdził jednak, że społeczny punkt widzenia (potrzeba utrzymania ładu, porządku publicznego) zbliża do sprawiedliwości bardziej niż próba dociekania uwarunkowań i rozstrzygania w ten sposób stopnia winy (jest to skazane na porażkę) Potrzeba więc kary sprawiedliwej, proporcjonalnej (zależnej od rangi czynu) i równej za dany czyn dla wszystkich jego sprawców

13 „Neoklasycyzm” a strategie zwalczania przestępczości
Ernest van den Haag, podobnie kryminolodzy – „ekonomiści” opowiadali się za karą odstraszającą; Jeśli człowiek jest podatny na bodźce, potrafi racjonalnie bilansować zyski i straty wynikające z podejmowania zachowań nagannych - kara powinna być na tyle surowa, nieuchronna, by zniechęcała potencjalnych sprawców do popełniania czynów penalizowanych (ogólnoprewencyjny cel stosowania sankcji karnych)

14 „Neoklasycyzm” a strategie zwalczania przestępczości
James Q. Wilson – twórca podstaw teoretycznych dla działań służb policyjnych oraz „teorii wybitych szyb”; twierdził, że jakkolwiek przestępczość jest wielorako warunkowana czynnikami społecznymi (np. ekonomicznymi), służby te – powołane do zapobiegania przestępczości – na te czynniki wpływu nie mają Mogą za to wpływać na same czyny naganne Wilson to patron amerykańskich programów: „zero tolerancji” w NY (Rudolpha Giulianiego i Williama Brattona) oraz „Matrix” w SF (Franka Jordana)

15 „Neoklasycyzm” a strategie zwalczania przestępczości
A co wynika z koncepcji Felsona? potrzeba zwiększenia kontroli (zabezpieczeń) – formalnej i nieformalnej; ta pierwsza wymaga zwiększenia obecności służb w przestrzeni publicznej, instalacji technicznych środków zabezpieczeń, rekonstrukcji przestrzeni publicznej; ta druga oznacza rewitalizację zbiorowości terytorialnych i przekształcanie ich w społeczności lokalne

16 „Neoklasycyzm” a strategie zwalczania przestępczości
Wróćmy do Nowego Jorku i strategii „zero tolerancji” Na zdj. William Bratton i Bill de Blasio - burmistrz NY; fot. „Nowy Dziennik” W wyniku realizacji tej strategii (destruktywnej) uznano, że zabiegi mające na celu zaprowadzenie w przestrzeni publicznej porządku i ładu wymagają, z jednej strony, konsekwencji i determinacji (tu: reagowania na każdy przejaw zachowań nagannych, a represjonowania każdego przejawu zachowań przestępczych), z drugiej zaś stałej kontroli: obecności stróżów prawa (i to patroli pieszych)…