KORZENIE – RODZAJE I FUNKCJE

Prezentacja na temat: "KORZENIE – RODZAJE I FUNKCJE"— Zapis prezentacji:

1 KORZENIE – RODZAJE I FUNKCJE

2 FUNKCJE KORZENI a) UMACNIANIE ROŚLIN W PODŁOŻU; b) POBIERANIE I PRZEWODZENIE WODY ORAZ ROZ-PUSZCZONYCH W NIEJ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH c) MAGAZYNOWANIE PRODUKTÓW FOTOSYNTEZY; d) PODPOROWE, SPEŁNIANE PRZEZ KORZENIE PRZYBYSZOWE (np. KUKURYDZY); e) NAPOWIETRZANIE SYSTEMU KORZENIOWEGO NA GLEBACH ZALEWANYCH PRZEZ DŁUŻSZY CZAS, JAK W PRZYPADKU KORZENI ODDECHOWYCH (PNEU-MATOFORÓW), WYSTAJĄCYCH PONAD POWIERZCH-NIĘ; f) KURCZLIWE, SPEŁNIANE PRZEZ KORZENIE ROŚLIN CEBULOWYCH, KTÓRE W WYNIKU KURCZENIA SIĘ WCIĄGAJĄ CEBULĘ I ŁODYGĘ W GŁĄB GLEBY.

3 KORZENIE SŁUŻĄ DO POBIERANIA WODY I SOLI MINE-RALNYCH Z GLEBY ORAZ PRZYTWIERDZANIA ROŚLIN DO PODŁOŻA. WODA JEST POBIERANA PRZEZ WŁOŚ-NIKI ORAZ PRZEZ CIENKOŚCIENNE KOMÓRKI EPIDER-MY KORZENIA. PRZEZ MIĘKISZ KORY PIERWOTNEJ WODA DOCIERA DO ENDODERMY. DALSZY PRZEPŁYW APOPLASTEM JEST ZABLOKOWANY PRZEZ PASEMKA CASPARY’EGO. PRZEZ PROTOPLASTY KOMÓREK ENDODERMY I OKOLNICY WODA DOCIERA DO WNĘ-TRZA WALCA OSIOWEGO,GDZIE JEST WCIĄGANA DO CEWEK I NACZYŃ DREWNA. CEWKAMI I NACZYNIAMI JEST UNOSZONA W GÓRĘ DO ŁODYG I LIŚCI, A STAM-TĄD, GŁÓWNIE PRZEZ SZPARKI, W POSTACI PARY WYDOSTAJE SIĘ NA ZEWNĄTRZ (PAROWANIE WODY Z POWIERZCHNI ROŚLINY NAZYWAMY TRANSPIRACJĄ).

4 SYSTEM KORZENIOWY PRZENIKA DO PODŁOŻA I ROZPRZESTRZE-
NIA SIĘ NA RÓŻNYCH POZIOMACH GLEBY, WYKORZYSTUJĄC JEJ ZASOBY WODNE I MINERALNE. OBLICZONO, ŻE WIĄZKOWY SYSTEM ŻYTA SKŁADAŁ SIĘ ZE 143 KORZENI, KTÓRE MIAŁY KORZENI BOCZNYCH I RZEDU, KORZENI II RZĘDU i KORZENI III RZĘDU. WSZYSTKIE TE KORZENIE MIAŁY RAZEM PONAD 14 BILIONÓW WŁOŚNIKÓW OKREŚLAJĄC POWIERZCHNIĘ KONTAKTU TEGO SYSTEMU KORZENIOWEGO Z GLEBĄ.

5 ZDOLNOŚĆ KORZENI DO PODTRZYMYWANIA ROŚLINY W GLEBIE
ORAZ GLEBY PRZEZ ROŚLINĘ MA DUŻE ZNACZENIE DLA OCHRO- NY POWŁOKI GLEBOWEJ PRZED EROZJĄ WODNĄ LUB WIETRZ- NĄ, ZWŁASZCZA NA STOKACH GÓRSKICH. JEST ONA RÓWNIEŻ WYKORZYSTYWANA DO USTALANIA WYDM PRZEZ OBSIEWANIE ICH ROŚLINAMI O ODPOWIEDNIM SYSTEMIE KORZENIOWM.

6 KORZENIE SĄ ORGANAMI CUDZOŻYWNYMI, ZALEŻNYMI OD PĘDU,
KTÓRY ZAOPATRUJE JE W PODSTAWOWE ZWIĄZKI ORGANICZ- NE, JAKIMI SĄ CUKRY. SĄ TAKŻE MIEJSCEM SYNTEZY AMINO- KWASÓW, HORMONÓW – GIBERELIN I CYTOKININ ORAZ ALKA- LOIDÓW (np.. NIKOTYNY), KTÓRE Z PRĄDEM TRANSPIRACYJNYM ODPROWADZANE SĄ NASTĘPNIE DO LIŚCI I INNYCH ORGANÓW PĘDOWYCH.

7 JEDNA Z FUNKCJI KORZENI U ROŚLIN WIELOLETNICH POLEGA
NA MAGAZYNOWANIU SUBSTANCJI POKARMOWYCH, KTÓRE PRZEMIESZCZAJĄ SIĘ DO KORZENI Z ORGANÓW NADZIEMNYCH W CIĄGU LATA, A NASTĘPNIE W KIERUNKU PRZECIWNYM NA WIOSNĘ. TKANKĘ ŚPICHRZOWĄ STANOWI W KORZENIACH MIĘ- KISZ KORY PIERWOTNEJ, DREWNA LUB ŁYKA.

8 PRZEKSZTAŁCENIA KORZENI
KORZENIE PEWNYCH ROŚLIN MAJĄ NIETYPOWĄ BUDOWĘ I SPEŁ- NIAJĄ NIETYPWOE FUNKCJE. OTO NAJWAŻNIEJSZE RODZAJE TEGO TYPU PRZEKSZTAŁCEŃ. KORZENIE SPICHRZOWE. WYSTĘPUJĄ U ROŚLIN DWULETNICH, JAK MARCHEW, BURAK, RZODKIEWKA. W WYTWORZENIU ORGA- NU SPICHRZOWEGO UCZESTNICZY PODSTAWOWA (GÓRNA) CZĘŚĆ KORZENIA ORAZ HIPOKOTYL. W PIERWSZYM ROKU ROZ- WOJU, ROŚLINY DWULETNIE WYKSZTAŁCAJĄ SKUPIONĄ ROZET- KĘ LIŚCI NA SILNIE SKRÓCONYM PĘDZIE. W CIĄGU LATA MAGA- ZYNUJĄ W KORZENIU SUBSTANCJE POKARMOWE, KTÓRE W NASTĘPNYM ROKU ZUŻYWAJĄ NA SZYBKIE WYTWORZENIE WYSOKIEGO PĘDU KWIATOSTANOWEGO, KWIATÓW, OWOCÓW I NASION.

9 KORZENIE SPICHRZOWE SĄ GRUBE I MIĘSISTE WSKUTEK OBFITE-
GO WYKSZTAŁCENIA MIĘKISZU SPICHRZOWEGO W KORZE PIER- WOTNEJ, ŁYKU LUB DREWNIE (U MARCHWI np.. ok.. 70 % TKANKI SPICHRZOWEJ STANOWI MIĘKISZ ŁYKOWY, U RZODKWI NATO- MIAST ok.. 95 % STANOWI MIĘKISZ DRZEWNY.

10 KORZENIE BURAKA MAJĄ NIETYPOWĄ BUDOWĘ WTÓRNĄ. WYS-
TĘPUJE W NICH KILKA KRĘGÓW KAMBIALNYCH, TWORZĄCYCH SIĘ SUKCESYWNIE NA ZEWNĄTRZ PIERWSZEGO. DRUGI I NASTĘPNE KRĘGI KAMBIUM WYTWARZAJĄ MAŁE WIĄZKI DREWNA I ŁYKA WTÓRNEGO ORAZ DUŻE ILOŚCI MIĘKISZU WYPEŁNIAJĄCEGO SIĘ CUKRAMI ZAPASOWYMI. W TEN SPOSÓB POWSTAJE CHARAKTERYSTYCZNY, BARDZO GRUBY I MIĘSISTY KORZEŃ BURAKA.

11 W ORGANY SPICHRZOWE MOGĄ TAKŻE PRZEKSZTAŁCAĆ SIĘ
KORZENIE BOCZNE I PRZYBYSZOWE. POWSTAJĄ WÓWCZAS BULWY KORZENIOWE. NA PRZYKŁAD U DALII, U PODSTAWY PĘDU TWORZY SIĘ WIĄZKA BULW KORZENIOWYCH, MAGAZYNU- JĄCYCH NA OKRES ZIMY SUBSTANCJE POKARMOWE (rys. 4.50). MAJĄ ONE CZAPECZKĘ KORZENIOWĄ I BUDOWĘ ANATOMICZNĄ CHARAKTERYSTYCZNĄ DLA KORZENIA, NIE WYSTĘPUJĄ NA NICH NATOMIAST ZAWIĄZKI LIŚCI I TE CECHY RÓŻNIĄ JE OD ZEW- NĘTRZNIE PODOBNYCH, PODZIEMNYCH BULW POCHODZENIA PĘDOWEGO, WYSTĘPUJACYCH U NIEKTÓRYCH ROŚLIN.

12

13 KORZENIE PODPOROWE WYSTĘPUJĄ U ROŚLIN O WYSOKICH
NADZIEMNYCH PĘDACH, KTÓRYCH SYSTEM KORZENIOWY NIE WYRASTA NA DUŻĄ GŁĘBOKOŚĆ ALBO ROŚNIE W GRZĄSKIM PODŁOŻU. SPEŁNIAJĄ ONE FUNKCJĘ DODATKOWEGO UMOCO- WANIA ROŚLINY W PODŁOŻU. SĄ TO KORZENIE PRZYBYSZOWE, KTÓRE WYRASTAJĄ Z ŁODYGI NA PEWNEJ WYSOKOŚCI NAD ZIEMIĄ, A NASTĘPNIE ROSNĄ W DÓŁ (PIONOWO LUB UKOŚNIE) I WNIKAJĄ DO GLEBY (rys. 4.51). ROSNĄ WIĘC ONE CZĘŚCIOWO W POWIETRZU I CZĘŚCIOWO W GLEBIE. KORZENIE PODPOROWE WYKSZTAŁCA KUKJURYDZA I WIELE ROŚLIN TROPIKALNYCH, np.. MONSTERA, PANDANY, FIGOWCE I PEWNE PALMY.

14

15 KORZENIE CZEPNE WYSTĘPUJĄ CZĘSTO U PNĄCZY I EPIFITÓW.
NA PRZYKŁAD U BLUSZCZU, Z ŁODYGI PO STRONIE PODPORY WYRASTAJĄ KORZENIE PRZYBYSZOWE, KTÓRE WNIKAJĄ W ZAŁOMY ŚCIANY LUB INNEJ PODPORY, PRZYMOCOWUJĄC DO NIEJ ROŚLINĘ. EPIFITY SĄ ROŚLINAMI NIE ZAKORZENIAJĄCYMI SIĘ W GLEBIE, LECZ OSIEDLAJĄCYMI SIĘ NA PNIACH I GAŁĘZIACH WYSOKICH DRZEW. PRZYMOCOWUJĄ SIĘ DO NICH ZA POMOCĄ KORZENI CZEPNYCH, KTÓRE PRZYTWIERDZAJĄ SIĘ LUB OWIJAJĄ DOKOŁA GAŁĘZI (rys A).

16 KORZENIE POWIETRZNE WYSTĘPUJĄ U PEWNYCH EPIFITÓW, np..
U STORCZYKÓW. ZWISAJĄ SWOBODNIE W DÓŁ I ZA ICH POMOCĄ ROŚLINA POBIERA WODĘ Z POWIETRZA (rys A). KORZENIE TE SĄ OTOCZONE WIELOWARSTWOWĄ SKÓRKĄ O SPECJALNEJ BUDOWIE (rys B) ZWANĄ WELAMENEM. WELAMEN SKŁADA SIĘ Z KILKU WARSTW KOMÓREK MARTWYCH O POROWATYCH CELULOZOWYCH ŚCIANACH. W OKRESIE BEZDESZCZOWYM KOMÓRKI WYPEŁNIONE SĄ POWIETRZEM, WSKUTEK CZEGO KORZENIE MAJĄ WÓWCZAS ZABARWIENIE SREBRZYSTOBIAŁE. TKANKA TA WCHŁANIA Z POWIETRZA PARĘ WODNĄ, A W CZASIE DESZCZU JAK GĄBKA SILNIE NASIĄKA WODĄ I STAJE SIĘ PRZE- ŹROCZYSTA.

17

18 KORZENIE ODDECHOWE WYSTĘPUJĄ U PEWNYCH ROŚLIN KLI-
MATU CIEPŁEGO, ROSNĄCYCH NA TERENACH BAGNISTYCH. BAGNISTE PODŁOŻE JEST UBOGIE W TLEN, KTÓRY SŁABO ROZ- PUSZCZA SIĘ W WODZIE. KORZENIE ODDECHOWE STANOWIĄ BOCZNE ODGAŁĘZIENIA POZIOMYCH KORZENI PODZIEMNYCH WYRASTAJĄCE PIONOWO W GÓRĘ PONAD POWIERZCHNIĘ PODŁOŻA I SŁUŻACE DO POBIERANIA TLENU. MOGĄ ONE OSIĄ- GAĆ 1,5 m WYSOKOŚCI. POWIETRZE WNIKA DO NICH PRZEZ OT- WORY PODOBNE DO PRZETCHLINEK, A DALEJ KANAŁAMI PO- WIETRZNYMI AERENCHYMY PRZEMIESZCZA SIĘ DO PODZIEM- NYCH CZĘŚCI SYSTEMU KORZNIOWEGO. KORZENIE ODDECHOWE U Sonneraria alba, DRZEWA NALEŻĄCEGO DO FORMACJI NAMO- RZYNÓW, PRZEDSTAWIONO NA RYSUNKU 4.53.

19

20 PASOŻYTY KORZENI. PASOŻYTY CZERPIĄ SUBSTANCJE PO-
KARMOWE Z ŻYWYCH ROŚLIN, Z KTÓRYMI POŁĄCZONE SĄ ZA POMOCĄ SSAWEK. U PASOŻYTNICZYCH ROŚLIN WYŻSZYCH SSAWKI MOGĄ BYĆ PRZEKSZTAŁCONYMI KORZENIAMI. SĄ TO UTWORY MAJĄCE ZDOLNOŚĆ WNIKANIA DO WNĘTRZA ROŚLINY ŻYWICIELSKIEJ DZIĘKI WYDZIELANIU ENZYMÓW TRAWIĄCYCH BLASZKI ŚRODKOWE I ŚCIANY KOMÓRKOWE JEJ TKANEK. PO OSIĄGNIĘCIU TKANEK PRZEWODZĄCYCH ŻYWICIELA SSAWKI ŁĄCZĄ SIĘ Z NIM I POBIERAJĄ BEZPOŚREDNIO Z NICH SUBSTAN- CJE POKAMOWE, KTÓRE NASTĘPNIE WŁASNYMI WIĄZKAMI PRZEWODZĄCYMI DOPROWADZAJĄ DO TKANEK PASOŻYTA (rys. 4.123 B, C).

21

22

23 KORZENIE WYSTĘPUJĄ U WSZYSTKICH ROŚLIN NACZY-NIOWYCH, Z WYJĄTKIEM Psilotum.
U WIĘKSZOŚCI ROŚLIN MOŻNA WYRÓŻNIĆ KORZEŃ GŁÓWNY ORAZ KORZENIE BOCZNE – KRÓTSZE I CIEŃSZE OD GŁÓWNEGO. TEGO TYPU SYSTEM KORZENIOWY JEST NAZYWANY PALOWYM.

24 KORZEŃ GŁÓWNY ROZWIJA SIĘ Z ZAWIĄZKA KORZENIO-WEGO, DLATEGO JEST NAZYWANY KORZENIEM PIER-WOTNYM ROŚLINY. KORZENIE BOCZNE ROZWIJAJĄ SIĘ NATOMIAST Z WTÓRNYCH MERYSTEMÓW WIERZCHOŁ-KOWYCH POWSTAJĄCYCH PRZEZ ODRÓŻNICOWANIE TKANEK STAŁYCH W GŁĘBI KORZENIA MACIERZYSTE-GO. KORZENIE BOCZNE WYRASTAJĄCE WPROST Z KORZE-NIA GŁÓWNEGO TWORZĄ ODGAŁĘZIENIA PIERWSZEGO RZĘDU. MOGĄ ONE TWORZYĆ ODGAŁĘZIENIA DALSZE – DRUGIEGO I TRZECIEGO RZĘ-DU (rys. 4.37).

25

26 Rys. 4.38. Wierzchołkowy odcinek korzenia.

27

28

29

30 U JEDNOLIŚCIENNYCH KORZEŃ PIERWOTNY (ZAROD-KOWY) ZANIKA I NA JEGO MIEJSCE WYRASTA U POD-STAWY PĘDU, Z WTÓRNYCH MERYSTEMÓW, ZNACZNA LICZBA CIENKICH I WIOTKICH, TWORZĄCYCH PĘCZEK, KORZENI PRZYBYSZOWYCH. TEGO RODZAJU SYSTEM KORZENIOWY JEST NAZYWANY WIĄZKOWYM. KORZENIE PRZYBYSZOWE MOGĄ SIĘ ROZGAŁĘZIAĆ TWORZĄC KORZENIE BOCZNE, A TE, Z KOLEI, DALSZE ODGAŁĘZIENIA DRUGIEGO I TRZECIEGO RZĘDU.

31 ZDOLNOŚĆ ROŚLIN DO TWORZENIA KORZENI PRZYBY-SZOWYCH POZWALA IM ROZMNAŻAĆ SIĘ WEGETATYW-NIE (BEZ UDZIAŁU NASION). W TYCH PRZYPADKACH WIAZKOWY SYSTEM KORZENIOWY TWORZONY JEST PRZEZ LICZNE KORZENIE PRZYBYSZOWE WYRASTAJĄ-CE Z CEBULI, ROZŁOGU LUB SADZONKI.

32

33

34

35

36

37 PEWNE ROŚLINY Z WIĄZKOWYM SYSTEMEM KORZE-NIOWYM, ROZRASTAJĄYM SIĘ SILNIE W POWIERZCHNIO-WEJ WARSTWIE PODŁOŻA I WIĄŻĄCYM MOCNO GLEBĘ (np. TRAWY I TURZYCE), SĄ WYKORZYSTYWANE DO USTALANIA WYDM, CHRONIĄC JE PRZED WIATREM I WODĄ, A TAKŻE DO OCHRONY ZBOCZY.

38 BUDOWA PIERWOTNA KORZENIA
 KORZENIE ROŚLIN SĄ ZBUDOWANE Z NASTĘ-PUJĄCYCH TKANEK: EPIDERMY, KORY PIER-WOTNEJ, ENDODERMY, PERYCYKLU, FLOEMU, KAMBIUM WASKULARNEGO I KSYLEMU.

39 WIĘKSZOŚĆ WODY I ROZPUSZCZONYCH W NIEJ SUBSTANCJI, KTÓRE PRZENIKAJĄ DO KORZE-NIA, PRZEMIESZCZA SIĘ W ŚCIANACH I PRZES-TWORACH MIĘDZYKOMÓRKOWYCH DOPÓKI NIE DOTRZE DO ENDODERMY, NIE WNIKAJĄC PRZY TYM DO WNĘTRZA KOMÓREK. ŚCIANY TE SĄ ZBUDOWANE GŁÓWNIE Z CELULOZY, KTÓRA WCHŁANIA WODĘ BARDZO INTENSYWNIE (rys. 34-9).

40 ENDODERMA, Z JEJ NIEPRZEPUSZCZALNYMI DLA WODY PASEMKAMI CASPARY’EGO W ŚCIANACH POPRZECZNYCH I PROMIENISTYCH, BLOKUJE DALSZE PRZEMIESZCZANIE SIĘ WODY W ŚCIANACH KOMÓRKOWYCH. W WYNIKU TEGO, WODA WNIKA DO KOMÓREK ENDODERMY, PRZENIKAJĄC PRZEZ ICH BŁONY KOMÓRKOWE.

41 PERYCYKL JEST MIEJSCEM POWSTAWANIA WIELO-KOMÓRKOWYCH ROZGAŁĘZIEŃ KORZENI – KORZENI BOCZNYCH. U ROŚLIN O ZDREWNIAŁYCH KORZENIACH UCZESTNICZY ON RÓWNIEŻ WE WZROŚCIE WTÓRNYM.

42 Rys

43 PRASKÓRKA RÓŻNICUJE SIĘ ZWYKLE W SKÓRKĘ (EPIDERMĘ) KORZENIA
PRASKÓRKA RÓŻNICUJE SIĘ ZWYKLE W SKÓRKĘ (EPIDERMĘ) KORZENIA. Z POWODU INNEJ NIŻ W PĘDZIE BUDOWY JEST ONA TEŻ NAZYWANA EPIBLEMĄ lub RYZODERMĄ. KOMÓRKI SKÓRKI KORZENIOWEJ WYTWARZAJĄ WŁOŚNIKI, DLATEGO STREFA RÓŻNICO-WANIA JEST RÓWNIEŻ NAZYWANA WŁOŚNIKOWĄ. ROZWÓJ WŁOŚNIKA PRZEDSTAWIONO NA rys MŁODA SKÓRKA KORZENIA, ZWŁASZCZA JEJ KOMÓRKI WŁOŚNIKOWE, SĄ UKŁADEM CHŁONNYM ROŚLINY.

44 KSYLEM I FLOEM KORZENIA PEŁNIĄ TAKIE SAME FUNKCJE JAK W POZOSTAŁEJ CZĘŚCI ROŚLINY. PO PRZENIKNIĘCIU PRZEZ KOMÓRKĘ ENDODERMY, WODA PRZENIKA DO KSYLEMU PRZEZ PERYCYKL, CZĘSTO PRZY JEDNYM Z JEGO BIEGUNÓW. DO TEGO MOMENTU WODA PRZEMIESZCZA SIĘ POZIOMO Z GLEBY DO ŚRODKA KORZENIA. TRANSPORT TEN MOŻNA PRZEDSTAWIĆ NASTĘPUJĄCO: WŁOŚNIK KORZENIOWY → EPIDERMA → KORA PIERWOTNA → KOMÓRKI ENDODERMY → PERYCYKL → KSYLEM PO ZNALEZIENIU SIĘ W KSYLEMIE, WODA JEST TRANSPORTOWANA W GÓRĘ KSYLEMEM KORZENIA I ŁODYGI DO POZOSTAŁEJ CZĘŚCI ROŚLINY.

45 FLOEM PRZEWODZI SUBSTANCJE POKARMOWE (np
FLOEM PRZEWODZI SUBSTANCJE POKARMOWE (np. sacharozę) DO KORZENIA, GDZIE SĄ MAGAZYNOWANE, A Z KORZENIA DO INNYCH CZĘŚCI ROŚLINY, W KTÓRYCH SĄ ZUŻYWANE.

46 ‚TRANSPORT SUBSTANCJI MINERALNYCH
WIĘKSZOŚĆ SUBSTANCJI MINERALNYCH PRZEMIESZCZA SIĘ W TKANKACH KORZENIA PRZENIKAJĄC Z KOMÓRKI DO KOMÓRKI, A NIE JAK WODA PRZEPŁYWAJĄC W ŚCIANACH KOMÓRKOWYCH. JONY NIEORGANICZNE MOGĄ BYĆ TRANSPORTOWANE PRZEZ BŁONY KOMÓR-KOWE ZARÓWNO BIERNIE, JAK I CZYNNIE. PRZY AKTYW-NYM (CZYNNYM) TRAN SPORCIE SUBSTANCJE MINERAL-NE PRZEMIESZCZAJĄ SIĘ WBREW GRADIENTOWI STĘŻE-NIA SPECJALNYMI KANAŁAMI W BŁONIE KOMÓRKOWEJ (rys ). AKTYWNY TRANSPORT WYMAGA WYDAT-KOWANIA ENERGII, KTÓREJ DOSTARCZA GŁÓWNIE ATP.

47 POD SKÓRKĄ ROZWIJA SIĘ Z PRAMIĘKISZU STOSUNKO-WO GRUBY CYLINDER TKANKI MIĘKISZOWEJ, KTÓRY TWORZY KORĘ PIERWOTNĄ. JEJ NAJBARDZIEJ WEW-NĘTRZNA, PRZEWAŻNIE POJEDYŃCZA WARSTWA KO-MÓREK, WYKSZTAŁCA SIĘ W KORZENIU JAKO ENDODER-MA, CZYLI ŚRÓDSKÓRNIA. W ŚCIANACH KOMÓREK ENDODERMY WYSTĘPUJĄ PASEMKA CASPARY‘EGO BIEGNĄCE DOKOŁA KOMÓRKI (rys i 4.43) A,B). PASEMKA TE SĄ BARIERAMI DLA PRZEPŁYWU ROZTWO-RÓW WODNYCH, KTÓRY ODBYWA SIĘ APOPLASTEM, tj. ŚCIANAMI KOMÓRKOWYMI OD SKÓRKI DO ENDODERMY.

48

49 W STARSZYCH CZĘŚCIACH KORZENI ROŚLIN JEDNO-LIŚCIENNYCH MOGĄ ODKŁADAĆ SIĘ GRUBE WARSTWY ŚCIANY WTÓRNEJ, ZAWIERAJĄCE OPRÓCZ CELULOZY LIGNINĘ I SUBERYNĘ. NA PRZEKROJU POPRZECZNYM MAJĄ ONE KSZTAŁT LITERY U (rys C). CZĘŚĆ TYCH KOMÓREK DREWNIEJE, NATOMIAST INNE, LEŻĄCE NAPRZECIW PASM DREWNA, CZĘSTO POZOSTAJĄ ŻYWE I ZACHOWUJĄ ŚCIANY JEDNOLICIE CIENKIE. ŚCIANY TE UMOŻLIWIAJĄ PRZENIKANIE WODY I JONÓW Z KORY PIERWOTNEJ DO TKANEK DREWNA. KOMÓRKI TE SĄ NAZYWANE PRZEPUSTOWYMI.

50 TKANKI ZNAJDUJĄCE SIĘ WEWNĄTRZ CYLINDRA TWO-RZONEGO PRZEZ ENDODERMĘ STANOWIĄ WALEC OSIOWY, CZYLI STELĘ. PRZYLEGAJĄCA DO ENDODER-MY, ZEWNĘTRZNA WARSTWA WALCA OSIOWEGO WYKSZTAŁCA SIĘ JAKO CYLINDER OKOLNICY, ZWANEJ TEŻ PERYCYKLEM. WEWNĄTRZ CYLINDRA OKOLNICY WYSTĘPUJE WIĄZKA PRZEWODZĄCA W POSTACI PASM DREWNA I ŁYKA, KTÓRYCH PIERWSZE ELEMENTY UŁOŻONE SĄ PROMIE-NIŚCIE, tj. NAPRZEMIANLEGLE (rys. 4.41).

51 NACZYNIA LUB CEWKI O MAŁEJ ŚREDNICY I PIERŚCIE-NIOWATYCH LUB SPIRALNYCH ZGRUBIENIACH RÓŻNI-CUJĄ SIĘ Z OKOLNICY, A WIĘC Z ZEWNĘTRZNEJ CZĘŚCI WALCA. TA WCZESNA POSTAĆ DREWNA PIERWOTNEGO JEST NAZYWANA PROTOKSYLEMEM. POMIĘDZY PASMAMI DREWNA RÓŻNICUJE SIĘ ŁYKO. JEGO PIERWSZE ELEMYENTY SĄ NAZYWANE PROTO-FLOEMEM.

52 WIELE KORZENI KOŃCZY ROZWÓJ NA WYKSZTAŁCE-NIU BUDOWY PIERWOTNEJ
WIELE KORZENI KOŃCZY ROZWÓJ NA WYKSZTAŁCE-NIU BUDOWY PIERWOTNEJ. SĄ TO PRZEDE WSZYST-KIM CIENKIE KORZENIE SYSTEMÓW WIĄZKOWYCH ORAZ KORZENIE BOCZNE DALSZYCH RZĘDÓW. W STREFACH STARSZYCH, ZEWNĘTRZNE WARSTWY KORY PIERWOTNEJ KORKOWACIEJĄ I STAJĄ SIĘ TKANKĄ OKRYWAJĄCĄ, OCHRANIAJĄCĄ WNĘTRZE KORZENIA. NAZYWA SIĘ ONA EGZODERMĄ ALBO PODSKÓRNIĄ.

53 POWSTAWANIE KORZENI BOCZNYCH I PRZYBYSZOWYCH
ROZWOJ KORZENI BOCZNYCH ZOSTAJE ZAPOCZĄT-KOWANY W STREFIE RÓŻNICOWANIA BUDOWY PIER-WOTNEJ KORZENIA MACIERZYSTEGO. W PEWNYM MIEJSCU PERYCYKLU (OKOLNICY) KOMÓRKI ZACZY-NAJĄ SIĘ INTENSYWNIE DZIELIĆ I POWSTAJE OBSZAR KOMÓREK MERYSTEMATYCZNYCH, KTÓRE ORGANI-ZUJĄ SIĘ W MERYSTEM WIERZCHOKOWY KORZENIA. POWSTAŁY ZAWIĄZEK KORZENIA PRZECISKA SIĘ PRZEZ KORĘ PIERWOTNĄ I ROZERWAWSZY SKÓRKĘ WYDOSTAJE SIĘ NA ZEWNĄTRZ JAKO KORZEŃ BOCZNY (rys. 4.45).

54 KORZENIE PRZYBYSZOWE ZAWIĄZUJĄ SIĘ GŁÓWNIE W WĘZ-ŁACH PĘDÓW, A CZASEM RÓWNIEŻ W STREFIE BUDOWY WTÓR-NEJ KORZENI. ICH ZAWIĄZKI TWORZĄ SIĘ W GŁĘBI ORGANÓW MACIERZYSTYCH PRZEZ ODRÓŻNICOWANIE GRUPY KOMÓREK I UFORMOWANIE SIĘ MERYSTEMU WIERZCHOŁKOWEGO KORZE-NIA, KTÓRY, PODOBNIE JAK KORZEŃ BOCZNY, PRZECISKA SIĘ PRZEZ TKANKI LEŻĄCE NA ZEWNĄTRZ OD NIEGO AŻ POJAWI SIĘ NA POWIERZCHNI ORGANU.

55 BUDOWA WTÓRNA KORZENIA
W WYNIKU PODZIAŁU KOMÓREK MERYSTEMU WIERZCHOŁKOWEGO KORZEŃ ROŚNIE NA DŁUGOŚĆ ORAZ POWIĘKSZA SIĘ JEGO PIERWOTNA GRUBOŚĆ I PIERWOTNA BUDOWA ANATOMICZNA. DALSZY WZROST NA GUBOŚĆ ORAZ WTÓRNA BUDOWA ANATOMICZNA SĄ WYNIKIEM PRZYROSTU WTÓRNEGO WSKUTEK DZIA-ŁALNOŚCI MERYSTEMÓW BOCZNYCH – KAMBIUM I FELOGENU.

56 MIKORYZA JEST WSPÓŁŻYCIEM SYSTEMU KORZENIOWEGO Z GRZYBAMI, W KTÓRYM OBAJ PARTNERZY CZERPIĄ KORZYŚCI. GRZYBOM UŁATWIA MIKORYZA ZAOPA-TRZENIE W ORGANICZNE SUBSTANCJE ODŻYWCZE (W CUKRY), NATOMIAST KORZENIE UZYSKUJĄ WIĘKSZĄ POWIERZCHNIĘ CHŁONNĄ I DOSTĘP DO SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W REZULTACIE ROZŁOŻENIA PRÓCHNI-CY GLEBOWEJ PRZEZ GRZYBY. GRZYBY WYTWARZAJĄ PONADTO WITAMINY I HORMONY POBUDZJĄCE WZROST I PRZEMIANĘ MATERII KOMÓREK KORZENIA.

57 WYRÓŻNIA SIĘ DWA RODZAJE MIKORYZY: ZEWNĘTRZNĄ (EKTOTROFICZNĄ) I WEWNĘTRZNĄ (ENDOTROFICZNĄ). W MIKORYZIE ZEWNĘTRZNEJ STRZĘPKI GRZYBA OPLATAJĄ KRÓTKIE KORZENIE BOCZNE I TWORZĄ WOKÓŁ NICH SWEGO RODZAJU „MUFKĘ” (rys. 4.48). STRZĘPKI WNIKAJĄ TAKŻE DO KORY PIERWOTNEJ, ALE ROZRASTAJĄ SIĘ TYLKO W PRZESTWORACH MIĘDZY-KOMÓRKOWYCH INIE PRZERASTAJĄ DO WNĘTRZA KOMÓREK. MIKORYZĄ ZEWNĘTRZNĄ CHARAKTERYZU-JE SIĘ WIELE GATUNKÓW DRZEW, W TYM DĄB, BRZOZA SOSNA, ŚLIWA, JABŁOŃ, GRUSZA I INNE.

58

59 W MIKORYZIE WEWNĘTRZNEJ STRZĘPKI GRZYBA WNIKAJĄ GŁĘBIEJ DO KORZENIA, NATOMIAST NA ZEWNĄTRZ NIE TWORZĄ WIĘKSZEJ OTOCZKI. ROSNĄ NIE TYLKO W PRZESTWORACH MIĘDZYKOMÓRKO-WYCH LECZ RÓWNIEŻ WNIKAJĄ DO WNĘTRZA KOMÓ-REK. MIKORYZA WEWNĘTRZNA WYSTĘPUJE U PEW-NYCH DRZEW, U WIELU ROŚLIN ZIELNYCH, U ZBÓŻ, JAK np. U OWSA, ŻYTA, PSZENICY i KUKURYDZY.

60 WSPÓŁŻYCIE KORZENI Z BAKTERIAMI WIĄŻĄCYMI AZOT
ZJAWISKO TO JEST SZCZEGÓLNIE ROZPOWSZECH-NIONE W RODZINIE MOTYLKOWATYCH, ALE WYSTĘPU-JE RÓWNIEŻ U OLSZY, OLIWNIKA i ROKITNIKA. BAKTERIE Z RODZAJU Rhizobium, WSPÓŁŻYJĄCE Z ROŚLINAMI MOTYLKOWATYMI, WYSTĘPUJĄ W GLEBIE JAKO WOLNO ŻYJĄCE SAPROFITY, NIE MAJĄCE ZDOLNOŚCI DO WIĄZANIA AZOT ATMOSFERYCZNEGO. PO NAPOTKANIU KORZENIA ODPOWIEDNIEJ ROŚLINY, WNIKAJĄ DO NIEGO PRZEZ WŁOŚNIKI. ISTNIEJEPRZY TYM ŚCISŁY ZWIĄZEK POMIĘDZY GATUNKIEM ROŚLINY I GATUNKIEM LUB ODMIANĄ BAKTERII, KTÓRA MOŻE ZAINFEKOWAĆ KORZENIE.

61 ROZPOZNANIE SIĘ BAKTERII I KORZENIA NASTĘPUJE ZA POŚRED-
NICTWEM SPECYFICZNYCH BIAŁEK – LEKTYN, WYSTĘPUJĄCYCH NA POWIERZCHNI WŁOŚNIKÓW, MAJĄCYCH ZDOLNOŚĆ WIĄZANIA SIĘ Z CUKROWCAMI ŚCIANY KOMÓRKOWEJ DANEGO GATUNKU LUB ODMIANY BAKTERII. Z WŁOŚNIKA BAKTERIE PRZEDOSTAJĄ SIĘ W POSTACI NICI INFEK- CYJNEJ DO KORY PIERWOTNEJ KORZENIA, GDZIE ICH OBECNOŚĆ WYWOŁUJE INTENSYWNE PODZIAŁY KOMÓRKOWE W MIEJSCU ZAKAŻENIA, CZEMU TOWARZYSZY PODWYŻSZONY POZIOM CYTOKININ – HORMONÓW POBUDZAJĄCYCH PODZIAŁ KOMÓREK ROŚLINNYCH.

62 W WYNIKU PODZIAŁU KOMÓREK POWSTAJĄ NA KORZENIACH
BRODAWKOWATE NAROŚLA, tzw. BRODAWKI KORZENIOWE (rys. 4.49). W TETRAPLOIDALNYCH KOMÓRKACH BRODAWEK WYSTĘPUJĄ BAKTERIE, KTÓRE PRZEKSZTAŁCAJĄ SIĘ Z FORM PAŁECZKOWA- TYCH W NIEREGULARNIE ROZGAŁĘZIONE BAKTEROIDY, ZDOLNE DO WIĄZANIA AZOTU CZĄSTECZKOWEGO ATMOSFERY. W KO- MÓRKACH BRODAWEK BAKTEROIDY ZNAJDUJĄ BOGATE ŹRÓD- ŁO SUBSTANCJI ORGANICZNYCH DOSTARCZAJĄCYCH ENERGII ORAZ ELEKTRONÓW I PROTONÓW NIEZBĘDNYCH DO REDUKCJI N2 DO NH3.

63