E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 1/24 Wykład 11 Diagramy komponentów i wdrożeniowe dr inż. Ewa Stemposz

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 2/24 Zagadnienia  Diagramy komponentów  Diagramy wdrożeniowe Diagramy implementacyjne:

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 3/24 Diagramy implementacyjne  Diagramy komponentów (ang. component diagram): pokazują zarówno implementację elementów projektu (np. grupy klas) przez komponenty, jak i interfejsy oraz zależności między komponentami.  Diagramy wdrożeniowe (ang. deployment diagram): pokazują konfigurację elementów systemu czasu wykonania, czyli rozmieszczenie komponentów i artefaktów na obliczeniowych zasobach czasu wykonania, zwanych tu węzłami. Taka konfiguracja może być zarówno statyczna, jak i dynamiczna − i komponenty i artefakty mogą migrować między węzłami w czasie wykonania. Artefakt oznacza produkt informatyczny wytworzony/wykorzystywany w trakcie cyklu życiowego systemu. Np. komponent oprogramowania można traktować jako specjalny rodzaj artefaktu. Artefakty mogą być opatrywane stereotypami, np.: «document», «file», «source», «executable», «script». Diagramy implementacyjne pokazują niektóre aspekty implementacji SI, włączając w to strukturę kodu źródłowego, kodu binarnego oraz strukturę kodu czasu wykonania (run- time). Konstruowanie takich diagramów jest użyteczne zarówno ze względu na ponowne użycie, jak i ze względu na możliwość osiągania za ich pomocą odpowiednich parametrów wydajnościowych. UML wprowadza dwa rodzaje takich diagramów:

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 4/24 Adaptacja notacji BNF =struktura danych po lewej stronie symbolu = składa się z elementów wyspecyfikowanych po stronie prawej +odpowiada słowu “i”; wykorzystywane do agregowania elementów [ … ]definiowana struktura zawiera tylko jeden spośród elementów zawartych w nawiasach [ ] i oddzielonych przecinkami ( … )elementy zawarte w nawiasach ( ) są opcjonalne, co oznacza, że mają 0..1 wystąpień { … }definiowana struktura zawiera od 0..* wystąpień elementu zawartego w nawiasach { } * … *informacje zawarte między * * są traktowane jak komentarz, a więc nie stanowią elementów składowych definiowanej struktury SymbolZnaczenie

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 5/24 Prezentowanie diagramów implementacyjnych cod Nazwa diagramu cod – wyróżnik diagramu komponentów (component diagram) dd – wyróżnik diagramu wdrożeniowego (deployment diagram) = ( ) + + { } dd Nazwa diagramu

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 6/24 Diagramy komponentów

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 7/24 Kategorie modelowania (1) Kategoria modelowaniaNotacja komponent (ang. component) interfejs udostępniający (ang. provided interface) interfejs pozyskujący (ang. required interface) port (ang. port) Port złożony (ang. complex port)

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 8/24 Kategorie modelowania (2) Kategoria modelowaniaNotacja zależność (ang. dependency) realizacja (ang. realization) Konektor delegowany (ang. connector with «delegate» stereotype ) Konektor składany (ang. ball & socket) «realize» «delegate»

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 9/24 Komponent (1) Komponent: jednostka implementacji, dobrze wyizolowana z kontekstu, z dobrze zdefiniowanym interfejsem/interfejsami, nadająca się do wielokrotnego wykorzystania. IRezerwacja Harmonogramy UML 1.* IRezerwacja «component» Harmonogramy IRezerwacja Harmonogramy UML 2.0 IRezerwacja «component» Harmonogramy interface

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 10/24 Komponent (2) Przykładowe stereotypy wykorzystywane dla oznaczania zawartości komponentów: StereotypZawartość komponentu «subsystem»podsystem «executable»program wykonywalny «library»biblioteka oprogramowania «table»baza danych; tabela baz danych «executable» Harmonogramy.exe «table» Harmonogramy.db Przykłady:

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 11/24 Specyfikacja komponentu (1) Komponent może być specyfikowany w postaci: czarnej skrzynki – tzw. perspektywa zewnętrzna bez pokazywania zawartości komponentu; specyfikowane są wyłącznie interfejsy i/lub operacje komponentu, białej skrzynki – tzw. perspektywa wewnętrzna; wprowadzono tu dodatkową sekcję realizations specyfikującą klasyfikatory, o które oparto realizację komponentu. Inne, dodatkowe sekcje mogą być wykorzystywane np. dla specyfikowania konektorów czy artefaktów skojarzonych z komponentem. «component» Zamówienia IZamówienie IFaktura IOsoba perspektywa zewnętrzna; notacja graficzna

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 12/24 Specyfikacja komponentu (2) «component» Zamówienia « provided interfaces » IZamówienie utwórzZamówienie() walidujZamówienie() dodajWierszZamówienia() «required interfaces» IFaktura utwórzFakturę() rejestrujZapłatę() IOsoba utwórzOsobę() podajDaneOsoby() znajdźOsobęPoNazwisku() perspektywa zewnętrzna; notacja tekstowa «component» Zamówienia « provided interfaces » IZamówienie «required interfaces» IFaktura IOsoba «realizations» Zamówienie NagłówekZamówienia WierszZamówienia «artifacts» Zamowienia.jar perspektywa wewnętrzna; notacja tekstowa

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 13/24 Alternatywna reprezentacja zawartości komponentu «component» Zamówienia Zamówienie WierszZamówieniaNagłówekZamówienia 1 * IZamówienieIOsobaIFaktura

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 14/24 Jawna reprezentacja interfejsów Jawna reprezentacja interfejsów pozwala, o ile jest to potrzebne, na specyfikowanie operacji interfejsu. IZamówienie – interfejs udostępniający IOsoba – interfejs pozyskujący «component» Zamówienia «interface» IZamówienie utwórzZamówienie() walidujZamówienie() dodajWierszZamówienia() «interface» IOsoba utwórzOsobę() podajDaneOsoby() znajdźOsobęPoNazwisku() «realize» «use»

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 15/24 Porty, konektory (1) Port: wyróżniony element, związany z interfejsem, przez który komponent komunikuje się z otoczeniem. Port złożony: to port skojarzony z więcej niż jednym interfejsem. Konektor: wykorzystywany do łączenia elementów diagramu komponentów. «component» Zamówienia Zamówienie WierszZamówieniaNagłówekZamówienia 1 * IZamówienie IOsoba IFaktura «delegate» port konektor delegowany port złożony

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 16/24 Porty, konektory (2) «component» Zamówienia IZamówienie IProdukt IOsoba «component» Klienci IOsoba IKonto «component» Produkty IProdukt «component» Sklep «delegate» konektor składany IKonto IZamówienie

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 17/24 Diagramy wdrożeniowe

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 18/24 Diagramy wdrożeniowe – charakterystyka Diagramy wdrożeniowe pokazują konfigurację elementów czasu wykonania: jednostek sprzętowych, platform użytkowania systemu, komponentów oprogramowania, artefaktów – w tym przypadku, artefakty dotyczą możliwego do uruchomienia kodu. Diagram wdrożeniowy jest grafem, gdzie wierzchołki (węzły) połączone są przez asocjacje, wskazujące na połączenia komunikacyjne instancji węzłów (jednostek sprzętowych). Węzły mogą być opatrywane stereotypami, np.: « server », « client », « PC », «device», itp. Podobnie, komponenty, artefakty, połączenia komunikacyjne i zależności również mogą być opatrywane stereotypami.

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 19/24 Kategorie modelowania Kategoria modelowaniaNotacja węzeł (ang. node) Asocjacja (ang. association) zależność (ang. dependency) komponent (ang. component) artefact (ang. artifact) «artifact»

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 20/24 Diagramy wdrożeniowy; przykład 1 Serwer harmonogramów Komputer użytkownika «component» Planowanie IRezerwacja «component» Harmonogramy «serwer» «PC» «TCP/IP» węzeł asocjacja odwzorowywująca połączenia komunikacyjne pomiędzy instancjami węzłów 1 1..*

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 21/24 Diagram wdrożeniowy; przykład 2 Specjalne symbole są zwykle znacznie lepsze. W UML są one w pełni legalne. Serwer diabetyków Serwer oddziału terapii Szpitalna sieć Ethernet Internet Klient Web Sieć Ethernet oddziału PC z Windows

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 22/24 Specyfikacja artefaktów/komponentów w węzłach (1) 1) Notacja tekstowa – specyfikacja artefaktów i komponentów umieszczonych w węźle «serwer» Obsługa zamówień «component» Zamówienia «component» Klienci «component» Produkty «artifact» FormularzZamówienia «serwer» Obsługa zamówień «component» Zamówienia «component» Klienci «component» Produkty «artifact» FormularzZamówienia 2) Notacja graficzna – specyfikacja artefaktów i komponentów umieszczonych w węźle

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 23/24 Specyfikacja artefaktów/komponentów w węzłach (2) «serwer» Obsługa zamówień «component» Zamówienia «component» Klienci «component» Produkty «artifact» FormularzZamówienia 3) Notacja graficzna – specyfikacja artefaktów i komponentów połączonych z węzłem stereotypowaną zależnością «deploy» «deploy»

E. Stemposz. UML, Diagramy komponentów i wdrożeniowe, Wykład 11, Slajd 24/24 Kategoria modelowania manifestowanie Manifestowanie: sterotypowany związek zależności określający sposób prezentowania przez dany artefakt swoich elementów składowych. «serwer» Obsługa zamówień «klient» Komputer klienta Przeglądarka internetowa «artifact» FormularzZamówienia «manifest» 1..* 1