BIULETYN DLA RODZICÓW NR 2 OPTYMIŚCI Z BAJKOWEJ KRAINY

Płaskostopie charakterystyka wady profilaktyka Małgorzata Kiryluk

Jedną z najczęstszych wad stopy u dzieci w wieku szkolnym jest płaskostopie. Jest to wada kończyn dolnych polegających na obniżeniu łuków wysklepiających stopę. W warunkach prawidłowych stopa opiera się o podłoże trzema punktami: piętą głową pierwszej kości śródstopia głową piątej kości śródstopia. Między tymi punktami przebiegają trzy główne łuki stopy: podłużny przyśrodkowy podłużny boczny poprzeczny przedni Ich obniżenie prowadzi do płaskostopia. Przeciążenie stopy spotęgowane niewydolnością jej układu mięśniowo-więzadłowego doprowadza do: zniekształceń zaburzenia funkcji bolesności.

Przyczyny powstawania płaskostopia nadwaga, zaniedbania w kontroli rozwoju stóp w dzieciństwie, ciągłe chodzenie po równym oraz twardym podłożu (twarda podłoga, jednia, beton), długotrwałe i zbyt duże obciążenie stóp połączone z jednoczesnym osłabieniem mięśni oraz więzadeł, noszenie na co dzień obcisłych butów, które krępują wszelkie ruchy stopy, skakanie i zeskakiwanie na twardym podłożu, długotrwały marsz na palcach, maszerowanie na zewnętrznych częściach stóp, długotrwałe granie w piłkę nożną lub ręczną – w szczególności na twardym boisku, noszenie niewłaściwego obuwia. wady wrodzone, przebyte choroby

Przyczyny powstawania płaskostopia Dzisiejsze warunki miejskie zmuszają nas od wczesnego dzieciństwa do chodzenia po równym, twardym podłożu, angażując głównie zginacze i prostowniki stopy, pozostawiając w bezruchu mięśnie odpowiedzialne za ruchy boczne, za ruchy w stawie skokowym dolnym, a więc mięśnie odpowiedzialne za sklepienia. Nic więc dziwnego, że mięśnie te wcześnie odmawiają posłuszeństwa. Sytuacje tę pogarsza fakt ciągłego noszenia obuwia, które uniemożliwia ruchy palców i prowadzi do niedorozwoju mięśni podeszwowych. Niekorzystny wpływ zbyt wcześnie i zbyt często noszonego twardego obuwia pogarsza fakt długiego przebywania w pozycji stojącej, siedzącej - a co gorsze – siedzącej ze zwisającymi nogami

Przyczyny powstawania płaskostopia Powiększenie ciężaru ciała czy stałe noszenie ciężarów oraz przewlekłe choroby sprzyjają ogólnemu osłabieniu mięśni; do takich chorób należy w pierwszym rzędzie zaliczyć krzywicę, która osłabia cały układ ruchowy. Podobny wpływ mogą mieć okresy szybkiego wzrostu – szczególnie okres dojrzewania – z czym wiąże się częściowo mniejsza lub większa dysproporcja między szybszym rozwojem układu kostnego (biernego) a znacznie powolniejszym układu mięśniowego (czynnego). Każda poważniejsza choroba, długie leżenie, ograniczenie możliwości ruchowych dziecka odbijają się ujemnie na funkcji mięśniowej organizmu, a więc stopy. Specjalnego znaczenia nabierają okresowe badania dzieci, co daje szansę uchwycenia w porę odchyleń od normy i skutecznego leczenia jeszcze nieutrwalonych zniekształceń.

Rodzaje płaskostopia płaskostopie statyczne- polegające na deformacji łuków powstałej w prawidłowo zbudowanej stopie wskutek rozmaitych, wymienionych wcześniej czynników płaskostopie wrodzone - w stopie w ogóle nie wykształciły się łuki poprzeczny i podłużny.

Rodzaje płaskostopia Stopa płaska podłużnie Stopa płaska poprzecznie

Rodzaje płaskostopia Ze względu na lokalizację spłaszczenia rozróżniamy: stopę płaską podłużnie z koślawością kości piętowej stopę płaską podłużnie bez koślawości kości piętowej stopę płaską poprzecznie z paluchem koślawym stopę płaską poprzecznie bez palucha koślawego stopę płasko – koślawą ze zniesieniem obu łuków.

Stopa płaska podłużnie Stopa płaska podłużnie charakteryzuje się tym, iż największe zmiany zachodzą w stawach najbardziej ruchomych: piętowo – skokowym i skokowo – łódkowym. Kość piętowa ustawia się koślawo, głowa kości skokowej zsuwa się w dół do środka i ku przodowi, pociąga za sobą kość łódkową, co przyczynia się do odwiedzenia przodostopia. Wynikiem tych zmian jest spłaszczenie łuku dynamicznego w miejscach największego obciążenia.

Stopa płaska podłużnie Ze względu na stopień zaawansowania procesu patologicznego można wyróżnić następujące okresy rozwoju stopy płaskiej podłużnie: stopa płaska niewydolna (niewydolność mięśniowa) – jest ona najlżejszą formą płaskostopia. W odciążeniu (np. leżąc) łuki stopy ukształtowane są prawidłowo. W obciążeniu ciężarem własnym, zwłaszcza dodatkowym ulegają one spłaszczeniu. stopa płaska wiotka (niewydolność więzadłowa) – charakteryzuje się tym, że w odciążeniu łuki jej są już nieco spłaszczone; potęguje się to w warunkach wzrastającego obciążenia. Występuje też koślawość kości piętowej. stopa płaska przykurczona – może ona towarzyszyć poprzedniej postaci stopy płasko – koślawej statycznie lub też stanowi odrębną jednostkę chorobową. Przyczyną są zmiany zniekształcające lub przewlekłe zapalenie stawów stępu. stopa płaska zesztywniała – jest ona wynikiem zmian strukturalnych – zniekształcających w obrębie stawów i kości. Odmiennie niż powyższe, utrwalona – może być nawet niebolesna, mimo dużych odkształceń.

Stopa płaska poprzecznie Stopa płaska poprzecznie – tej wadzie towarzyszy najczęściej niedomoga mięśniowa lub więzadłowa stopy. Deformacja polega na obniżeniu główek drugiej i trzeciej kości śródstopia i spłaszczeniu łuku poprzecznego przedniego i występowaniu często znacznej bolesności. U dzieci w większości przypadków przebiega boleśnie. Pod wyżej wymienionymi główkami wytwarza się gruby i drążący w głąb odcisk. Ze stopą poprzecznie – płaską, zwłaszcza w przypadku szpotawego ustawienia pierwszej kości śródstopia, występuje paluch koślawy – zniekształcenie polegające na odchyleniu na zewnątrz palucha, który podkłada się lub nakłada na palec drugi, a w przypadku koślawego ustawienia palców ustawia się do nich równolegle. Najczęstszymi przyczynami schorzenia są: predyspozycje rodzinne, obuwie (wysoki obcas, nosek wąski, spiczasty), urazy, dna , zapalenie stawu pierwszego palca i kaletki maziowej. Paluch koślawy kwalifikuje się do leczenia ortopedycznego.

Profilaktyka We wczesnym dzieciństwie stopa jest bardzo ruchliwa, zwłaszcza palce . W miarę postępującej przewagi funkcji statycznej nad dynamiczną sytuacja ta ulega zmianie. Wykonywanie stałych ruchów stopą i palcami jest treningiem dla mięśni stopy i przygotowuje ją do późniejszych wysiłków statycznych . Dlatego też wszelkie krępowanie stóp dziecka ciasnymi śpioszkami czy obuwiem ogranicza naturalny rozwój stopy. Przy odpowiedniej ciepłocie pomieszczenia zdrowiej jest, by małe dziecko miało nóżki obnażone . W początkowym okresie chodzenia w domu należy dziecku wkładać miękkie i lekkie oraz elastyczne buty, na spacer zaś – obuwie nieco mocniejsze, zabezpieczające przed chłodem, wilgocią i urazami Oba rodzaje obuwia powinny posiadać cholewkę sięgającą powyżej kostki.

Profilaktyka Aby zapobiec powstawaniu płaskostopia, należy unikać nadwagi i dbać o dobrą kondycję fizyczną. Bardzo ważny jest odpowiedni dobór obuwia. Upewnij się, czy twoje buty są właściwie dopasowane do stóp i czy mają wbudowane podparcie dla łuku stopy. Jest to szczególnie ważne w butach treningowych. Buty do biegania nie są odpowiednie do intensywnego chodzenia i na odwrót. Ortopedzi zalecają kupowanie butów o centymetr dłuższych niż długość stopy. Najlepiej mierzyć je po południu, kiedy stopa jest nabrzmiała; unikniemy wtedy zakupu ciasnego obuwia. Idealny obcas powinien mieć 2,5 cm wysokości. Kierujmy się zawsze zasadą: but jest dla stopy, a nie stopa dla buta...

Profilaktyka Aby osiągnąć jak najlepszą sprawność stóp, przede wszystkim należy: wzmocnić te grupy mięśniowe, które w głównej mierze decydują o wydolności stóp, za pomocą odpowiednich ćwiczeń wykonywanych w domu, w przedszkolu, w szkole i na wolnym powietrzu; wyrobić odruch prawidłowego stawiania stóp w chodzie, w biegu oraz poprawnego trzymania ich w czasie stania i chodzenia; nosić właściwe obuwie (mocna, ale elastyczna podeszwa, szeroki przód nie uciskający i zezwalający na ruchy palców; sztywny zapiętek obejmujący ściśle piętę, wygodny – szeroki i nie za wysoki obcas).

Leczenie płaskostopia W przypadku wystąpienia płaskostopia leczenie opiera się na leczeniu zachowawczym. Wskazana jest konsultacja ortopedyczna oraz fizjoterapeutyczna w celu potwierdzenia rozpoznania i ustalenia prawidłowego planu rehabilitacji. Właściwie dobrane i w miarę wcześnie rozpoczęte leczenie zmniejsza objawy, a często nawet doprowadza do całkowitego wyleczenia. Podstawą wyleczenia są ćwiczenia wzmacniające mięśnie stóp oraz korygujące ich prawidłowe wysklepienie. Leczenie w nieco cięższych przypadkach można wspomagać poprzez zastosowanie wkładek korygujących bądź butów ortopedycznych. Ostatnim z możliwych rozwiązań jest leczenie operacyjne stosowane w przypadku, gdy leczenie zachowawcze nie przyniosło założonego efektu, a zmiany mają postać utrwalonych zmian.

10 RAD, KTÓRE MOGĄ PRZYCZYNIĆ SIĘ DO ZAPOBIEGANIA PŁASKOSTOPIU: 1. Pobudzaj małe dziecko do ćwiczeń, można to zrobić poprzez łaskotanie po podeszwach stóp, w czego wyniku skurczy ono odruchowo paluszki. 2. Zapewnij dziecku swobodę ruchów, unikaj krępowania go śpiochami czy rajstopami. 3. Przyciśnij dłoń do spodu stópek dziecka odpowiadając naciskiem na ich napieranie. 4. Pilnuj aby dziecko nie siadało na podłodze z nóżkami podwiniętymi pod pupę, gdyż pozycja taka sprzyja wykoślawianiu kolan. 5. Nie wkładaj dziecka do chodzika, gdyż przyspieszasz w ten sposób proces chodzenia. Dziecko samodzielnie stanie na nóżkach gdy jego układ kostny będzie w pełni gotowy.

10 RAD, KTÓRE MOGĄ PRZYCZYNIĆ SIĘ DO ZAPOBIEGANIA PŁASKOSTOPIU: 6. Pilnuj aby dziecko nie zeskakiwało z drabinek, trzepaków na twarde podłoże, aby nie skakało w „gumę” na twardej nawierzchni. 7. Latem stwarzaj dziecku możliwość i zachęcaj do zabawy na bosaka na trawie, kamykach czy piasku. To może być jednocześnie świetna zabawa oraz gimnastyka, która wzmacnia mięśnie stóp. 8. Pilnuj aby dziecko nie stało długotrwale w bezruchu, szczególnie w rozkroku. Jest to pozycja, która pogłębia koślawość kolan oraz płaskostopie. Podczas takiej postawy obciążone są sklepienia stóp co sprzyja powstawaniu wady. 9. Starajmy się przeciwdziałać otyłości u dzieci. Im wyższy ciężar ciała tym większą pracę musza wykonywać mięśnie stóp. 10. Jeśli dziecko potrafi jeździć na rowerku, ustawmy siodełko odrobinę za wysoko. Konieczność dosięgania do pedałów czubkami palców wymusza na mięśniach stóp trening.

Literatuta Maria Kutzner-Kozińska, „Korekcja wad postawy” ,Warszawa 1981 Maria Kutzner-Kozińska, Kazimiera Wlaźnik, „Gimnastyka korekcyjna dla dzieci 6-10-letnich”, Warszawa 1995 Artur Dziak, „Chcę mieć zdrowe nogi”, Warszawa 1987 Maria Kotecka-Noceń, Henryk Płukarz, „Stopy płaskie u dzieci, gimnastyka lecznicza”, Warszawa 1975 Wojciech Maria Kuś, :Dziecko z wadą postawy”, Warszawa 1987 Sławomir Owczarek, Marian Bondarowicz, „Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej”, Warszawa 1998 Maria Kutzner-Kozińska, „Korekcja wad postawy”, Warszawa 1986

Dziękuję za uwagę