POLSKI RYNEK OWOCÓW - CZEGO NAUCZYLIŚMY SIĘ PO EMBARGO? Mirosław Maliszewski Prezes Związku Sadowników Rzeczypospolitej Polskiej Brzezna 2 lutego 2016 roku

HISTORIA EMBARGO 2005-2008 –embargo ze względu na rzekome nieprawidłowości (fałszerstwa) w wystawianiu świadectw fitosanitarnych 2008- podpisanie memorandum, zniesienie embarga i wznowienie bezpośredniej sprzedaży 2008-2014- zastrzeżenia dotyczące eksportu owoców i warzyw: -nadmierne pozostałości środków ochrony roślin -obecność szkodników kwarantannowych -niewłaściwe oznakowanie opakowań -błędna pisownia polskich/rosyjskich znaków -niewłaściwe zapisy dot. środków transportu 2014.08 01- embargo na import z Polski z powodów rzekomych nieprawidłowości w eksporcie (I-sze EMBARGO) 2014.08.06 –embargo na wszystkie kraje UE z powodów reakcji na unijne sankcje (II-gie EMBARGO)

1 SIERPNIA 2014 ROKU- EMBARGO

NAJWIĘKSI PRODUCENCI JABŁEK CAŁY ŚWIAT- 2014- 77 MLN TON 1,6 3,2 11,5 38 2,9 4,2 2,2 1,2 1,3 0,9 0,6

NAJWIĘKSI PRODUCENCI JABŁEK KRAJ POPRZEDNI SEZON BIEŻĄCY SEZON RÓŻNICA % 1 CHINY 38.000 37.000-40.000 -1.000 +2.000 - 2,7 + 5 UE 10.900 11.900 +1.000 + 11 2 USA 4.200 4.500-5.000 300- 800 + 7- 20 3 POLSKA 3.200 3.200-3.500 0- 300 + 0- 9 4 TURCJA 2.850 2.900 100 + 2 5 INDIE 2.200 1.900 - 300 16 6 WŁOCHY 2.400 + 200 + 9 7 IRAN 1.800 8 CHILE 1.300 9 ROSJA 1.400 1.600 + 14 10 BRAZYLIA 1.200 11 FRANCJA 1.500 - 7 12 UKRAINA + 100 + 8 13 NIEMCY 800 1.050 + 250 + 31 14 ARGENTYNA 630 860 + 230 + 36 15 RPA 900 910 + 10 + 1 JAPONIA 810 17 UZBEKISTAN 18 KOREA PD. 780 19 WĘGRY 590 190 + 32 R-m: 67.850 67.190-70.990 660 + 3140 + 4,6

HANDEL JABŁKAMI NA ŚWIECIE W 2015 ROKU- 8,5 MLN 2,2 1,2 0,2 0,4 0,3 0,4 0,3 0,8 0,2 0,2 0,3 0,2

KIERUNKI EKSPORTU POLSKICH JABŁEK W 2013 ROKU

EKSPORT JABŁEK Z POLSKI W 2015 ROKU (styczeń- październik) Białoruś- 197 508 ton Kazachstan – 64 586 ton Ukraina- 56 857 ton Serbia- 16 728 ton Egipt- 10 918 ton Norwegia- 3 249 ton Algieria- 2 814 ton Bośnia i Hercegowina 1 535 ton Mołdawia- 1 095 Gruzja – 1 058 ton Razem- 356 352 tony. (44 kraje) Kraje pozaeuropejskie- 20 303 tony. (32 kraje).

ODMIANY JABŁEK DOMINUJĄCE W MIĘDZYNARODOWYM OBROCIE Europa- Gala (30% obrotu)↓, Pink Lady↓,Braeburn↓ Azja- Fuji (45% obrotu)↕, Gala (50% obrotu)↑, Red Delicious↕, Granny Smith↕ Ameryka Płn. i Pd.- Gala (45% obrotu)↓, Red Delicious↓, Granny Smith↕ Afryka (w tym Pn.)- Golden Delicious (45% obrotu)↕, Red Delicious↓, Gala↕ ROSJA- Idared (60% obrotu) ↑, Golden Delicious↕, Jonagold↕

NAJWIĘKSI IMPORTERZY JABŁEK KRAJ IMPORT 2004 IMPORT 2013 RÓŻNICA % 1 ROSJA 700 1.350 + 650 + 193 2 NIEMCY 740 660 - 80 - 12 3 WLK. BRYTANIA 530 480 - 50 - 10 4 HOLANDIA 310 320 + 10 + 3 5 MEKSYK 200 270 + 70 + 35 6 FRANCJA 210 240 + 30 + 15 7 HISZPANIA 260 - 20 - 8 8 KANADA 155 230 + 75 + 67 9 USA 10 INDIE 15 + 185 + 1.333 11 BIAŁORUŚ 65 180 + 115 + 276 12 EMIRATY ARABSKIE 90 170 + 80 + 188 13 BELGIA - 60 - 35 14 ARABIA SAUDYJSKA 130 150 + 20 BANGLADESZ 25 145 + 120 + 580 16 TAJLANDIA + 55 + 62 17 INDONEZJA 115 + 13 18 KAZACHSTAN + 125 + 2.600 20 ALGIERIA 60 120 + 60 + 100 21 WIETNAM 110 + 90 + 550 UKRAINA 55 + 50 + 1.100

KAMPANIA „JABŁKO KAŻDEGO DNIA”

ZALETY HANDLU Z ROSJĄ Duży i chłonny rynek zbytu Ceniona przez konsumentów jakość polskich owoców Zadowolenie rosyjskich handlowców Bliskość rynku Długi okres podaży Właściwy dobór odmian Zaufanie partnerów Relatywnie niskie ceny

WADY HANDLU Z ROSJĄ Monopol w odbiorze jabłek Niestabilna sytuacja gospodarcza Rosnąca własna produkcja Trudność uzyskania wyższych cen Duże prawdopodobieństwo nieprawidłowości Rosyjskie standardy prawne Odprawy celne i fitosanitarne Polityczne oddziaływanie na gospodarkę Partnerem do rozmów jest UE Niechęć do konkretnych ustaleń

ZADOWOLENIE ROSYJSKICH KONSUMENTÓW Z ZAKUPU POLSKICH JABŁEK

STRATEGIA PO OGŁOSZENIU EMBARGA

DZIAŁANIA NA FORUM UNII EUROPEJSKIEJ Sytuacja jest nadzwyczajna (kryzys polityczny) Polska była największym dostawcą jabłek i poniesie największe straty Nastąpi załamanie rynku w całej UE Konieczne uruchomienie nadzwyczajnych mechanizmów pomocowych „Wycofanie z rynku” najlepszą metodą Budowanie międzynarodowego poparcia Opiniowanie projektów Rozporządzeń Niezadowolenie z zastosowanych działań

DZIAŁANIA NA FORUM UNII EUROPEJSKIEJ

DZIAŁANIA W KRAJU

DZIAŁANIA W KRAJU

NOWE RYNKI ZBYTU DLA JABŁEK

NAJWIĘKSI IMPORTERZY JABŁEK 2013 W MLN TON 0,3 1.4 0,2 0,5 0,6 0,2 0,3 0,2 0,2 0,1 0,2 0,2 0,1 0,1 0,3

HANDEL JABŁKAMI NA ŚWIECIE W 2014 ROKU- 8,5 MLN 2,2 1,2 0,2 0,4 0,3 0,4 0,3 0,8 0,2 0,2 0,3 0,2

RYNEK AZJI PD.- WSCH. Chiny -1.350 mln- 8400 USD/ mieszk.- EKSPORT NIEMOŻLIWY Indie -1.333 mln- 3700 USD/ mieszk.-MOŻLIWOŚĆ EKSPORTU Japonia -127 mln– 35 000 USD / mieszk. EKSPORT NIEMOŻLIWY Wietnam -86 mln- 1900 USD/ mieszk. MOŻLIWOŚĆ EKSPORTU Korea Płd. -49 mln- 24 000 USD/ mieszk. EKSPORT NIEMOŻLIWY Singapur – 5,4 mln- 64 000 USD/ mieszk. MOŻLIWOŚĆ EKSPORTU

GŁÓWNE TRENDY NA RYNKU CHIŃSKIM bardzo duża własna produkcja (38-40 mln ton) niska wydajność sadów rosnące spożycie wewnętrzne malejący eksport na dalsze rynki ochrona własnego rynku- niski import skomplikowane procedury dopuszczenia (z krajów UE tylko Francja może eksportować) dobrze rozwinięta infrastruktura handlowa dominują odmiany jednokolorowe najważniejsze odmiany w obrocie: Gala, Breaburn, Fuji, Pink Lady, Granny Smith, R. Delicious, lokalne rosnące zapotrzebowanie na jabłka wysokiej jakości

PROCEDURA DOPUSZCZENIA POLSKICH JABŁEK NA RYNEK CHIŃSKI 2010- 2014-analiza rynku chińskiego 2014-rozmowy w Polsce z AQSIQ 2014-złożenie wniosku o dopuszczenie eksportu 2014-wizyta w Pekinie - spotkania z chińską administracją i Stowarzyszeniem Sadowników 2015-analiza ryzyka i ustalenie metod likwidacji zagrożeń 2015-spotkania grup specjalistów (Pekin) 2015-wizyta chińskich ekspertów w czasie zbiorów 2015-przesłanie Raportu i nasza odpowiedź 2016-certyfikacja sadów, firm eksportowych 2016-możliwe podpisanie PROTOKOŁU i dopuszczenie eksportu

PROCEDURA DOPUSZCZENIA POLSKICH JABŁEK NA RYNEK CHIŃSKI

HANDEL JABŁKAMI W CHINACH Ceny detaliczne 4-20 zł/kg

HANDEL JABŁKAMI W CHINACH- GIEŁDA

KAMPANIA „EUROPEJSKIE JABŁKA DWUKOLOROWE” 3-letnie działania promocyjno- informacyjne budżet ok. 20 mln złotych (UE, Polska, Fundusz Promocji Owoców i Warzyw) miejsce –Chiny, Zjednoczone Emiraty Arabskie targi, misje gospodarcze, działania skierowane do konsumentów, handlowców i dziennikarzy wyrobienie nawyków jedzenia jabłek dwukolorowych zwiększenie sprzedaży jabłek realizatorzy- UO, ZSRP

„EUROPEJSKIE JABŁKA DWUKOLOROWE” KONFERENCJA PRASOWA W PEKINIE

„EUROPEJSKIE JABŁKA DWUKOLOROWE” TARGI W PEKINIE

WIETNAM- IMPORT JABŁEK- TRENDY Brak własnej produkcji. Roczny import 90-130 tys. ton. Chiny największym dostawcą (Fuji). Inne kraje- Stany Zjednoczone (problemy!). Słaba infrastruktura handlowa –dominuje handel bazarowy. Akceptacja na rynku odmian dwukolorowych. Wysokie wymagania jakościowe. Polska posiada prawo eksportu.

KRAJE ZATOKI PERSKIEJ ARABIA SAUDYJSKA ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE 26 MLN. MIESZK.- PKB 25 000 USD/ MIESZK. 8 MLN MIESZK- PKB 30 000 USD/ MIESZK. 3 MLN MIESZK.- PKB 48 000 USD/ MIESZK. 2 MLN MIESZL.- PKB 99 000 USD/ MIESZK. ARABIA SAUDYJSKA ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE KUWEJT KATAR

KRAJE ZATOKI PERSKIEJ- TRENDY Rynki otwarte dla eksporterów Import ok. 370 tys. ton Dominują jabłka jednokolorowe Bardzo duże wymagania jakościowe Dobrze rozwinięty handel i logistyka Główni dostawcy: USA, Chiny, Chile, Francja, RPA, Włochy, Nowa Zelandia

KRAJE ZAT. PERSKIEJ- HANDEL

KRAJE PŁN. AFRYKI ALGIERIA MAROKO EGIPT LIBIA 38 MLN. MIESZK- PKB 5 500 USD/ MIESZK. 33 MLN MIESZK- PKB 3 200 USD/ MIESZK. 82 MLN. MIESZK.- PKB 3 200 USD/ MIESZK. 6 MLN MIESZK. PKB- 11 500 USD/ MIESZK ALGIERIA MAROKO EGIPT LIBIA

KRAJE PŁN. AFRYKI - TRENDY Rynki otwarte dla eksportu Niewielki własny potencjał zakupowy Import głównie dla obsługi turystów Popularne także jabłka dwukolorowe Dość dobrze rozwinięty handel i logistyka Stosunkowo niski koszt transportu Duże wymagania jakościowe Główni dostawcy: kraje UE, RPA

TRADYCYJNE RYNKI ZBYTU

KRAJE UNII EUROPEJSKIEJ 505 mln mieszkańców PKB 32 000 USD/ mieszk. NAJWIĘKSZY NA ŚWIECIE IMPORTER I EKSPORTER JABŁEK!

KRAJE UNII EUROPEJSKIEJ- TRENDY Duża własna produkcja- strukturalna nadprodukcja Przewaga eksportu nad importem Największy importer jabłek Liberalne przepisy wwozu- pełne otwarcie rynku Dominuje obrót wewnętrzny- ogromna konkurencja Duża siła nabywcza społeczeństwa Rozwinięte struktury handlowe i logistyka Dominują odmiany dwukolorowe Zwiększa się udział odmian jednokolorowych

KRAJE EUROPY WSCHODNIEJ UKRAINA BIAŁORUŚ MOŁDAWIA GRUZJA AZERBEJDŻAN KAZACHSTAN 45 MLN MIESZK.- PKB 3 900 USD/ MIESZK. 9,5 MLN MIESZK.- PKB 7 500 USD/ MIESZK. 3,5 MLN MIESZK.- PKB 3 000 USD/ MIESZK. 4,4 MLN MIESZK.- PKB 3 700 USD/ MIESZK. 9,5 MLN MIESZK.- PKB 8 000 USD/ MIESZK. 18 MLN MIESZK.- PKB 13 000 USD/MIESZK.

PRZEWIDYWANA SYTUACJA W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2016

ZAŁOŻENIA- PRODUKCJA Podobna produkcja w Unii Europejskiej ? Większa produkcja w Polsce ??? Wyższa o ok. 3 mln ton produkcja w Chinach. 0,1- 0,2 mln ton 0,1- 0,7 mln ton

ZAŁOŻENIA- ZAPASY JABŁEK Większe niż rok temu zapasy jabłek W całej UE jest w chłodniach około 4,2 mln ton jabłek,, t.j. więcej o 9 % niż rok temu. Największe zapasy w Polsce- 1,9 mln ton, t.j. o 21 % więcej niż rok temu, w tym Idareda 400 tys. ton, Zapasy we Francji,Holandii, Belgii- na poziomie roku ubiegłego. Nieco wyższe (o 5%) zapasy we Włoszech. Nieco niższe (3-4%) zapasy w Niemczech.

ZAŁOŻENIA- POSTAWA ROSJI Rosyjskie embargo potrwa prawdopodobnie do sierpnia 2016 roku, dla Polski może nawet dłużej. W pierwszych miesiącach obowiązywania embarga Rosja kupiła podobne ilości jak w ubiegłorocznym sezonie. Spada ciągle siła nabywcza rosyjskiego społeczeństwa. Rosja kupi w tym roku rekordowo mało jabłek, może to być nawet mniej niż w ubiegłym sezonie. Rosja nadal będzie ograniczać import z „niewiarygodnych” krajów i utrudniać tranzyt przez swoje terytorium. Od 1 stycznia TURCJA objęta zakazem sprzedaży.

ROSYJSKJI IMPORT PO EMBARGO Import na poziomie 580 000- 700 000 ton wobec blisko 1 miliona ton w sezonie 2013/14 (-40%) Dwukrotnie wyższy import z Białorusi – (ok. 230- 350 tys. ton) niż w 2013/14 Dwukrotnie wyższy import z Serbii (140- 160 tys. ton) niż w 2013/14 Dwukrotnie wyższy import z „innych” krajów.

ZAŁOŻENIA- POSTAWA ROSJI Rosja ściśle kontroluje dostawy owoców nie pozwalając na import z krajów objętych embargiem.

ZAŁOŻENIA- NOWE RYNKI Wiele krajów chroni swój rynek przed importem. W wielu krajach są inne przyzwyczajenia dot. odmian. Wiele krajów ma bardzo wysokie wymagania jakościowe. Transport do wielu krajów jest bardzo drogi. W wielu krajów jest przyzwyczajenie do dostawców. Na nowych rynkach jest wielu niewiarygodnych odbiorców. Wiele krajów mimo pozornego otwarcia chroni swój rynek. Sprzedaż polskich jabłek na nowe rynki prawdopodobnie nie przekroczy 200 tys. ton.

ZAŁOŻENIA- RYNEK WEWNĘTZRNY Dotychczasowe unijne mechanizmy wycofywania obejmą około 300 tys. ton. Mechanizm wycofywania przez „organizacje charytatywne” zwiększy zagospodarowanie jabłek o maksymalnie 10-20%, tj. o 60-120 tys. ton. Krajowe spożycie jabłek może osiągnąć w I-szym półroczu 400 tys. ton. Nieprzewidywalne jest zachowanie sieci handlowych, zarówno co do ilości, jak i cen.

ZAŁOŻENIA- EKSPORT Eksport 06.08.2013- 09.01.2014- 196 431 ton. Spadek eksportu na poziomie 83 496 ton Eksport w minionych miesiącach jest na poziomie 57% w stosunku do roku ubiegłego. Spadek eksportu rok do roku pogłębia się. Przy podtrzymaniu tego trendu, w tym sezonie eksport będzie na poziomie ok. 600 000 ton, z czego w pierwszym półroczu 2016 ok. 400 tys. ton

ZAŁOŻENIA- HANDEL W RAMACH UE Widoczny wzrost sprzedaży na rynki pozaeuropejskie. Wiele krajów UE chroni swoje rynki przed polskimi jabłkami. Duża konkurencyjność cenowa polskiej oferty. Duże wymagania jakościowe, choć mniejsze niż na odległych rynkach. Widoczny wzrost zakupów z Polski w 2015 roku. Sprzedaż możliwa nawet na poziomie 100- 200 tys. ton w I- szym półroczu 2016 roku.

UNIJNY HANDEL PO EMBARGO Mechanizm „wycofywania”. Wzrost eksportu na rynki pozaeuropejskie. Intensywne działania promujące jabłka europejskie na nowych rynkach. Zwiększenie dynamiki ‘otwierania” owych miejsc sprzedaży.

ZAŁOŻENIA- PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY Zdolności przetwórcze w I- szym półroczu 2016 na poziomie ponad 1 mln ton (koncentrat, NFC, wina owocowe, cydr, musy, dżemy itp). Podtrzymanie koniunktury na rynku koncentratu jabłkowego. Wzrost sprzedaży i spożycia cydru. Nieprzewidywalne ceny zakupu i polityka zakładów.

WNIOSKI Z POPRZEDNIEGO SEZONU WARIANT I (tys. ton) 1 500 (zapasy)- 50 (nowe rynki)- 400 (rynek krajowy)- 480 (eksport)- 50 (rynek UE)= 570 (38%) WARIANT II (tys. ton) 1400 (zapasy)- 50 (nowe rynki)- 400 (rynek krajowy)- 480 (eksport)- 50 (rynek UE)= 470 (33%) WARIANT III (tys. ton) 1400 (zapasy)- 60 (nowe rynki)- 450 (rynek krajowy)- 500 (eksport)- 60 (rynek UE)= 330 (24%)

WNIOSKI

WNIOSKI NA PRZYSZŁOŚĆ W najbliższych latach będzie dominowała sprzedaż na rynki europejskie. Nieprędko zastąpimy Rosję innym importerem. Konieczne podniesienie jakości produkcji, przechowalnictwa i logistyki. Zmiany w doborze odmian uwzględniające światowe trendy. Konieczność kontynuowania działań promocyjnych i administracyjnych na nowych rynkach. Pilne zmiany w organizacji sprzedaży i w wewnętrznym funkcjonowaniu grup.

Dziękuję za uwagę! Prezentacja na podstawie źródeł: Komisja Europejska, WAPA, Freshfel, GUS, IERiGŻ, COPA COGECA, GIORiN, F&V Facts, Min. Rolnictwa, Min. Gospodarki, Min. Spraw Zagr., Eurostat, FAPA, AMI, Attache Reports, Primeur, RIA Novosti, informacje prasowe, dane własne, obliczenia własne.