Analiza skuteczności lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie z perspektywy pomocy społecznej Barbara Kowalczyk Katarzyna Rys Na podstawie artykułu przygotowanego do Pracy Socjalnej

Usytuowanie systemu pomocy społecznej w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; Rola pracownika socjalnego w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; Zróżnicowanie systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w zależności od wielkości gminy Usytuowanie systemu pomocy społecznej w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; Rola pracownika socjalnego w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; Zróżnicowanie systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w zależności od wielkości gminy

2011 – Standardy usług pomocy społecznej, w ramach projektu Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej. Badania przeprowadzone wśród przedstawicieli ośrodków pomocy społecznej i centrów pomocy rodzinie. (KRB 2011); Diagnoza dotycząca realizacji zadań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wykonywanych przez zespoły interdyscyplinarne/grupy robocze, a także realizacji procedury „Niebieskie Karty” Badania przeprowadzone wśród przedstawicieli zespołów interdyscyplinarnych. (Diagnoza 2012); Ewaluacja lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie - doświadczenia dotyczące sposobów pomagania i nasilenia stresu pourazowego z perspektywy osób dotkniętych przemocą w rodzinie Badania przeprowadzone wśród osób doświadczających przemocy rodzinie. (Ewaluacja 2013); Ocena efektywności systemu przeciwdziałania przemocy przez profesjonalistów. Badania przeprowadzone wśród przedstawicieli instytucji tworzących system przeciwdziałania przemocy w rodzinie. (Ocena 2014) – Standardy usług pomocy społecznej, w ramach projektu Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej. Badania przeprowadzone wśród przedstawicieli ośrodków pomocy społecznej i centrów pomocy rodzinie. (KRB 2011); Diagnoza dotycząca realizacji zadań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wykonywanych przez zespoły interdyscyplinarne/grupy robocze, a także realizacji procedury „Niebieskie Karty” Badania przeprowadzone wśród przedstawicieli zespołów interdyscyplinarnych. (Diagnoza 2012); Ewaluacja lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie - doświadczenia dotyczące sposobów pomagania i nasilenia stresu pourazowego z perspektywy osób dotkniętych przemocą w rodzinie Badania przeprowadzone wśród osób doświadczających przemocy rodzinie. (Ewaluacja 2013); Ocena efektywności systemu przeciwdziałania przemocy przez profesjonalistów. Badania przeprowadzone wśród przedstawicieli instytucji tworzących system przeciwdziałania przemocy w rodzinie. (Ocena 2014).

Usytuowanie systemu pomocy społecznej w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie

System pomocy rodzinom doświadczającym przemocy w rodzinie z perspektywy pomocy społecznej Rodziny doświadczające przemocy w rodzinie PORADNICTWO SPECJALISTYCZNE OŚRODEK INTERWENCJI KRYZYSOWEJ OŚRODEK WSPARCIA, w tym specjalistyczny Procedura Niebieskiej Karty PRACA SOCJALNA POLICJA PROKURATURA SĄD SZKOŁY SŁUŻBA ZDROWIA ORGANIZACJE POZARZĄDOWE Zespół Interdyscyplinarny Grupy robocze W s p ó ł p r a ca PROGRAMY KOREKCYJNO-EDUKACYJNE DLA OSÓB STOSUJĄCYCH PRZEMOC F o r m y w s p a r c i a

Z jakich instytucji najczęściej korzystają osoby doświadczające przemocy w rodzinie? Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ewaluacja 2013), s. 71

Jak oceniają jakość udzielonej pomocy osoby doświadczające przemocy w rodzinie? Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ewaluacja 2013, s. 73)

Jak oceniają skuteczność działania i jakość współpracy przedstawiciele systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie? Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ocena 2014, s.71,78,79)

Ocena skuteczności pomocy społecznej i współpracy z przedstawicielami systemu pomocy społecznej przez innych partnerów systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie NAJWYŻSZA OCENA POMOC SPOŁECZNA OCHRONY ZDROWIA GKRPA EDUKACJA POLICJA KURATOR SĄDOWY

Przedstawiciele jakich instytucji wchodzą w skład grup roboczych? Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Diagnoza 2012, s. 40)

Podsumowując, pomoc społeczna, mimo, że nie jest jej przypisana ustawowo szczególna rola, posiada ugruntowaną pozycję w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie: rodziny doświadczające przemocy wsparcie znajdują najczęściej w policji i pomocy społecznej; przedstawiciele pomocy społecznej najczęściej są aktywni w zespołach interdyscyplinarnych i grupach roboczych; pomoc społeczna jest wysoko oceniana, zarówno co do skuteczności swoich działań, jak i jakości współpracy z innymi przedstawicielami systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Co ważniejsze, wysoką ocenę skuteczności działań wystawiły pomocy społecznej osoby doświadczające przemocy w rodzinie, dla których ten system stworzono. ŁYŻKA MIODU

Niemniej osoby doświadczające przemocy dostrzegają też bariery w lokalnym systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Jeśli chodzi o pomoc społeczną, to: niemal co piąta osoba badana (19%) przyznała, że zdarzyło jej się poczuć niezrozumianą w kontakcie z przedstawicielami służb/placówek pomocowych co siódmej ofierze przemocy (14%) zdarzyło się rozmawiać z przedstawicielem jakiejś służby/placówki pomocowej, którego uznała za niekompetentną tyle samo osób pokrzywdzonych (14%) przyznało, że nie otrzymało wystarczającej pomocy w ramach działającego lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. (Ewaluacja 2013, s. 85) ŁYŻKA DZIEGCIU

Rola pracownika socjalnego w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie

Pozycja pomocy społecznej w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie w dużej mierze zależy od funkcjonowania pracowników socjalnych w tym systemie. W badaniach interesowano się rolą różnych specjalistów, w tym pracowników socjalnych, w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie przede wszystkim w dwóch obszarach: zaangażowania w prace zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych; świadczenia usług wspierających osoby dotknięte przemocą w rodzinie, przede wszystkim pracy socjalnej.

Pracownicy socjalni w zespołach interdyscyplinarnych i grupach roboczych

Skład zespołu interdyscyplinarnego i aktywność jego członków Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Raport 2011, s.258)

Częstość uczestnictwa poszczególnych specjalistów w spotkaniach grupy roboczej lub zespołu interdyscyplinarnego Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ewaluacja 2013, s. 81)

Praca socjalna wobec rodzin dotkniętych przemocą

Rodzaje pomocy najczęściej realizowane na rzecz rodzin z problemem przemocy Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ewaluacja 2013), s. 71

Korzystanie przez osoby doznające przemocy w rodzinie z różnych form wsparcia Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ewaluacja 2013, s.77)

Ocena dostępności i jakości poszczególnych form pomocy dla rodzin dotkniętych przemocą w rodzinie Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ocena 2014, s.85,93)

Badania potwierdzają wyróżnioną rolę pracowników socjalnych w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie przede wszystkim w dwóch obszarach: aktywności w uczestnictwie zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych, w tym koordynowania ich pracach; spośród wszystkich usług praca socjalna jest najczęściej świadczoną usługą, a jej dostępność i jakość jest najwyżej oceniana.

Zróżnicowanie systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w zależności od wielkości gminy

Ostanie badania wśród profesjonalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy rodzinie (Ocena 2014) przedstawiają ciekawe rezultaty dotyczące różnych aspektów funkcjonowania systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w zależności od typu gminy, w następujących obszarach: dostępności ofert wsparcia; obszaru współpracy; oceny skuteczności i jakości działań. Ostanie badania wśród profesjonalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy rodzinie (Ocena 2014) przedstawiają ciekawe rezultaty dotyczące różnych aspektów funkcjonowania systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w zależności od typu gminy, w następujących obszarach: dostępności ofert wsparcia; obszaru współpracy; oceny skuteczności i jakości działań..

Dostępność ofert wsparcia

Ocena dostępności pomocy rodzinom dotkniętym przemocą w rodzinie w zależności od wielkości gminy Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ocena 2014, s.90)

Ocena dostępności pomocy socjalnej rodzinom dotkniętym przemocą w rodzinie w zależności od wielkości gminy Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ocena 2014, s.90)

Dostępność poszczególnych form pomocy rodzinom dotkniętym przemocą w rodzinie zależy od wielkości gminy: im mniejsza gmina tym mniejsza form pomocy (bez pomocy socjalnej Dostępność poszczególnych form pomocy rodzinom dotkniętym przemocą w rodzinie zależy od wielkości gminy: im mniejsza gmina tym mniejsza dostępność do różnych form pomocy (bez pomocy socjalnej); im mniejsza gmina tym większa dostępność do wsparcia pracownika socjalnego. Można to interpretować w taki sposób, że pracownicy socjalni w małych gminach chcąc efektywnie pomagać, starają się wypełniać „białe plamy” oferty pomocowej zwiększoną aktywnością swoich działań, przede wszystkim w formie pracy socjalnej.

Obszar współpracy

Pozytywne oceny jakości współpracy z przedstawicielami poszczególnych służb i instytucji lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ocena 2014, s.75)

Lepsza współpraca w mniejszych gminach może wynikać z dwóch przynajmniej powodów: bardziej bezpośrednich relacji opartych w dużej mierze na osobistych kontaktach, a nie na procedurach – współpraca ludzi a nie instytucji; roli pracownika socjalnego, który nie mając rozbudowanej i zróżnicowanej oferty wsparcia, jest „skazany” na uruchamianie zasobów lokalnych, aby zapewnić rodzinie odpowiednie wsparcie. A to jest możliwe tylko przy dobrej współpracy z różnymi instytucjami. Lepsza współpraca w mniejszych gminach może wynikać z dwóch przynajmniej powodów: bardziej bezpośrednich relacji opartych w dużej mierze na osobistych kontaktach, a nie na procedurach – współpraca ludzi a nie instytucji; roli pracownika socjalnego, który nie mając rozbudowanej i zróżnicowanej oferty wsparcia, jest „skazany” na uruchamianie zasobów lokalnych, aby zapewnić rodzinie odpowiednie wsparcie. A to jest możliwe tylko przy dobrej współpracy z różnymi instytucjami..

Ocena skuteczności i jakości działań

Pozytywne oceny skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie poszczególnych służb i instytucji Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Ocena 2014, s.83)

Pozytywne oceny jakości form pomocy osobom dotkniętym przemocą w rodzinie (Opracowanie własne na podstawie (Ocena 2014, s.97))

Pozytywne oceny jakości pomocy socjalnej dla osób dotkniętym przemocą w rodzinie (Opracowanie własne na podstawie (Ocena 2014, s.97))

Aby pogodzić wykazane rozbieżności pomiędzy oceną skuteczności działań całego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie:  ocena tym lepsza im mniejsza gmina; a oceną jakości poszczególnych działań w tym systemie (poza pomocą socjalną):  ocena tym lepsza im większa gmina; podczas gdy ocena jakości działań pracownika socjalnego (pomoc socjalna):  ocena tym lepsza im mniejsza gmina, należałoby przyjąć, że niedostatki w jakości innych działań poza pomocą socjalną w mniejszych gminach nadrabia pracownik socjalny, którego jakość działań oceniona została najwyżej ze wszystkich działań na rzecz rodzin dotkniętych przemocą. W ten sposób pracownik socjalny czyniłyby system przeciwdziałania skuteczniejszym, pomimo mniejszych zasobów wsparcia w małych gminach. Aby pogodzić wykazane rozbieżności pomiędzy oceną skuteczności działań całego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie:  ocena tym lepsza im mniejsza gmina; a oceną jakości poszczególnych działań w tym systemie (poza pomocą socjalną):  ocena tym lepsza im większa gmina; podczas gdy ocena jakości działań pracownika socjalnego (pomoc socjalna):  ocena tym lepsza im mniejsza gmina, należałoby przyjąć, że niedostatki w jakości innych działań poza pomocą socjalną w mniejszych gminach nadrabia pracownik socjalny, którego jakość działań oceniona została najwyżej ze wszystkich działań na rzecz rodzin dotkniętych przemocą. W ten sposób pracownik socjalny czyniłyby system przeciwdziałania skuteczniejszym, pomimo mniejszych zasobów wsparcia w małych gminach..

Dziękuję za uwagę