Porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między Państwami Członkowskimi są zakazane na mocy art. 81 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE). Naruszenie przepisu skutkuje grzywną nawet do 10% rocznego obrotu firmy.

 Jest to instrument służący Komisji Europejskiej do walki z przedsiębiorstwami naruszającymi art. 81 TWE.  Program ten powstał w celu przezwyciężania problemów informacyjnych w wykrywaniu i ściganiu kartelu.  Polega on na nagradzaniu członków karteli, współpracujących z Komisją Europejską, obniżając grzywnę.

 Odpowiedni poziom kar prowadzi do zniechęcania naruszenia art. 81 TWE.  Zbyt agresywne karanie może natomiast doprowadzić do niepożądanego zachowania firm.  Firma powinna przewidzieć oczekiwane korzyści oraz straty wynikające z uczestnictwa w kartelu.

 Teoria optymalnego zniechęcania zakłada, że podmioty naruszające prawo konkurencji są racjonalne i czynią to świadomie i celowo, kierując się rachunkiem kosztów i korzyści.  Decydenci w świetle tego rozumowania porównują wartość bieżącą (zaktualizowaną) oczekiwanych przyszłych zysków z naruszenia prawa z wartością bieżącą oczekiwanych przyszłych sankcji finansowych nałożonych przez regulatora: B oczekiwana korzyść wynikająca z członkostwa w kartelu prawdopodobieństwo wykrycia kartelu prawdopodobieństwo ukarania kartelu (nałożenia grzywny) F wartość grzywny (nałożona kara finansowa)

 Duża koncentracja rynku  Wysokie koszty wejścia  Duży spadek popytu  Spadek ceny rynkowej w wyniku wyniszczającej konkurencji

 Czerwiec wszczęcie śledztwa ws. kartelu.  Niszczenie dokumentacji i próby blokowania śledztwa przez członków kartelu.  W styczniu 1998 roku próba przekonania japońskich producentów, by nie współpracowali z Komisją.  Śledztwo wykazało, że ceny elektrod grafitowych były ustalane podczas regularnych spotkań osób sprawujących najwyższe stanowiska w czołowych spółkach.  Członkowie kartelu zatajali wysokie zyski.

 8 na 9 firm zostało oskarżonych o nadużycie art. 81 w latach 1992 –  Jedyną firmą, której nie udowodniono winy był Conradty (nie współpracowali z Komisją).  C/G pomimo, iż nie brała udziału w spotkaniach, na których ustalano ceny, to jednak z nich korzystała dzięki swojemu informatorowi.

Wytyczne (z 1998 r.) w sprawie kar wskazują zasady, które powinny zapewnić przejrzystość oraz bezstronność Komisji oraz Trybunału Sprawiedliwości zachowując przy tym dyskrecję tych podmiotów przy ustalaniu wysokości grzywien.

 Kwota wyjściowa x mnożnik odstraszenia + duracja = kwota bazowa + okoliczności obciążające / - okoliczności łagodzące 10 % obrotów - Leniency notice zdolnośc do zapłaty – inne czynniki = ostateczna kwota grzywny  Zastosowanie powyższych wskaźników oraz dane ilościowe były całkowicie uznaniowe. Regulacja czasu ich trwania była regresywna proporcjonalne do długości naruszenia.

Jest to kwota, która determinuje stopień naruszenia:  aby ułatwić jej ustalenie globalne udziały w rynku firm sklasyfikowano w 3 kategoriach,  zastosowanie polityki jednego kryterium pozwala stosować formułę konsekwentnie.

 Jest to wskaźnik, który nie jest obowiązkowo wykorzystywany przy naliczaniu grzywien. W przypadku karteli grafitowych tylko 2 na 9 firm była zmuszona do zastosowania tego wskaźnika.  Odnosi się do zastosowania roli firmy w kartelu na podstawie zgromadzonych środków finansowych przez firmę.

 Powinna być wykonywana pomiędzy kartelami w różnym czasie ich trwania.  W przypadku naruszeń długotrwałych (więcej niż 5 lat) podstawa grzywny może zostać zwiększona o 10 % rocznie oraz o 5 % za każdy kolejny pełny okres sześciu miesięcy.  W większości firm większość naruszeń trwała około 5,5 roku, co przyczyniło się do wzrostu kwoty wyjściowej nawet o 55 %.  Następuje również podział kwoty bazowej.

 Powodują zwiększenie lub zmniejszenie kwoty bazowej.  W przypadku okoliczności obciążających zawierają one: powtarzające się naruszenia, odmowę współpracy, działania jako lider, użycie środków odwetowych w celu wyegzekwowania naruszeń.  W przypadku okoliczności łagodzących stanowią: rolę pasywną, wyznacznik cen, brak uczestnictwa w spotkaniach, naruszenia z zaniedbania oraz nieumyślne zaniedbania.

 Ostateczna kwota, która została nałożona przez Komisję nie może w żadnym wypadku przekroczyć 10% całkowitego obrotu przedsiębiorstwa w roku, który poprzedza rok podjęcia decyzji.  Nie ma odniesień do lat kolejnych.

 W zakresie elektrod grafitowych SDK było pierwszą firmą, która zapewniła istotne dowody na istnienie kartelu, przedstawiając Komisji dokumenty i tym samym doprowadzając do zmniejszenia grzywny o 70%.  UCAR znacząco przyczynił się do ustalenia istotnych aspektów sprawy i uzyskał 40% zniżki.  SGL uzyskał obniżenie grzywny o 30%.  C/G otrzymał tylko 20% zniżki (choć uważał, że jest uprawniony do 50%) – początkowo dał niejednoznaczne informacje co do jego roli w kartelu.  VAW otrzymał 20% zniżki za współpracę z Komisją.  Tokai, SEC i Nippon nie kestinowali okoliczności faktycznych – każdy z nich otrzymał 10% zniżki.

 Udzielanie podmiotom 10% zniżki za niekwestionowanie faktów, nie wydaje się być odpowiednią motywacją do współpracy.  Jednym z celów programu leniency miało być unikanie kosztownych apelacji.  W tym przypadku firmy SGL, UCAR oraz C/G odwołały się. Ostatecznie firmie SGL obniżono grzywnę o kolejne 8%, UCAR zyskał dodatkową zniżkę w wysokości 10%, C/G – zwiększenie zniżki z 20 do 40%.

 Wytyczne pozostawiają otwartą możliwość obniżenia grzywny w wyniku uwzględnienia zdolności firmy do zapłaty kary.  Firmy SGL, UCAR i C/G zgłaszały finansowe ograniczenia.  We wszystkich przypadkach Komisja odrzuciła te wnioski, stwierdzając, że przychylenie się do tego wniosku byloby równoznaczne z przyznaniem im nieuzasadnionej przewagi konkurencyjnej.

 Z odrzuconych argumentów, te przedstawione przez SGL są godne uwagi. Firma argumentowała, że jej sytuacja została osłabiona przez wysokie kary nałożone przez organy ochrony konkurencji i płatność odszkodowań, a dalsze sankcje doprowadzą firmę do bankructwa.  W dwóch innych przypadkach karteli (obejmujących SGL), Komisja przyznała SGL 33% zniżki ze względu na sytuacje finansową.

 Traktowanie firmy C/G przez Komisję wydaje się dość surowe.  W apelacji C/G argumentował, że jego rola w kartelu była marginalna. Według ustaleń Komisji C/G nie uczestniczył w spotkaniach kartelu. Utrzymywał jednak kontakty dwustronne z jego członkami i korzystał z informacji o ustalaniu cen w ramach kartelu.

 W latach 1993 – 1996 firma C/G przyczyniła się do wzrostu produkcji w Europie, nie szanując tym samym zasady ograniczenia sprzedaży na rynkach innych niż krajowe.  Poprzez rozszerzenie swojej produkcji wpłynął na stabilność kartelu – inni członkowie musieliby ograniczyć produkcję, aby utrzymać wysokie ceny.  Sąd zauważył, że C/G dobrowolnie położył kres naruszeniom zanim Komisja wszczęła dochodzenie. Było to brane pod uwagę przy obliczaniu czasu trwania naruszenia stwierdzonego w przypadku C/G.

Problemy związane z polityką nakładania grzywien UE:  grzywny i zniżki w łagodzeniu kar nie są obliczane w sposób przejrzysty,  nie ma konkretnych wytycznych co do dostosowania kar do możliwości finansowych,  regulacje są czysto uznaniowe, a czasami dokonywane bez uzasadnienia,  surowe traktowanie C/G to stracona szansa na zachęcenie firm do realizacji strategii destabiizującej kartele.

Wytyczne z 2006r. nie adresują tych problemów. Udało się zmienić jedno: regulacja czasu trwania nie jest już regresywna. Grzywna może być teraz podwyższana do 100% za każdy rok naruszenia. Dzięki przywiązywaniu większej wagi do czasu, podstawowa grzywna będzie znacznie wyższa.

Grzywna powinna być dobrze skorelowana z korzyścią wynikającą z kartelu. Na podstawie wytycznych ciężko przewidzieć wielkość grzywny. W związku z tym przeszłe decyzje Komisji są najlepszym źródłem oszacowania kosztów i korzyści. Mimo, że na podstawie wytycznych z 2006r. łatwiej oszacować wysokość kary, wytyczne nadal są dalekie od ideału.

Polkomtel, Polska Telefonia Cyfrowa, PTK Centertel i P4 zawarli porozumienie ograniczające konkurencję. Uzgadniali sposob postępowania wobec hurtowego operatora telewizji mobilnej. W 2009r. dwa podmioty – spółka Info-TV-FM i konsorcjum Mobile TV – stanęły do konkursu na rezerwację częstotliwości umożliwiających odbiór telewizji w telefonie komórkowym w technologii cyfrowej. Rezerwację wygrała spółka Info-TV-FM.

W wyniku przeprowadzonego przez UOKIK postępowania odkryto, że uczestnicy konsorcjum po przegraniu konkursu uzgadniali działania wobec zwycięzcy: kwestionowali ważność i wiarygodność oferty Info-TV-FM. Trwające ponad 2,5 roku porozumienie wstrzymało rozwój rynku hurtowego telewizji DVB-H, a konsumenci zostali pozbawieni możliwości korzystania z usług telewizji mobilnej przez telefon. Wszyscy uczestnicy kartelu otrzymali nakaz zaniechania praktyki oraz kary finansowe w łącznej wysokości ponad 113 mln zł.

Operatorzy próbowali się bronić argumentując, że w czasie recesji gospodarczej DVB-H jest projektem nieopłacalnym na co wskazują doświadczenia innych krajów europejskich. Dlatego też nie miało dla nich ekonomicznego sensu, by angażować się w DVB-H i to jeszcze na niekorzystnych – w ich ocenie – warunkach narzuconych przez zwycięzcę konkursu na państwowy monopol na częstotliwości. Operatorzy byli gotowi na niego wejść jedynie na wystarczająco korzystnych warunkach, które zapewnić miało im wygranie konkursu na częstotliwości przez powołane przez nich konsorcjum. Urzędnicy pozostali nieugięci.

a) Naruszenie przepisu skutkuje grzywną nawet do 10% rocznego obrotu firmy b) Naruszenie przepisu skutkuje grzywną nawet do 5% rocznego obrotu firmy c) Naruszenie przepisu przy pierwszym dochodzeniu jest udaremnione d) Naruszenie przepisu wiąże się z natychmiastowym rozwiązaniem zmowy i karą finansową nawet do 30% rocznych zysków firmy

a) 9 przedsiębiorstw b) 8 przedsiębiorstw c) Liczba członków kartelu nie została określona d) 25 spółek

a) Niska koncentracja rynku b) Wysokie koszty wejścia c) Duży wzrost popytu d) Wzrost ceny rynkowej w wyniku wyniszczającej konkurencji

a) Powtarzające się naruszenia b) Odmowę współpracy c) Działania jako lider d) Pasywna rola spółki

a) Wszystkie b) Nippon, Tokai, Sec c) SGL, UCAR i C/G d) VAW i SDK