1 Retoryka w ekonomii Na podstawie „The Rhetorics of Ekonomics” Donalda/Deidre N. McCloskey Monika Kruszewska

2 Plan prezentacji  Pojęcie retoryki  Rys historyczny  Retoryka: oficjalna i nieoficjalna  Główne cechy modernizmu  Zarzuty wobec modernizmu  Retoryka nieoficjalna  Podsumowanie  Pytania do dyskusji

3 Czym jest retoryka? Retoryka – wiedza o efektywnej umiejętności argumentacji i przekonywania w dyskusji  Odnosi się do całokształtu sztuki i nauki argumentacji, uczciwego przekonywania w znaczeniu dobrej konwersacji  W ekonomii często nie jest prostym odwoływaniem się do logiki lub dostępnych dowodów empirycznych

4 Rys historyczny  Odkryta przez Arystotelesa, Cycerona i Kwintyliusza  Kartezjusz – podział wedle kryteriów: prawda-fałsz; krytyka retoryki  Ramus – usunięcie z obrębu teorii retoryki rozważań na temat technik argumentacji, szczególnie rozumowań opartych na prawdopodobieństwie  I.A.Richards K.Burke  K.Popper T.Kuhn I.Lacatos  Szkoła austriacka Odrzucenie ekonometrii może być racjonalne Instytucjonalizm wyłącznie w wypadku gdy naiwne Marksizm twierdzenia zostaną przyjęte poważnie Nowa Retoryka Naukowy postęp podaje w wątpliwość reguły metody

5 Reguły metodologiczne  Ekonomiści nie używają w praktyce reguł metodologicznych  Reguły Metodologiczne (zaczerpnięte z filozofii nauk ścisłych) są niepotrzebne  Gdyby nie stosowano się do reguł, oznaczałoby to ograniczenie sposobów badania w ekonomii, zastopowanie postępu

6 Retoryka jest zdyscyplinowaną konwersacją  W. Booth „Modern Dogma and the Rhetoric of Assent”  W.Booth: sprawdzanie tego w co wierzymy, niekoniecznie udowadnianie tego, co prawdziwe poprzez abstrakcyjne metody  W.Booth: retoryka jest sztuką odkrywania dobrych/poprawnych rozumowań, a też wariantów dowodzeń  W.Booth: poszukiwanie argumentów oraz polepszanie wiedzy przez wzajemną konwersację

7 Postawy w dyskusji w ekonomii  W ekonomii dwa dyskursy: oficjalny i nieoficjalny  Oficjalna modernizm połączenie pozytywizmu logicznego, behawioryzmu, operacjonalizmu hipotetyczno-naukowej metodologii nauki  Nieoficjalna Postmodernistyczna Ekonomiczne metafory, precedensy historyczne, introspekcje, siła autorytetu, urok symetrii, wartości moralne „ukryta”, codzienna  Nieoficjalna ma szersze podstawy i większą swobodę  Metodologia oficjalna narzuca ekonomii jako nauce standardy, które wywodzą się z filozofii  Przeciwnicy oficjalnej mówią o niej pogardliwie: przechodni punkt widzenia (modernizm uznaje, że wszelka pewna wiedza pochodzi z dokonań naukowców początku XX wieku)

8 Metodologia modernizmu  Najbardziej znane prace: M.Friedman „The Methodology of Positive Economics” G.Becker i G.Stigler „De Gustibus Non Est Disputandum”  Modernizm w rozumieniu ekonomicznym związany jest ze szkołą chicagowską  Zgodna z poglądami szkoły kartezjańskiej: logika rządzi rozumowaniem, prawdziwe tylko to co niepodważalne i w co nie można wątpić

9 Główne cechy modernizmu:  Predykcja i kontrola jest celem nauki  Tylko obserwowalne predykcje mają znaczenie dla jej prawdziwości  Obserwowalność pociąga za sobą obiektywne, replikowalne eksperymenty  Wtedy i tylko wtedy, jeżeli predykcje teorii okażą się fałszywe, teoria jest fałszywa  Obiektywna wiedza jest najważniejsza, subiektywna wiedza nie jest naukowa  Prawo Kelvina: „Jeżeli nie możesz wyrazić czegoś w sposób numeryczny, twoja wiedza jest gorszego i niezadowalającego rodzaju”

10 Główne cechy modernizmu:  Introspekcja, przekonania metafizyczne, estetyka itp. nie mogą być użyteczne w uzasadnianiu hipotezy naukowej  Zadaniem metodologii nauki jest oddzielenie rozumowania naukowego od nie-naukowego, pozytywnego od normatywnego  Naukowe wyjaśnienie zjawiska polega na „podciągnięciu” go pod wyjaśnienie w ramach pewnego uniwersalnego prawa naukowego  Ekonomiści nie mają nic do powiedzenia jako naukowcy o wartościach (np. moralnych)  Widły Hume’a

11 Przeciwnicy modernizmu  W filozofii: J.Dewey, L.Wittgenstein, M. Polanyi  J.Dewey i L.Wittgenstein skrytykowali domniemanie, że nauka robi postępy zgodnie ze sceptycyzmem szkoły kartezjańskiej  W ekonomii: K. Popper, P. Feyerabend  Przeciwnikami są sami ekonomiści, którzy omijają (świadomie lub nie) restrykcyjne ograniczenia modernizmu

12 Dlaczego modernizm jest złą metodologią?  Nieoficjalna retoryka stoi w sprzeczności z modernizmem  Falsyfikacjonizm Świadectwem modernizmu jest nacisk na falsyfikowalność teorii, który ma stanowić znak naukowości teorii Falsyfikacja jest nieprzekonująca ze względu na dodatkowe hipotezy, które mogą „psuć” wnioskowanie  Predykcja Przewidywanie jest niemożliwe w ekonomii (teoria ewolucji nie ma predykcji) Bliski do absurdu, jeśli brany na serio

13 Dlaczego modernizm jest złą metodologią?  Prawo Kelvina Modernistyczne metody zatrzymałyby postęp (np. brak statystyk potwierdzających Keynesa) Wymagania jakie stawia (fakty, obserwacje niewątpliwe) ograniczają naukę i naukowców  Polanyi: „nierealne standardy modernizmu (...) ograniczać się mogą do dobrowolnego imbecylizmu”  Arogancja metody Modernizm jest przestarzały jako filozofia nauki Każda metoda jest arogancka i pretensjonalna. Nie ma wyroczni, która wie co dobre, owocne, pożyteczne „Legislator” staje się wróżką, ponieważ wie jak kształtować naukę

14 Nieoficjalna retoryka w cieniu modernizmu  Obserwacje retoryki nieoficjalnej – G. Stigler „The Conference Handbook”  Wiele znanych teorii nie ma jednoznacznego potwierdzenia w rzeczywistości; ekonomiści jednak zgadzają się z nimi  Oficjalna argumentacja ekonomistów jest często pochodną ich przekonań, obserwacji, opowieści itp., nie mogą oczywiście tego pokazywać na światło dzienne  Wszędzie spotykamy się z tezami, z którymi nie dyskutujemy, bo tak mówi teoria

15 Dlaczego falsyfikacjonizm nie jest dobry, przekonujący, silny?  K. Popper Czysty pomiar to fikcja Nie ma tak naprawdę eksperymentów falsyfikujących, są tylko porównania wymyślonych przez nas teorii z... innymi wymyślonymi przez nas teoriami  Problem Duhema-Quine’a w odróżnieniu od empirycznego potwierdzenia - falsyfikacja teorii może mieć charakter definitywny nie wszystkie teorie naukowe mają postać zdań ściśle uniwersalnych żadna teoria nie jest nigdy sprawdzana w izolacji, lecz łącznie z jakimiś innymi przekonaniami, a wobec tego w przypadku negatywnego wyniku doświadczenia nie wiadomo, czy fałszywa jest sprawdzana teoria, czy też wiedza towarzysząca

16 Predykcja jest niemożliwa w ekonomii - kontrargumenty  Niektórzy ekonomiści dorabiają się na prognozach  Jest konkurencja między ekonomistami  Na niektórych predykcjach nie można zarobić  McCloskey nie dowodzi, że predykcja w ekonomii jest niemożliwa

17 Prawo Kelvina  Najważniejszy ze słabszych argumentów przeciwko modernizmowi  Stosowany ściśle prowadzi do absurdu; skupienie się wyłącznie na predykcjach i relacjach numerycznych co doprowadziłoby do zatrzymania ekonomii w rozwoju: Rewolucja Keynesa Teoria równowagi ogólnej  Modernizm jest niepraktyczny, nauka rozwija się na podstawie argumentów przedstawionych przed jakimikolwiek obliczeniami i poprzez rozwijanie intuicji przedempirycznych

18 Arogancka i pretensjonalna metoda  Najważniejszy argument przeciw modernizmowi i metodologii w ogólności  Każda metoda zaczerpnięta z filozofii nauki jest arogancka

19 Nieoficjalna retoryka jest honorowana, ale nie badana  Ekonomiści używają retoryki w swojej argumentacji, ale jej nie badają, nie znają zasad jej używania, przyjmują jakiś sądy na podstawie innej niż badania empiryczne, ale nie potrafią wyjaśnić dlaczego Przykład: cła redukują dobrobyt  Retoryka akceptowana bezrefleksyjnie często prowadzi do mylących rezultatów zwłaszcza w ekonometrii Przykład: teoria parytetu siły nabywczej PPP  Ekonomiści zadowalają się statystyczną istotnością parametrów, a nie ich ekonomiczna istotnością Przykład: 5% odchylenia – niewiele, więc hipoteza działa; statystyczna funkcja straty

20 Podsumowanie  Większość ekonomistów wierzy w 11 głównych cech modernizmu, choć niewielu już filozofów nauki wierzy w ich połowę, a rośnie liczba tych, którzy nie wierzą w żadne  Istnieje wiele zarzutów wobec założeń modernizmu jako metodologii nauki bądź też ekonomii  Ekonomiści używają retoryki w swojej argumentacji, ale nie znają zasad jej używania  Oficjalna argumentacja ekonomistów bywa często pochodną nieoficjalnej retoryki

21 Pytania do dyskusji:  Czy retoryka może być lekarstwem na problemy ekonomiczne?  Czy retoryka traktowana jest jako narzędzie czy też staje się sposobem wyjaśniania poszczególnych zjawisk?  Czy uznajesz za prawdziwe wszystkie główne cechy modernizmu?