Kara Ograniczenia wolności Gabriela Piekut

Kara ograniczenia wolności Jest karą nieizolacyjną Została wymieniona w Kodeksie karnym na drugim miejscu, co jest przejawem prymatu kar wolnościowych przed karami izolacyjnymi Praktyka jej wymierzenia jest stosunkowo rzadka Występuje zarówno w Kodeksie karnym, jak i w Kodeksie wykroczeń oraz Kodeksie karnym skarbowym Do katalogu kar ustawodawca wprowadził ją w 1969r. Obecnie ustawodawca zrezygnował z dozoru przy wykonywania kary ograniczenia wolności

Cel kary ograniczenia wolności Wykonywanie kary ograniczenia wolności ma na celu wzbudzenie w skazanym woli kształtowania jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego

Kara ograniczenia wolności polega na: 1)   obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, 2)   obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego 3)   obowiązku, o którym mowa w art. 72 § 1 pkt 4-7a, 4)   potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny Obowiązki i potrącenie orzeka się łącznie lub osobno

Nieodpłatna kontrolowana praca na cele społeczne Wykonywana na cel społeczny Wymiar: od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym Ustawodawca w art. 58 § 2a ustanowił zakaz orzekania kary ograniczenia wolności polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, jeżeli stan zdrowia oskarżonego lub jego właściwości i warunki osobiste uzasadniają przekonanie, że oskarżony nie wykona tego obowiązku

obowiązek pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego czas tego obowiązku określa sąd uwzględniając warunki pracy skazanego oraz wymiar innych nałożonych obowiązków Wymiar: nie może on być dłuższy niż: 12 miesięcy 70 godzin w stosunku tygodniowym 12 godzin w stosunku dziennym do wykonania tego obowiązku stosuje się przepisy rozdziału VIIa System dozoru elektronicznego (oraz art. 53, 62 i 64a Kkw dot. kary ograniczenia wolności)

Obowiązki z art. 72 § 1 pkt 4-7a Wykonywanie pracy zarobkowej, nauka lub przygotowanie do zawodu Powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających Poddanie się terapii uzależnień Poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji Uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno- edukacyjnych Powstrzymywanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach Powstrzymywanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób

Potrącanie z wynagrodzenia Wykonywane na cel społeczny wskazany przez sąd Wysokość potrąceń: od 10 do 25 % wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym może być ono orzeczone jedynie w stosunku do osoby zatrudnionej skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy

Dodatkowe elementy (obligatoryjne) Zakaz zmiany miejsca stałego pobytu bez zgody sądu Obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary: - sądowi - sądowemu kuratorowi zawodowemu na każde żądanie (dotyczy to również osobistego stawiennictwa) Skazany ma obowiązek sumiennie wykonywać ciążące na nim obowiązki, a w miejscu pracy lub pobytu przestrzegać ustalonych zasad zachowania, porządku i dyscypliny

Dodatkowe obowiązki (fakultatywne) Świadczenie pieniężne, o którym mowa w art. 39 pkt 7 Przeproszenie pokrzywdzonego Wykonywanie ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby Czas i sposób wykonania tych obowiązków określa sąd po wysłuchaniu skazanego. Jeśli względy wychowawcze za tym przemawiają sąd może ustanawiać, rozszerzać albo zmieniać obowiązki lub też od ich wykonania zwolnić (dotyczy to również obowiązków orzekanych na podstawie znowelizowanego art. 34 kk)

Zmiana formy wykonywania kary ograniczenia wolności art. 63a Kkw Art. 63a kkw: W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może zmienić formę obowiązku wykonywania pracy, przyjmując 20 godzin pracy na cele społeczne za równoważne 10% wynagrodzenia za pracę; orzeczona praca nie może przekroczyć 40 godzin w stosunku miesięcznym 20 godzin pracy = 10% wynagrodzenia *Zawsze fakultatywnie Na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie

Modyfikacja obowiązków Sąd może w okresie wykonywania kary ograniczenia wolności ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki podstawowe lub dodatkowe. Może on również zwolnić z wykonywania tych obowiązków. Nie jest to jednak możliwe, jeśli orzeczono tylko jeden, o którym mowa w art. 72 § 1 pkt 4-7a. Sąd może również zmniejszyć orzeczoną liczbę godzin wykonywanej pracy w stosunku miesięcznym lub wysokość miesięcznych potrąceń z wynagrodzenia za pracę. Nie może to jednak przekroczyć ustawowego minimum. Jedyną przesłanką uzasadniającą modyfikację obowiązków są względy wychowawcze.

Wymiar Kary ograniczenia wolności Wymierzana jest w: w miesiącach i latach Ustawowy wymiar tej kary wynosi: od jednego miesiąca do 2 lat* *wyjątek: obowiązek pozostawania w miejscu stałego pobytu lub innym wyznaczonym miejscu z zastosowaniem systemu DE – od jednego do 12 miesięcy

Miejsce wykonywania kary ograniczenia wolności Wykonuje ją się w miejscu stałego pobytu (np. w razie orzeczenia kary ograniczenia wolności w formie nieopłatnej, kontrolowanej pracy) lub zatrudnienia skazanego (gł. w przypadku wykonywania kary ograniczenia wolności w formie potrącenia) albo w niewielkiej odległości od tego miejsca Ważne względy mogą przemawiać za wykonywaniem kary w innym miejscu

Początek terminu wykonywania kary ograniczenia wolności Przy nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne – dzień, w którym skazany przystąpił do wykonywania wskazanej pracy. Wykonywanie kary ograniczenia wolności w tej formie może odbywać się także w dni ustawowo wolne od pracy i dni wolne od pracy u podmiotu, w którym kara jest wykonywana Przy dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia za pracę - pierwszy dzień okresu, w którym dokonuje się potrącenia skazanemu z wynagrodzenia za pracę Przy obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem DE – dzień, w którym wobec skazanego uruchomiono środki techniczne niezbędne do wykonywania kary w tym systemie Przy obowiązkach z art. 72 § 1 pkt 4-7a kk – dzień uprawomocnienia się wyroku

Podmioty na rzecz których wykonywana jest kara ograniczenia wolności Właściwy wójt, burmistrz lub prezydent miasta wyznacza miejsca, w których może być wykonywana nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne. Podmioty, dla których organy samorządu terytorialnego są organami założycielskimi, a także państwowe lub samorządowe jednostki organizacyjne oraz spółki prawa handlowego z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa lub gminy, powiatu bądź województwa mają obowiązek umożliwienia skazanym wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. Praca ta może być również wykonywana na rzecz instytucji lub organizacji reprezentujących społeczność lokalną oraz w placówkach oświatowo – wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych lub socjoterapii, pomiotach leczniczych, jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej i innych instytucjach lub organizacjach użyteczności publicznej, niosących pomoc charytatywną – za ich zgodą. Praca ta może być także wykonywana na rzecz innych podmiotów niż te, o których mowa wyżej, którym powierzono w dowolny sposób wykonywanie zadań gminy, o których mowa w art. 7 ust 1-3, 4-6 lub 7-15 ustawy o samorządzie gminnym

Ubezpieczenie skazanych na karę ograniczenia wolności Wydatki związane z ubezpieczeniem od następstw nieszczęśliwych wypadków skazanych na karę ograniczenia wolności w formie wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne oraz pracę społecznie użyteczną ponosi Skarb Państwa

Wykonywanie nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne W celu wykonania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne sąd przesyła sądowemu kuratorowi zawodowemu odpis orzeczenia W terminie 7 dni od doręczenia tego orzeczenia, kurator wzywa skazanego oraz poucza go o prawach i obowiązkach, a także o konsekwencjach związanych z uchylaniem się od odbywania kary. Do kompetencji kuratora (a nie sądu) należy również określenie rodzaju, miejsca i terminu rozpoczęcia pracy oraz zawiadomienie właściwego organu gminy i podmiotu, na rzecz którego wykonywana będzie praca. W tym zakresie wysłuchuje najpierw skazanego. Jeżeli skazany nie stawi się na wezwanie lub pomimo uprzedniego pouczenia go o prawach, obowiązkach oraz konsekwencjach związanych z wykonywaniem kary ograniczenia wolności oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, kurator ma obowiązek skierowania do sądu wniosek o orzeczenie kary zastępczej. Dotyczy to również sytuacji, gdy skazany nie podejmie pracy w wyznaczonym terminie lub w inny sposób będzie uchylał się od odbywania kary ograniczenia wolności lub wykonania nałożonych na niego obowiązków. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sądowy kurator zawodowy może podjąć decyzję o zmianie rodzaju, miejsca lub terminu rozpoczęcia pracy. Tryb ten dotyczy również obowiązku, o którym mowa w art. 72 § 1 pkt 4-7a

Właściwy organ gminy przekazuje sądowemu kuratorowi zawodowemu informację o wyznaczonych dla skazanych miejscach i rodzaju pracy, a także o osobach odpowiedzialnych za organizowanie pracy i kontrolowanie jej przebiegu. Osoby zobowiązane do kontroli wykonywania pracy mają obowiązek niezwłocznego informowania sądowego kuratora zawodowego o istotnych okolicznościach dotyczących przebiegu pracy i zachowania się skazanego. Dotyczy to w szczególności: - terminu rozpoczęcia i zakończenia pracy, - liczbie przepracowanych godzin, - rodzaju wykonywanej przez skazanego pracy, - niepodjęcia przez skazanego pracy, - niezgłoszenia się do pracy, - przeszkody uniemożliwiającej wykonywanie pracy, - opuszczenia pracy bez usprawiedliwienia, - każdego przypadku niesumiennego wykonywania pracy - uporczywego nieprzestrzegania ustalonego porządku i dyscypliny pracy.

Rozliczenie godzin nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w innych okresach niż miesięczny Zawsze fakultatywnie, Przesłanką są ważne względy (w szczególności uzasadnione wykonywaną przez skazanego pracą zarobkową lub stanem zdrowia), Jest to kompetencja sądu, Tylko na wniosek skazanego, Wniosek powinien być rozpoznany w terminie 14 dni od jego złożenia, Rozliczenie godzin nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w innych okresach niż miesięczny, nie może przekroczyć okresu orzeczonej kary ani orzeczonej łącznej liczby godzin wykonywanej w tym okresie, Na postanowienie w przedmiocie rozliczenia godzin nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne przysługuje zażalenie.

Dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia za pracę W stosunku do skazanego zatrudnionego, wobec którego orzeczono karę ograniczenia wolności w postaci dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę, sąd przesyła odpis orzeczenia odpowiedniemu zakładowi pracy. Sąd wskazuje na czyją rzecz mają być dokonywane potrącenia, dokąd należy je wpłacać, a także z jakich składników wynagrodzenia i w jaki sposób należy ich dokonywać. Wypłacając wynagrodzenie skazanemu, potrąca się określona w orzeczeniu część wynagrodzenia i bezzwłocznie przekazuje się ją zgodnie ze wskazaniem Sądu. Koszty związane z przekazywaniem potrącanych kwot odlicza się od dokonywanych potrąceń.

Nadzór i Kontrola Nadzór nad wykonywaniem kary ograniczenia wolności w obu jej formach oraz orzekanie w sprawach dotyczących jej wykonywania należy do sądu rejonowego, w okręgu którego kara jest lub była wykonywana (niezależnie od tego, który sąd karę wymierzył) – art. 55 § 1 kkw Czynności związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kary ograniczenia wolności oraz obowiązków nałożonych na skazanego wykonuje sądowy kurator zawodowy Sądowy kurator zawodowy może również złożyć wniosek w przedmiocie zmian w sposobie wykonywania kary ograniczenia wolności oraz w przedmiocie wykonania kary zastępczej Sądowy kurator zawodowy może również złożyć wniosek w przedmiocie zmian formy wykonywania kary ograniczenia wolności oraz w przedmiocie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności, a także zwolnienia skazanego od odbycia reszty kary

Odroczenie wykonania kary ograniczenia wolności Fakultatywne Obligatoryjne Na czas do 6 miesięcy, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki W razie powołania skazanego do czynnej służby wojskowej – do czasu ukończenia tej służby.

Odwołanie odroczenia Przesłanki: ustanie przyczyny, dla której wykonanie kary ograniczenia wolności zostało odroczone lub skazany nie korzysta z odroczenia zgodnie z celem, w jakim zostało ono mu udzielone albo rażące naruszenie przez skazanego porządku prawnego Zawsze fakultatywnie Odwołanie odroczenia wykonania kary ograniczenia wolności leży w kompetencji sądu. Na postanowienie zarówno w przedmiocie odroczenia, jak i odwołania odroczenia kary ograniczenia wolności przysługuje zażalenie.

Przerwa Fakultatywna Obligatoryjna Na okres do 1 roku jeżeli dalsze wykonywanie kary ograniczenia wolności pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki Jeżeli stan zdrowia skazanego uniemożliwia mu wykonanie kary ograniczenia wolności – do czasu ustania przeszkody W razie powołania skazanego do czynnej służby wojskowej – do czasu ukończenia tej służby

Takie zwolnienie powoduje uznanie kary za wykonaną. Zwolnienie z wykonania części kary ograniczenia wolności na podstawie art. 83 kk Przesłanki zwolnienia (łącznie): Skazany na karę ograniczenia wolności odbył co najmniej połowę wymierzonej kary W czasie wykonywania kary przestrzegał porządku prawnego Wykonał nałożone na niego obowiązki, orzeczone środki karne, środki kompensacyjne i przepadek Takie zwolnienie powoduje uznanie kary za wykonaną. Zawsze fakultatywnie Decyduje o tym sąd Na postanowienie w przedmiocie zwolnienia skazanego z reszty kary ograniczenia wolności przysługuje zażalenie Ustawodawca nie uzależnił wprost stosowania tego mechanizmu od osiągnięcia celu kary ograniczenia wolności Sąd nie rozpoznaje wniosku skazanego lub jego obrońcy złożonego przed upływem 3 miesięcy od wydania poprzedniego postanowienia w tym przedmiocie (do czasu upływu tego okresu) W razie zwolnienia skazanego od odbycia reszty kary ograniczenia wolności sądowy kurator zawodowy zawiadamia o tym zakład pracy, placówkę, instytucję lub organizację, w której skazany odbywał karę

Uznanie kary za wykonaną w trybie art. 64 kkw W razie niewykonania pełnego wymiaru pracy albo niedokonania całości potrąceń z wynagrodzenia za pracę lub niewykonania innych obowiązków sąd orzeka o tym, czy i w jakim zakresie karę tę uznać za wykonaną ze wzglądu na osiągnięte cele kary Jeśli ustawa przewiduje zaliczenie dotychczas wykonanej kary ograniczenia wolności na poczet innej kary, sąd orzeka o tym, jaki okres kary ograniczenia wolności podlega zaliczeniu, biorąc pod uwagę zakres wykonania obowiązków i potrąceń oraz czas, który upłynął od rozpoczęcia odbywania kary w określonej formie Na postanowienie w przedmiocie zaliczenia okresu dotychczas wykonanej kary ograniczenia wolności podlegającej zaliczeniu na poczet innej kary, przysługuje zażalenie Ratio legis: uchronienie skazanego od zastępczej kary pozbawienia wolności z powodu niewykonania w całości wszystkich elementów kary Nie dotyczy to sytuacji, gdy skazany uchyla się od wykonania kary Ocena następuje dopiero po upływie okresu na jaki orzeczono karę ograniczenia wolności Możliwe rozstrzygnięcia sądu: - kara zostaje uznana za wykonaną w całości; - kara zostaje uznana za wykonaną w części; - kara zostaje uznana za niewykonaną.

Zastępcza kara pozbawienia wolności Dwie podstawy zarządzenia zastępczej kary pozbawienia wolności*: Obligatoryjna – skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności Fakultatywna – skazany uchyla się od świadczenia pieniężnego lub obowiązków, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 4-7a *Jeżeli ustawa nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawiania wolności, górna granica zastępczej kary pozbawienia wolności nie może przekroczyć 6 miesięcy Jeżeli skazany wykonał część kary ograniczenia wolności, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze odpowiadającym pozostałej jeszcze do wykonania karze ograniczenia wolności przyjmując, że: 1 dzień zastępczej kary pozbawienia wolności = 2 dni kary ograniczenia wolności Na postanowienie w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności przysługuje zażalenie. W posiedzeniu może wziąć udział prokurator, sądowy kurator zawodowy, skazany, a także jego obrońca

Wstrzymanie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności Co do zasady fakultatywnie Kompetencję posiada Sąd, który taką decyzję może podjąć w każdym czasie Przesłanki: Skazany oświadczy na piśmie, że podejmie odbywanie kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym Wstrzymanie następuje do czasu wykonania orzeczonej kary ograniczenia wolności Istnieje możliwość tylko jednokrotnego skorzystania z tej instytucji Jeżeli skazany nadal uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd obligatoryjnie zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności W razie wstrzymania wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności lub w razie zarządzenia jej wykonania sąd określa wymiar pozostałej do odbycia kary przyjmując, że: 1 dzień zastępczej kary pozbawienia wolności = 2 dni kary ograniczenia wolności Przy czym jeśli ustawa nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawiania wolności, górna granica zastępczej kary pozbawienia wolności nie może przekroczyć 6 miesięcy W posiedzeniu w przedmiocie zarządzenia wykonania kary ma prawo wziąć prokurator, sądowy kurator zawodowy, skazany oraz jego obrońca Na postanowienie w przedmiocie wstrzymania i zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności oraz określenia wymiaru pozostałej do odbycia kary przysługuje zażalenie