Lustracja spółdzielcza – wartość czy dolegliwość Konferencja KZBS „Kontrola w bankach spółdzielczych sojusznikiem w procesie zarządzania instytucją” Warszawa

Kontrola jako element społeczno- gospodarczej rzeczywistości Kontrola elementem działania Różnorodność form kontroli Spółdzielnia jako odmienny model gospodarowania Bezpośrednia kontrola członkowska (kontrola właścicielska) Spółdzielczy model kontroli korporacyjnej

Definicja kontroli (wg. W. Dawidowicza) Zbadanie istniejącego stanu rzeczy Zestawienie tego co istnieje, z tym co być powinno, co przewidują odpowiednie wzorce czy normy postępowania i sformułowanie na tej podstawie odpowiedniej oceny W przypadku istnienia rozbieżności między stanem istniejącym a stanem pożądanym, ustalenie przyczyn tych rozbieżności i sformułowanie zaleceń mających na celu wskazanie sposobów usunięcia niepożądanych zjawisk ujawnionych przez kontrolę Lustracja: badanie legalności, gospodarności i rzetelności

Spółdzielnia i jej zasady Zasada druga Spółdzielnie są demokratycznymi organizacjami kontrolowanymi przez swoich członków, którzy aktywnie uczestniczą w określaniu ich polityki i podejmowaniu decyzji. Mężczyźni i kobiety pełniący funkcje przedstawicielskie z wyboru są odpowiedzialni wobec członków. W spółdzielniach szczebla podstawowego członkowie mają równe prawa głosu (jeden członek – jeden głos), zaś spółdzielnie innych szczebli również zorganizowane są w sposób demokratyczny. Zasada czwarta Spółdzielnie są autonomicznymi organizacjami wzajemnej pomocy kontrolowanymi przez swoich członków. Jeżeli zawierają porozumienia z innymi organizacjami, włączając w to rządy, lub pozyskują swój kapitał z zewnętrznych źródeł, to czynią to tylko na warunkach zapewniających demokratyczną kontrolę przez swoich członków oraz zachowanie swojej spółdzielczej autonomii.

Spółdzielnia – biznes oparty na wartościach wartości się opłacają – kryzys efektem odejścia od wartości już w 1844 roku wraz z powstaniem pierwszej spółdzielni (spółdzielnia sprawiedliwych pionierów) sami spółdzielcy ustanowili reguły postępowania społeczna odpowiedzialność biznesu zasady Compliance - zgodność z normami prawnymi i etycznymi spółdzielczość ma to wpisane w swój system zasad i wartości (DST) sami spółdzielcy narzucili sobie zasady, które w biznesie komercyjnym często uznawane są za bariery rozwojowe, sprawdzanie zgodności działania spółdzielni z tymi zasadami realizowane jest w ramach demokratycznej kontroli członkowskiej spółdzielnia to organizacja zaufania społecznego instytucja lustracji ma wspomagać członków i społeczne organy spółdzielni w sprawdzaniu prawidłowości działalności spółdzielni

Lustracja odpowiedzią na spółdzielczą specyfikę Organizacja członkowska Organizacja demokratyczna Otwartość, przejrzystość, uczciwość Aktywne członkostwo, informacja, komunikacja – nic do ukrycia Komercjalizacja burzy spółdzielcze zasady, ogranicza odpowiedzialność organów samorządowych i członków Nadmiar kontroli szkodzi samokontroli

Lustracja jako kontrola społeczna Sprawdzenie jak funkcjonuje system nakazów, zakazów i sankcji obowiązujących w spółdzielczej wspólnocie Charakter spółdzielczej kontroli społecznej: - formalny - nieformalny - zewnętrzny Konsekwencje - negatywne (złe uczucia, dyskomfort, wykluczenie, zły wizerunek – to sankcje społeczne) - pozytywne (prestiż, uznanie, szacunek – akceptacja społeczna)

Lustracja spółdzielcza i jej funkcje Lustracja spółdzielcza stanowi zorganizowaną formę kontroli działalności spółdzielni przez jej członków. Działa w imieniu i na rzecz interesów członków. Tak jak nadzór finansowy stoi na straży bezpieczeństwa depozytów tak lustracja strzeże interesów członków spółdzielni. Bada zgodność funkcjonowania spółdzielni z jej celami statutowymi, przestrzeganie prawa spółdzielczego, norm statutowych oraz respektowanie międzynarodowych zasad spółdzielczych. Lustracja bada też wypełnianie swoich obowiązków przez organy przedstawicielskie, przestrzeganie praw członków a nade wszystko efektywność wykorzystania posiadanego majątku i właściwy nad nim nadzór. To bardzo ważne i odpowiedzialne zadanie. Jego prawidłowa realizacja w dużym stopniu decyduje o postrzeganiu spółdzielni zarówno przez jej członków jak i otoczenie zewnętrzne. Ma znaczący wpływ na wizerunek spółdzielni w opinii społecznej.

Lustracja spółdzielcza i jej funkcje (2) Funkcja samoistna – brak możliwości władczego i wiążącego oddziaływania w stosunku do spółdzielni Nie łączy się ze stosowaniem środków nadzorczych Doradztwo i instruktaż Wykrywanie błędów – formułowanie wniosków i zaleceń pokontrolnych

Spółdzielczy punkt widzenia Więcej spółdzielni – mniej komercji Więcej wartości – mniej kalkulacji Więcej autonomii i samorządności – mniej państwa Więcej samoodpowiedzialności i odpowiedzialności społecznej – mniej nakazów i zakazów (dyrektyw) Równoważenie efektywności ekonomicznej z efektywnością społeczną