Dialog motywujący w relacji rodzic- nastolatek Grażyna Kujawiak gkujawiak@gmail.com

Motto „Słowo, które pozwala na „tak”, a zarazem dopuszcza „nie”. Słowo, które czyni wolność wolną i dzięki któremu miłość nie jest obowiązkiem. Słowo, które otwiera okno wtedy, gdy zamkną się ostatnie drzwi. Słowo, na którym opiera się wszelkie odkrywanie, radość, sens i honor. Słowo, które odpala w błocie silnik ewolucji. Słowo, które kokon szepcze gąsienicy. Słowo, które recytują cząsteczki nim się połączą. Słowo, które oddziela to, co martwe, od tego, co żywe. Słowo, którego nie zniekształci żadne lustro. Wybór.” Tom Robbins, Martwa natura z dzięciołem

Dialog motywujący Jest opartą na współpracy, skoncentrowaną na kliencie formą wzbudzania i wzmacniania motywacji potrzebnej do zmiany. Jego celem jest wydobycie wewnętrznej motywacji i podkreślenie mocnych stron klienta, kiedy ambiwalencja przeszkadza mu w zmianie zachowania.

Odruch naprawiania „Na widok człowieka, który zbacza na manowce czy choćby snuje się bez celu, natychmiast pojawia się odruch, by nawrócić go na właściwy kurs. Jest to pragnienie szlachetne, choć niewątpliwie mogą występować spore różnice w rozumieniu, czym ów właściwy kurs jest”. W. Miller, S. Rollnick 2002

ODRUCH NAPRAWIANIA W kontakcie z osobą przejawiającą ambiwalencję, często możemy chcieć pomóc jej w osiągnięciu zmiany. W komunikacji możemy używać stylu dowodzącego konieczność wprowadzenia zmiany. Wówczas: Bierzemy odpowiedzialność za wprowadzenie zmiany; Dowodzimy jej konieczności; Karzemy robić jakieś rzeczy; Dyrygujemy, kierujemy i nadzorujemy wprowadzenie zmiany; Staramy się przewodzić, rozkazywać i rozstrzygać różne trudności.

Reakcje, które są barierą w komunikacji (T. Gordon) Nakazywanie, rozkazywanie, polecanie Ostrzeganie, grożenie Udzielanie porad, dawanie sugestii, podsuwanie rozwiązań Stosowanie logicznej perswazji, wdawanie się w dyskusje, robienie wykładu Mówienie ludziom, co mają robić, moralizowanie Sprzeciwianie się, ocenianie, krytykowanie, obwinianie Zgadzanie się, akceptowanie, chwalenie Zawstydzanie, wyśmiewanie, stygmatyzowanie Interpretowanie, analizowanie Pocieszanie, wyrażenie współczucia Poddawanie w wątpliwość, kwestionowanie Odsuwanie się, odwracanie uwagi, zmiana tematu

Osoba w ambiwalencji a odruch naprawiania Osoba doświadczająca ambiwalencji jest dobrze zaznajomiona z argumentami przemawiającymi za zmianą i przeciwko niej. Jeżeli będziemy przytaczać argumenty na rzecz zmiany, osoba przejawiająca ambiwalencje prawdopodobnie podejmie rękawicę i zacznie bronić przeciwnego stanowiska. Skłonienie kogoś do zwerbalizowania jednego aspektu zagadnienia powoduje zaś, że osoba zmienia swą opinię w tym kierunku. WNIOSEK: Jeżeli przedstawiamy argumenty za zmianą, a nasz klient przytacza argumenty przeciwko niej, jest dokładnie odwrotnie niż powinno być.

NIEWŁAŚCIWE PYTANIA W ROZMOWIE Dlaczego nie chcesz się zmienić? Jak możesz twierdzić, że nie ma problemu? Dlaczego sądzisz, że nic ci nie zagraża? Dlaczego mówisz po prostu nie? Nie możesz tak zwyczajnie…? Dosłowna odpowiedź na te pytania będzie zawsze obroną status quo, wyjaśnieniem dlaczego zmiana nie jest ważna lub wykonalna.

Ciekawym paradoksem jest to, że dopiero, gdy zaakceptuję siebie takim jakim jestem, mogę się zmienić. Carl R. Rogers

Duch wywiadu motywującego a relacja Dorosły-Nastolatek WSPÓŁPRACA AKCEPTACJA WSPÓŁCZUCIE WYDOBYWANIE

WSPÓŁPRACA Pomoc w bezpiecznym znajdowaniu drogi i samodzielnym radzeniu sobie w różnych sytuacjach. Równowaga pomiędzy pomaganiem, wspieraniem a równoczesnym pozwalaniem na eksperymenty

AKCEPTACJA Niezaborcza życzliwość Trafna empatia Wspieranie autonomii Dowartościowywanie

Współczucie Aktywne wspieranie dobra danej osoby Stawianie na pierwszym miejscu jej potrzeb Dążenie do dobrostanu i rozwoju osoby

WYDOBYWANIE Prowokowanie wypowiedzi na temat zmiany i towarzyszących temu obaw Pozostaje w sprzeczności z wrodzonym instynktem pomagania młodej osobie, czy też odruchem naprawiania tego co według nas jest nieprawidłowe

Najważniejsze zasady procesu terapeutycznego w DM Wyrażanie empatii Rozwijanie rozbieżności Wykorzystywanie oporu Wspieranie samoskuteczności

Wyrażanie empatii Zmniejsza dyskomfort psychiczny Buduje sojusz terapeutyczny Relacja interpersonalna pełna bezpieczeństwa i troski, pobudza rozwój motywacji wewnętrznej

Rozwijanie rozbieżności Wydobywanie rozbieżności między wartościami i celami młodego człowieka a status quo i obecnym jego zachowaniem. Zmusza do zastanowienia się nad obecnym zachowaniem i ewentualną zmianą, tak aby doprowadzić do zgodności z wartościami i celami. W rozwijaniu rozbieżności najważniejsze jest skupienie się na wartościach nastolatka, nie zaś na swoich.

Wykorzystywanie oporu W DM opór jest procesem interpersonalnym prowadzącym do wyjaśnienia punktu widzenia nastolatka, nie zaś do jego weryfikacji Ludzie (szczególnie nastolatki) mają skłonność do przeżywania negatywnych uczuć, gdy myślą, że ich wolność osobista jest ograniczana

Wspieranie samoskuteczności Faktyczna zmiana zachowania zachodzi wtedy, gdy nastolatek uważa to zachowanie za ważne oraz sądzi, że jest zdolny do wprowadzenia zmiany Pojęcie samoskuteczności oznacza przekonanie, że jest się zdolnym do wykazania się kompetencjami w określonych sytuacjach. Dorosły może pomoc nastolatkowi w znalezieniu wewnętrznej siły do zmiany

Ważne elementy DM, które można przenieść do relacji Dorosły-Nastolatek Dorosły rozumie, że zmiana może nastąpić, nawet wtedy, gdy nastolatek nie akceptuje istnienia problemu Dorosły podkreśla wolność wyboru oraz odpowiedzialność młodej osoby Dorosły postrzega opór jako proces interpersonalny powiązany także z jego (dorosłego) zachowaniem

Ważne elementy DM, które można przenieść do relacji Dorosły-Nastolatek Dorosły pobudza motywację wewnętrzną i ufność nastolatka w JEGO MOŻLIWOŚCI Dorosły ROZWIJA ROZBIEŻNOŚCI między celami i wartościami młodej osoby a jej zachowaniem Dorosły AKTYWNIE SŁUCHA i wykorzystuje wypowiedzi o utrzymaniu stanu obecnego i wartościach nastolatka do uświadomienia rozbieżności

Ważne elementy DM, które można przenieść do relacji Dorosły-Nastolatek Dorosły PROMUJE OPTYMIZM i nadzieję związaną z konkretnym zachowaniem Dorosły REAGUJE NA OPÓR odzwierciedlając w celu wyjaśnienia punktu widzenia nastolatka Dorosły UDZIELA INFORMACJI ZWROTNYCH, wtedy gdy jest to korzystne, za zgodą nastolatka (!)

Podstawowe umiejętności w DM Zadawanie pytań otwartych Dowartościowywanie Słuchanie odzwierciedlające Podsumowywanie Udzielanie informacji i rad (za zgodą klienta)

Przykłady- Pytania otwarte Na tym etapie mówi głównie nastolatek, zadaniem dorosłego jest uważne słuchanie i zachęcanie do wypowiedzi Przykład Chciałbym zrozumieć twoją sytuację i punkt widzenia… Wiem, że jest ci trudno w tej sytuacji, chciałbym dowiedzieć się jak to wygląda z twojego punktu widzenia, Spróbuj mi opowiedzieć co się dzieje, co jest dla ciebie najtrudniejsze w tej sytuacji…..

Przykłady- Podsumowywanie Słuchanie aktywne polega na formułowaniu zdań oznajmujących które są powtórzeniem tego co mówi nastolatek nie doradzaj, nie oskarżaj, nie pouczaj podążaj za nastolatkiem, Przykład N. Czasami się martwię, że za dużo gram, że to zaczyna być dla mnie szkodliwe, że tracę zbyt dużo czasu D. Sporo grasz i zaczynasz dostrzegać straty z tego wynikające  

Przykłady-Odzwierciedlanie To nazywanie uczuć i tego co przeżywa Nastolatek. Daje Nastolatkowi poczucie, że jest rozumiany a nie oceniany. Przykład Widzę, że jest to dla ciebie bardzo trudne…. Słyszę, że bardzo cię złości ta rozmowa…. Mam wrażenie, ze cierpisz z powodu tego co się dzieje w twoim życiu….

Przykłady- Afirmowanie To sposób, żeby wzmocnić Nastolatka w procesie zmiany Przykład Doceniam, że potrafiłeś mi o wszystkim opowiedzieć…. To ważne, że zdecydowałeś się zrobić ten pierwszy krok i zaczynasz myśleć o zmianie

Udzielanie informacji i rad Poproś o zgodę: Mam kilka uwag, czy mogę się nimi z tobą podzielić? Przedstaw wachlarz możliwych propozycji: Możesz rozważyć jeszcze kilka innych możliwości…np:…. Pytaj o opinię: Co sądzisz o tych pomysłach? Bądź oszczędny w słowach

Wskazania zgodne z duchem DM Wspieraj autonomię- Nie przejmuj odpowiedzialności Prowadź- Nie zalecaj Zbuduj motywację wewnętrzną i ufność w swoje możliwości- Nie mów, dlaczego i jak ma się osoba zmienić Stwórz atmosferę pełną ciepła i życzliwości- Nie skupiaj się na zmianie zachowania kosztem wyrażania empatii

Wskazania zgodne z duchem DM Rozwijaj rozbieżność między celami i wartościami osoby a jej zachowaniem- Nie podkreślaj obecności wymogów zewnętrznych ani własnych argumentów za zmianą Aktywnie słuchaj i wykorzystuj wypowiedzi o utrzymaniu stanu obecnego- Nie przekonuj, nie interpretuj Promuj optymizm i nadzieję związaną za zmianą- Nie podważaj samoskuteczności Współpracuj w zakresie zadań i celów- Nie zakładaj, że wiesz jaki jest „faktyczny” problem czy diagnoza ani, że znasz najlepsze sposoby rozwiązania problemu

Na zakończenie… Słuchanie jest rzeczą magnetyczną, dziwną, jest siłą sprawczą… Kiedy ktoś nas słucha, jego słuchanie nas stwarza, dzięki niemu otwieramy się i rozwijamy. Zaczynają wzrastać i rodzić się w nas pomysły.. To właśnie z tego twórczego źródełka wychodzą na powierzchnię i wytryskują nowe myśli, niespodziewany śmiech i mądrość. Dziękuję za wysłuchanie!!!