1 10 LAT DZIAŁAŃ NA RZECZ PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE Dagmara Korbasińska Dyrektor Departamentu Matki i Dziecka Ministerstwa Zdrowia

2 Zdrowie to coś więcej niż brak choroby. Według definicji WHO to fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan pacjenta. Przemoc w rodzinie – czy to w odniesieniu do współmałżonka, czy do dziecka– jest poważnym zakłóceniem tego dobrostanu.

3 Personel medyczny: - ma codziennie bezpośredni kontakt z ludźmi, - cieszy się zaufaniem społecznym, - ma wgląd w środowisko rodzinne. Zanim dziecko rozpocznie edukację szkolną przedstawiciel ochrony zdrowia często jest pierwszą osobą, która w toku swoich obowiązków służbowych rozpoznaje niepokojące symptomy przemocy w rodzinie. Jeżeli wykazuje motywację i ma odpowiednią wiedzę, może odegrać ogromną rolę w jej powstrzymaniu.

4 Przepisy prawne obligujące pracowników ochrony zdrowia do identyfikowania i przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

1. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z dnia 20 września 2005 r., Nr 180, poz. 1493) Osobie dotkniętej przemocą w rodzinie personel medyczny udziela bezpłatnej pomocy, w formie: poradnictwa - medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, zawodowego i rodzinnego; badania lekarskiego, w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie oraz wydania zaświadczenia lekarskiego w tym przedmiocie. Wzór zaświadczenia jest określony w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 22 października 2010 r. w sprawie wzoru zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie (Dz. U. nr 201 poz. 1334).

art. 12 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. W przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie, pracownik socjalny wykonujący obowiązki służbowe ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je u innej, niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm. 5), w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej. Powyższą decyzję tę pracownik socjalny podejmuje wspólnie z funkcjonariuszem Policji, a także z lekarzem, lub ratownikiem medycznym albo pielęgniarką.

Zespoły interdyscyplinarne Art. 9a. Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie W skład zespołu interdyscyplinarnego powołanego przez wójta, burmistrza albo prezydent miasta wchodzą przedstawiciele: - jednostek organizacyjnych pomocy społecznej; - gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych; - Policji; - oświaty; - ochrony zdrowia; - organizacji pozarządowych; - kuratorzy sądowi; - mogą także wchodzić prokuratorzy oraz przedstawiciele podmiotów działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Grupy robocze W skład grup roboczych powołanych przez Zespól interdyscyplinarny w celu rozwiązywania problemów związanych z wystąpieniem przemocy w rodzinie w indywidualnych przypadkach wchodzą przedstawiciele: - jednostek organizacyjnych pomocy społecznej; - gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych; - Policji; -oświaty; - ochrony zdrowia. W skład grup roboczych mogą wchodzić także kuratorzy sądowi, a także przedstawiciele innych podmiotów, specjaliści w dziedzinie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Procedura „Niebieska Karta” Art. 9d. Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę „Niebieskie Karty” i nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie. Procedura „Niebieskie Karty” obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz. U nr 209 poz. 1245). Przedstawicielem ochrony zdrowia uprawnionym do działań w ramach procedury „Niebieska Karta” jest osoba wykonująca zawód medyczny, w tym lekarz, pielęgniarka, położna i ratownik medyczny.

W ramach procedury przedstawiciel ochrony zdrowia osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, udziela: -informacji o możliwościach uzyskania pomocy i wsparcia, -informacji o uprawnieniu do uzyskania bezpłatnego zaświadczenia lekarskiego o ustaleniu przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 12 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub zawodowych powzięły podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie, niezwłocznie powinny zawiadomić o tym policję lub prokuratora.

Stosowanie procedury „Niebieskie Karty” przez przedstawicieli Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz jednostek organizacyjnych ochrony zdrowia. Liczba sporządzonych Niebieskich Kart przez - 1) Przedstawicieli ochrony zdrowia: -627 Niebieskich Kart (2014 r.) -619 Niebieskich Kart (2013 r.) -491 Niebieskich Kart (2012 r.) 2) Przedstawiciele Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych: Niebieskich Kart (2014 r.) Niebieskich Kart (2013 r.) Niebieskich Kart (2012 r.)

4. Krajowy program przeciwdziałania przemocy w rodzinie W ramach programu Ministerstwo Zdrowia podejmuje działania dotyczące: - profilaktyki i edukacji społecznej, - ochrony i pomocy osobom dotkniętym przemocą w rodzinie, - oddziaływania na osoby stosujące przemoc w rodzinie, - podnoszenia kompetencji służb i przedstawicieli podmiotów realizujących działania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Komunikat W dniu 7 kwietnia 2014 r. został wydany komunikat dotyczący przypomnienia o obowiązku zgłaszania przypadków przemocy w rodzinie, a także przepisów nowelizacji Kodeksu Karnego, w którym uchylony został art. 205 przewidujący wnioskowy tryb ścigania przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, wobec czego przemoc seksualna oraz gwałt stały się przestępstwem ściganym z urzędu. Komunikat celem upowszechnienia został przekazany do Narodowego Funduszu Zdrowia, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Naczelnej Izby Lekarskiej i Naczelnej Izby Pielęgniarskiej i Położnych.

5. Działania Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych realizacja zadań wynikających z Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, w imieniu Ministra Zdrowia, prowadzenie Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia„ ( ), prowadzenie poradni owej strony internetowej ( oraz bazy danych placówek udzielających pomocy ofiarom przemocy w powołanie Rady ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w celu usprawnienia realizacji procedury "Niebieskie Karty" oraz przygotowania sesji egzaminacyjnych na specjalistę ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

organizacja kampanii adresowanych do przedstawicieli ochrony zdrowia pod hasłem : "Lekarzu, reaguj na przemoc", publikacja "Przewodnika dla pracowników ochrony zdrowia" i ulotki promujące stronę internetową dla lekarzy: zlecanie ogólnopolskich badań kompetencji, postaw i opinii nt. funkcjonowania lokalnego systemu pomocy i wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, opracowanie rekomendacji pod nazwą „Wskazówki do realizacji zadań wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie procedury „Niebieskie Karty”, konferencje prasowe,

utworzenie telefonu interwencyjno-informacyjnego dla osób pokrzywdzonych przemocą w rodzinie stosowaną przez osoby uprzednio skazane za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec członka rodziny działającego w ramach Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia„ dzięki porozumieniu podpisanemu wspólnie z Ministrem Sprawiedliwości oraz Komendantem Głównym Policji. szkolenia i konferencje adresowane do osób pracujących w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w tym m.in. do członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, sędziów wydziałów karnych, sądów rejonowych, kuratorów sądowych, przedstawicieli ochrony zdrowia, osób pracujących z dziećmi z rodzin z problemem alkoholowym i przemocą.

20 Wizyty patronażowe – szansa na wczesną identyfikację czynników ryzyka wystąpienia przemocy w rodzinie, – szansa na pomoc rodzicom zanim dojdzie do eskalacji przemocy.

Wizyty patronażowe regulują następujące przepisy 1)Rozporządzenie Ministra Zdrowia: z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U., poz.1248 z późn. zm.) 2)Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 października 2012 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz. U. z 2012 r. poz. 1100).

Pierwsza wizyta położnej powinna odbyć się w ciągu 48 godzin od powrotu matki z dzieckiem ze szpitala do domu. Oprócz obserwacji i oceny rozwoju fizycznego noworodka, w kompetencjach położnej znajduje się również ocena relacji rodzinnych, identyfikacja czynników ryzyka w rodzinie i interwencja w przypadku zaobserwowania przemocy lub innych nieprawidłowości lub zaniedbań w opiece nad dzieckiem.

Działania wspierające rodzinę, np. pomoc położnej w sprawowaniu opieki nad dzieckiem, prowadzą do ograniczania stresu i napięcia w rodzinie, a tym samym zapobiegają przemocy emocjonalnej i fizycznej.

6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem Powyższy przepis zobowiązuje podmiot leczniczy wykonujący działalność leczniczą sprawujący opiekę nad noworodkiem do zawiadomienia powiatowego centrum pomocy rodzinie w przypadku podejrzenia wystąpienia problemów opiekuńczo-wychowawczych i braku współpracy matki lub opiekunów prawnych noworodka, w ustaleniu położnej podstawowej opieki zdrowotnej lub podmiotu wykonującego działalność leczniczą w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej.

25 Ochrona i wsparcie karmienia piersią jako profilaktyka przemocy w rodzinie

Bliskość związana z karmieniem piersią, buduje wyjątkową więź pomiędzy mamą i dzieckiem, a przy tym naturalnie pogłębiają instynkt macierzyński. Codzienne karmienia stwarzają okazję do uważnego bycia razem i celebracji drobnych chwil.

Karmienie piersią jest ekonomiczne i wygodne, nie obciąża budżetu rodziny, jest dostępne dla dziecka w każdym miejscu i o każdej porze. Mama nie musi tracić czasu na przygotowanie dziecku pokarmu lub sterylizowanie butelek.

Przepisy prawne chroniące karmienie piersią w Polsce 1.Międzynarodowy Kodeks Marketingu Produktów Zastępujących Mleko Kobiece. przyjęty w 1981 przez zgromadzenie ogólne Światowej Organizacji Zdrowia. 2. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. 2010, nr 136, poz. 914 j.t.), która reguluje reklamę produktów do początkowego żywienia niemowląt. 3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego (Dz. U. Nr 180, poz. 1214)

4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 października 2012 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz. U. z 2012 r. poz. 1100).

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ