wykład 1

 Zjawisko prawa stanowi w cywilizacji zachodniej, wywodzącej się z intelektualnego dorobku starożytnych Greków i Rzymian oraz z wartości wniesionych przez chrześcijaństwo znajdujące silne podstawy w judaizmie, przedmiot rozważań i sporów od ponad dwóch tysiącleci. Wyróżniane jest prawo jako ius i jako lex.

 Prawo – ius można traktować jako zjawisko co do istoty odrębne od aktów normatywnych, tworzonych przez kompetentne organy władzy publicznej (lex), choć akty te stanowią jedną z kategorii źródeł tego prawa. Można też rozumieć prawo jako zespół tych aktów, tj. przyjmując tożsamość ius i lex.

 Z tego powodu można mówić o traktowaniu prawa bądź jako zjawiska autonomicznego w stosunku do instytucji władzy, bądź też jako wytworu organów władzy publicznej, czyli państwa.

 Na prawo materialne składają się normy prawa, które w sposób pierwotny wyznaczają sytuacje prawne różnych podmiotów, tzn. wyznaczają im obowiązki lub ze względu na te normy powstają dla nich różnego rodzaju uprawnienia i upoważnienia.

 Normy prawa materialnego wyznaczają podmiotom prawa ich sposoby zachowania się i nie mają charakteru służebnego, instrumentalnego względem innych norm prawnych. Normy, które tworzą prawa i obowiązki obywateli regulując zachowanie się ludzi i organizacji tworzonych przez obywateli, są normami prawa materialnego. Normy prawa materialnego są zasadniczą treścią każdego systemu prawnego. Prawo materialne określa uprawnienia i obowiązki podmiotów w relacjach prawnych, czasem sankcję.

 Normy prawa formalnego (procesowego) określane bywają jako normy, które kształtują określone instytucje np. sąd, sposób ich powoływania i zasady ich funkcjonowania oraz sposób postępowania tych instytucji, służący zabezpieczeniu realizowania norm prawa materialnego.

 Prawo ustrojowe określa organizację organów władzy publicznej, ich kompetencje i prawne formy realizacji tychże kompetencji (np. ustrojowe prawo administracyjne, ustrojowe prawo finansowe). Prawo ustrojowe jest przedmiotem zainteresowania prawa konstytucyjnego. Jednakże stanowi przede wszystkim nieodłączną część prawa administracyjnego.

 w zn. wąskim – nauki prawne  w zn. szerokim – wszelkie „znawstwo prawa”, obejmujące obok prawoznawstwa w zn. wąskim także praktyczne umiejętności prawnicze, związane z argumentacją i negocjowaniem rozstrzygnięć, a więc tzw. metodykę wykonywania zawodu prawniczego

 Centralnym polem badawczym jest problematyka dogmatycznoprawna.  Duże znaczenie ma też problematyka socjotechniczna.  Wymienia się jeszcze problematykę teoretyczną.  Specjalne miejsce zajmuje problematyka metodologiczna.

1) Specyficznie prawnicze rzemiosło, czysto techniczna umiejętność posługiwania się tekstami prawnymi czy też sztuka opracowywania prawa obowiązującego za pomocą tzw. metody dogmatycznoprawnej; 2) Nauka prawa obowiązującego zajmująca się interpretacją tekstu, konstrukcją pojęć umożliwiających tę interpretację oraz systematyzacją tekstów prawnych. 3) Centralnym pytaniem jest kwestia: „co jest prawem w danym miejscu i czasie”.

 Swoisty zespół zaleceń czy przestróg dotyczących racjonalnej przemiany życia społecznego.  Współcześnie przez pojęcie socjotechniki rozumie się też oddziaływania z zakresu reklamy i marketingu.

W jej obrębie można umieścić rozważania na temat formalnego i realnego aspektu prawa (analityczna teoria prawa i empiryczna teoria prawa). W pierwszym przypadku rozpatrujemy problematykę pojęć prawnych i prawniczych, struktury wypowiedzi (norm), redagowania tekstu prawnego oraz jego wykładni. W drugim – interesują nas kwestie związane z działaniem prawa, opisem praktyki prawniczej, analizą skuteczności strategii argumentacyjnych itp. Centralnym pytaniem jest kwestia: „czym jest prawo”.

 Jest nadbudowana nad pozostałymi dziedzinami zainteresowań prawoznawstwa.  Metodologia badań prawniczych to naukowa refleksja nad metodami poznawczymi używanymi w nauce prawa, strategiami uzasadniania twierdzeń należących do danej dziedziny prawniczej oraz nad aparaturą pojęciową nauki prawa.

Semiotyka– ogólna teoria znaków językowych. Dzieli się na trzy subdyscypliny: 1. Semantykę – zajmującą się stosunkiem znaków językowych do tego, co one oznaczają; 2. Syntaktykę – zajmującą się sposobami wiązania znaków prostszych w sensowne wypowiedzi złożone; 3. Pragmatykę – zajmującą się stosunkami, jakie zachodzą między znakami a ludźmi, którzy te znaki wytwarzają lub odbierają ze zrozumieniem.

 Pełnią ją zdania w sensie logicznym, tzn. wypowiedzi oznajmujące, które mają wartość logiczną prawdy lub fałszu.

Polega na wyrażaniu naszych przeżyć, przeświadczeń za pomocą wypowiedzi językowych. Funkcję tę spełniają wypowiedzi, które wyrażają stany emocjonalne, życzenia, akty woli. Najbardziej funkcja ta widoczna jest w przypadku ocen, tzn. wypowiedzi, które wyrażają przeżycia polegające na emocjonalnym ustosunkowaniu się do jakichś faktycznie występujących lub wyobrażanych stanów rzeczy, czyli wypowiedzi wyrażających ich aprobatę lub dezaprobatę.

1) Zasadnicze (samoistne) „x ma wartość w” 2) Zrelatywizowane: a) Systemowo „x ma wartość w w systemie wartości s” b) Instrumentalnie „x ma wartość w jako środek do celu c” c) Kontekstowo „x ma wartość w w zależności od sytuacji s”

Polega na wpływaniu na zachowanie jakiegoś podmiotu. Spełniają ją wypowiedzi dyrektywalne, tzn. takie, które wskazują komuś określony sposób postępowania w określonych okolicznościach. Wyrażają wolicjonalny stosunek do rzeczywistości, tzn. wolę wypowiadającego dyrektywę, aby zachował się w wyznaczony sposób w określonych okolicznościach. Podstawowym typem wypowiedzi dyrektywalnych są normy postępowania.

To inaczej funkcja dokonawcza, w której języka używamy wówczas, gdy mówienie jest czynieniem, tzn. przez sformułowanie wypowiedzi językowej kreujemy nową rzeczywistość. Wiąże się z pojęciem czynności konwencjonalnych. Czynność konwencjonalna polega na tym, że na podstawie wyraźnie ustanowionych lub zwyczajowo ukształtowanych reguł pewnym czynnościom psychofizycznym werbalnym (aktom mowy) lub niewerbalnym (gestom) nadaje się nowy społeczny sens kulturowy. Funkcja performatywna polega na tym, że przez wygłoszenie czy też napisanie pewnej wypowiedzi dokonuje się określonej czynności konwencjonalnej (kulturowej), tzn. takiej, która będąc zachowaniem werbalnym, uzyskuje nowy społeczny sens kulturowy na mocy swoistych reguł przyjmowanych w danym środowisku.

Normy odpowiadają na pytanie: jak być powinno?, a nie jak jest? Wyraża skierowane do określone osoby (osób) żądanie zachowania się w pewien sposób w pewnych okolicznościach lub też zawsze i wszędzie. Inaczej norma jest to wypowiedź formułująca odniesiony do konkretnych osób nakaz lub zakaz określonego zachowania w danych okolicznościach. Normę postępowania można sprowadzić do formuły: „Podmioty typu P w okolicznościach typu O powinny zachować się w sposób Z”.