1 Wprowadzenie Lata 92 i 93 – Linux wzbogacił się o protokół TCP/IP i środowisko graficzne (X Window), mógł zastąpić w stacjach roboczych Unixa. Wiele małych firm zajęło się rozwojem i dystrybucją Linuxa, pojawiły się grupy użytkowników Pierwsze poważne zastosowania – jako serwery plików, poczty, baz danych ...

kontroler domeny NT, Active Directory 2 Wprowadzenie Sprawdzone wielokrotnie w rzeczywistych warunkach, stabilne i wydajne usługi sieciowe: telnet, ftp, tftp, ssh, http, w3cache, sql, DNS, dhcp, smtp, pop, imap, drukarek, faksów, plików, kerberos, radius, tacacs, ldap .... kontroler domeny NT, Active Directory routing, pasywna lub dynamiczna tablica routingu,

Do zaadresowania komputera służy adres IP 3 Inetd, xinetd Każdy komputer działający w sieci TCP posiada własny, unikalny adres (adresy IP). Program realizujący usługę sieciową po uruchomieniu staje się procesem. Aby z jego usług skorzystać, zaadresować trzeba komputer i proces w nim. Do zaadresowania komputera służy adres IP Do zaadresowania procesu służy numer portu

Porty < 1024 zarezerwowane dla uprzywilejowanych procesów Inetd, xinetd Numery portów 0 – 65535 Porty < 1024 zarezerwowane dla uprzywilejowanych procesów Porty > 5000 zarezerwowane dla serwerów bez przywilejów Definicje tych zakresów w /usr/include/netinet/in.h

Aby połączyć się z usługą trzeba znać adres IP hosta i port procesu. 5 Inetd, xinetd Aby połączyć się z usługą trzeba znać adres IP hosta i port procesu. Standaryzacją numerów portów zajmuje się IANA (Internet Assigned Numbers Authority)‏ http://www.iana.org/assignments/port-numbers Porty według IANA: Well Known Ports 0 – 1023 Registered Ports 1024 – 49151 Dynamic and/or Private Ports 49152 - 65535

6 Inetd, xinetd Dla Well Known Ports i Registered Ports IANA przydzieliła usługom standardowe porty, na przykład: telnet 23/tcp Telnet telnet 23/udp Telnet sscan 3853/tcp SONY scanning protocol sscan 3853/udp SONY scanning protocol

Przykładowy fragment: ftp-data 20/tcp 7 Inetd, xinetd Zbiór /etc/services służy do translacji numerów portów na nazwy i odwrotnie, jest odpowiednikiem dla portów zbioru /etc/hosts Przykładowy fragment: ftp-data 20/tcp ftp 21/tcp domain 53/tcp nameserver domain 53/udp nameserver

8 Inetd, xinetd Proces oferujący usługi musi cały czas oczekiwać na żądanie od klienta Jeśli żądania realizacji usługi zdarzają się rzadko, niepotrzebnie marnowane są zasoby serwera Superdaemon inetd (xinetd) oczekuje na żądania klientów i po ich nadejściu uruchamia właściwy proces do jego obsłużenia Użycie xinetd zmniejsza użycie zasobów serwera, ale wydłuża czas obsługi żądania Niektóre serwery, na przykład vsftpd, mogą działać jako samodzielny daemon lub przez xinetd

9 Inetd, xinetd Procesy nasłuchujące na portach wyświetlić możemy poleceniem: netstat -alpn Z opcją 'n' numery portów zostaną przed wyświetleniem zamienione na odpowiadające im nazwy (ze zbioru /etc/services): tcp 0 0 *:ssh *:* LISTEN 635/sshd tcp 0 0 *:telnet *:* LISTEN 647/xinetd

Inetd jest starszą, prostszą wersją xinetd. 10 Inetd, xinetd Inetd jest starszą, prostszą wersją xinetd. Xinetd oferuje większe bezpieczeństwo systemu Konfiguracja xinetd w pliku /etc/xinetd.conf: defaults { instances = 60 log_type = SYSLOG authpriv log_on_success = HOST PID log_on_failure = HOST cps = 25 30 } includedir /etc/xinetd.d cps – connections per second (max/timeout)‏

11 Inetd, xinetd Kartoteka /etc/xinetd.d zawiera zbiory konfiguracyjne poszczególnych programów, np. /etc/xinetd.d/telnet: service telnet { disable = no flags = REUSE socket_type = stream wait = no user = root server = /usr/sbin/in.telnetd log_on_failure += USERID }

Format wpisów w zbiorach konfiguracyjnych: 12 Inetd, xinetd Format wpisów w zbiorach konfiguracyjnych: atrybut operator_przypisania wartosc, wartosc .. Operatory = zwykłe przypisanie += dodaj wartość do istniejącej -= usuń wartość z listy istniejących

Inetd, xinetd Ważniejsze atrybuty: 13 Inetd, xinetd Ważniejsze atrybuty: disable - “yes” lub “no” czy usługa ma być aktywna user (group) – z jakim UID (GID) uruchomić proces instances – liczba równocześnie aktywnych serwerów server – jaki program uruchomić do obsługi server_args – parametry przekazywane do serwera no_access – z jakich adresów IP usługa niedostępna bind lub interface – na jakich interfejsach usługa ma być dostępna access_times hh:mm-hh:mm – w jakich godzinach usługa dostępna

Instalacja xinetd – pakiet rpm xinetd uruchamianie/zatrzymywanie: 14 Inetd, xinetd Instalacja xinetd – pakiet rpm xinetd uruchamianie/zatrzymywanie: /etc/initd.d/xinetd start (stop)‏ sygnały: SIGHUP – odczytuje konfigurację, zatrzymuje/uruchamia zgodnie z nią serwery SIGQUIT – zatrzymuje xinetd SIGTERM – zatrzymuje serwery i kończy działanie SIGUSR1 – dump wewnętrznego stanu do /var/run/xinetd.dump

Serwer DNS Komputery używają adresów IP 15 Serwer DNS Komputery używają adresów IP Ludziom łatwiej zapamiętać nazwy, niż adresy Konieczna zamiana adresów IP na nazwy i odwrotnie Dawniej, kiedy sieci były małe, wystarczył prosty zbiór zawierający pary adres – nazwa (/etc/hosts)‏ Wraz ze wzrostem sieci konieczne stało się zbudowanie rozproszonego systemu zamiany nazw, powstał DNS (Domain Name System)‏ Pierwotnie dość prosty, obecnie opisywany przez 114 RFC, umożliwia szyfrowanie, dynamiczną rejestrację, delegację części opisu domeny odwrotnej, znaki narodowe w nazwach ...

16 Serwer DNS

Serwer DNS 17 Rejestr domen narodowych prowadzi IANA ... .es – Spain .et – Ethiopia .eu – European Union .fi – Finland .fj – Fiji .... .to – Tonga .tp – East Timor .tr – Turkey .tt – Trinidad and Tobago .tv – Tuvalu .tw – Taiwan

18 Serwer DNS Rejestr domen Top-level prowadzi IANA (obecnie 20 domen): # The .aero domain is reserved for members of the air-transport industry and is sponsored by Société Internationale de Télécommunications Aéronautiques (SITA). # The .asia domain is restricted to the Pan-Asia and Asia Pacific community and is operated by DotAsia Organisation. # The .biz domain is restricted to businesses and is operated by NeuLevel, Inc. # The .cat domain is reserved for the Catalan linguistic and cultural community and is sponsored by Fundació puntCat # The .com domain is operated by VeriSign Global Registry Services. ........

19 Serwer DNS

20 Serwer DNS

21 Serwer DNS Każda domena musi mieć jeden (tylko jeden) nameserwer główny (primary) i co najmniej jeden zapasowy (secondary)‏ Oryginalny opis domeny jest w bazie primary dns Secondary dns pobierają kopie opisu strefy z primary dns Forwarding dns – o strefy, których nie zna pyta inny nameserwer (bo np. nie ma połączenia z internetem)‏ Caching dns – nie jest primary ani secondary dla żadnej strefy, odpowiada tym, co ma w cache

Równolegle rozwijana jest wersja 9 (najnowsza - 9.5.0)‏ 22 Serwer DNS Najpopularniejszy, nie tylko w Linuxie, Berkeley Internet Name Domain BIND. Powstał w University of California at Berkeley, do wersji 4.8.3 rozwijany w tym uniwersytecie, następnie przejęta przez DEC Obecnie rozwijany przez ISC (Internet Systems Consortium), niekomercyjną organizację Wersja 4 nie jest obecnie rozwijana ani zalecana, została zastąpiona wersją 8 (najnowsza – 8.4.7. EOL 27.08.2007)‏ Równolegle rozwijana jest wersja 9 (najnowsza - 9.5.0)‏

Biblioteka DNS Resolver Narzędzia do zarządzania i testowania DNS 23 Serwer DNS BIND to: Serwer DNS – named Biblioteka DNS Resolver Narzędzia do zarządzania i testowania DNS bind-chroot

Konfiguracja bind w /etc/named.conf 24 Serwer DNS Konfiguracja bind w /etc/named.conf Opisuje strefy, które obsługuje, reguły logowania, serwery dns z którymi wymienia dane o strefach, reguły dostępu, klucze, lokalizację zbiorów z danymi itp.: options { listen-on port 53 { 127.0.0.1; }; listen-on port 53 { 192.168.0.100; }; directory "/var/named"; notify no; dump-file "/var/named/data/cache_dump.db"; statistics-file "/var/named/data/named_stats.txt"; memstatistics-file "/var/named/data/named_mem_stats.txt"; // allow-query { localhost; }; }; logging {};

Serwer DNS key "rndc-key" { algorithm hmac-md5; 25 Serwer DNS key "rndc-key" { algorithm hmac-md5; secret "qQDqBoBMX94AjIdCo/B5iA=="; }; controls { inet 127.0.0.1 port 953 allow { 172.24.1.40; } keys { "rndc-key"; }; allow { 127.0.0.1; } keys { "rndc-key"; };

Serwer DNS zone "." { type hint; file "named.ca"; }; 26 Serwer DNS zone "." { type hint; file "named.ca"; }; zone "0.0.127.in-addr.arpa"{ type master; file "named.local";

Serwer DNS zone "0.168.192.in-addr.arpa"{ type master; 27 Serwer DNS zone "0.168.192.in-addr.arpa"{ type master; file "P/168.192.rev"; }; zone "24.172.in-addr.arpa"{ file "P/24.172.rev"; zone "huta.com.pl"{ type slave; file "S/huta"; masters{ 194.204.159.1;

28 Serwer DNS Zbiory z opisem stref zawierają rekordy RR (resource record) w postaci: <name> [<ttl>] [<class>] <type> <data> Poszczególne pola oddzielone przez spacje lub <tab> name – nazwa domeny. Jeśli pusta, to taka, jak w poprzednim rekordzie ttl – Time To Live. Jak długo inne serwery mogą odpowiadać rekordem z cache. Jeśli puste, to ttl z SOA class – IN – internet (DNS był projektowany jako niezależny od protokołu)‏ type – typ rekordu RR data – dane zależne od typu RR

Linie dłuższe niż jeden wiersz umieszczamy w ()‏ 29 Serwer DNS Linie dłuższe niż jeden wiersz umieszczamy w ()‏ * - wildcard character ; - początek komentarza @- domyślna domena

Serwer DNS SOA (Start Of Authority)‏ 30 Serwer DNS SOA (Start Of Authority)‏ <name> [<ttl>] [<class>] SOA <origin> <person> ( <serial> <refresh> <retry> <expire> <minimum> )‏ @ IN SOA dns.pl. hostmaster.dns.pl.( 2005022502 ; serial 10800 ; refresh 3600 ; retry 3600000 ; expire 1800 ; default_ttl )‏

Serwer DNS expire - czas ważności danych w cache secondary 31 Serwer DNS class – IN- internet (HS -hesiod, CH – Chaos – historyczne protokoły MIT)‏ origin - Primary nameserver domeny. Zakończony kropką. person – Adres e-mail administratora, znak @ zastąpiony przez kropkę serial – numer generacji zbioru refresh – czas po jakim secondary sprawdzi aktualność baz retry – czas co jaki secondary ponawia próby połączenia z primary expire - czas ważności danych w cache secondary minimum -domyślne TTL dla BIND 4 i 8, czas przechowywania w pamięci negatywnej odpowiedzi NAME ERROR = NXDOMAIN dla BIND 9

32 Serwer DNS NS (Name Server)‏ <domain> [<ttl>] [<class>] NS <server> COM. NS SRI-NIC.ARPA. NS C.ISI.EDU. Kolejność wpisania rekordów NS nie ma znaczenia. RFC1033 mówi, że nie ma gwarancji zachowania kolejności RR. Serwery primary i secondary będą równoprawne.

Dla każdego adresu powinien istnieć jeden adres A 33 Serwer DNS A (Address)‏ <host> [<ttl>] [<class>] A <address> SRI-NIC.ARPA. A 10.0.0.51 Dla każdego adresu powinien istnieć jeden adres A

Serwer DNS CNAME ( Canonical Name)‏ 34 Serwer DNS CNAME ( Canonical Name)‏ <nickname> [<ttl>] [<class>] CNAME <host> NIC.ARPA. CNAME SRI-NIC.ARPA.

Serwer DNS HINFO (Host Info)‏ 35 Serwer DNS HINFO (Host Info)‏ <host> [<ttl>] [<class>] HINFO <hardw> <softw> SRI-NIC.ARPA. HINFO DEC-2060 TOPS20 UCBARPA.Berkeley.EDU. HINFO VAX-11/780 UNIX

Serwer DNS MX (Mail Exchanger)‏ 36 Serwer DNS MX (Mail Exchanger)‏ <name> [<ttl>] [<class>] MX <preference> <host> Preference to priorytet MX, 0 – najwyższy BAZ.FOO.COM. MX 10 PO1.FOO.COM. MX 20 PO2.FOO.COM. MX 30 PO3.FOO.COM.

37 Serwer DNS PTR <special-name> [<ttl>] [<class>] PTR <name> Używane głównie w bazach opisujących domenę in-addr.arpa. Powinny wskazywać oficjalne nazwy, a nie aliasy 51.0.0.10.IN-ADDR.ARPA. PTR SRI-NIC.ARPA. 73.0.0.26.IN-ADDR.ARPA. PTR SRI-NIC.ARPA.

Klucz generowany programem rndc-confgen (dawniej rndc-conf): 38 Serwer DNS rndc – program do zarządzania serwerem Komunikuje się przez tcp, wysyłając polecenia podpisane elektronicznie (HMAC-MD5)‏ Klucz generowany programem rndc-confgen (dawniej rndc-conf): rndc-confgen -a tworzy zbiór /etc/rndc.key. Klucz można przepisać do /etc/named/conf i /etc/rndc.conf

Serwer DNS Polecenia rndc: 39 Serwer DNS Polecenia rndc: reload – przeładuj zbiory konfiguracyjne i strefy reload strefa – przeładuj strefę stats – zapisz statystyki do zbioru querylog – włącz/wyłącz logowanie pytań dumpdb – zapisz zawartość cache do zbioru named_dump.db trace – podnieś o jeden poziom debugging notrace – wyłącz debugging flush – wyczyść cache status – wyświetl status serwera

Instalacja bind – pakiety rpm: bind – serwer bind-libs – biblioteki 40 Serwer DNS Instalacja bind – pakiety rpm: bind – serwer bind-libs – biblioteki bind-utils – narzędzia: host, nslookup, dig – do odpytywania dns nsupdate – do dynamicznego dopisywania RR bind-chroot – chroot dla bind bind-sdb – zewnętrzna baza danych (LDAP, PostgreSQL itp.)‏ Uruchamianie - /etc/rc.d/init.d/named start

41 Serwer DHCP DHCP - (Dynamic Host Configuration Protocol) – protokół dostarczania parametrów konfiguracyjnych komputerom w sieci IP Trzy sposoby przydzielania adresów: automatyczny – przydziela stały adres IP dynamiczny – przydziela adres na skończony okres czasu ręczny – przydziela adres zdefiniowany przez administratora Przed przydzieleniem adresu serwer sprawdza, czy nie jest użyty, wysyła ping

42 Serwer DHCP DHCPDISCOVER – broadcast (MAC) klienta, wyszukanie serwerów DHCPOFFER – odpowiedź serwera z propozycją adresu – unicast, jeśli to możliwe, albo broadcast (adres broadcast klienta lub 255.255.255.255)‏ DHCPREQUEST – broadcast klienta (zawiera adres serwera, którego oferta została wybrana)‏ DHCPACK (DHCPNAK) – potwierdzenie (brak potwierdzenia) przez serwer przydzielenia adresu. DHCPRELEASE – zwolnienie adresu przez klienta

Serwer DHCP Typowa wymiana ramek: 43 Serwer DHCP Typowa wymiana ramek: DHCPDISCOVER from 00:0b:6a:1d:bc:0b via eth0 DHCPOFFER on 172.24.3.213 to 00:0b:6a:1d:bc:0b via eth0 DHCPREQUEST for 172.24.3.213 (192.168.0.40) from 00:0b:6a:1d:bc:0b via eth0 DHCPACK on 172.24.3.213 to 00:0b:6a:1d:bc:0b via eth0

Konfiguracja w /etc/dhcpd.conf 44 Serwer DHCP ISP DHCPD Konfiguracja w /etc/dhcpd.conf Zmiany w zbiorze konfiguracyjnym wymagają zatrzymania i uruchomienia serwera Przydzielone adresy w /var/lib/dhcp/dhcpd.leases Nowe przydziały dopisywane są na końcu dhcpd.leases Okresowo dhcpd tworzy nowy zbiór dhcpd.leases z zawartości cache, zmieniając nazwę starego na dhcpd.leases~

Serwer DHCP authoritative; ddns-update-style none; 45 Serwer DHCP authoritative; ddns-update-style none; shared-network akuku { subnet 172.24.0.0 netmask 255.255.0.0 { default-lease-time 72000; max-lease-time 144000; option subnet-mask 255.255.0.0; option domain-name-servers 172.30.0.200; option domain-name-servers 172.24.1.40; option routers 172.24.1.250; option broadcast-address 172.24.255.255; range 172.24.2.1 172.24.2.254; option domain-name "akuku.org"; }

Serwer DHCP group { use-host-decl-names on; host pc001 { 46 Serwer DHCP group { use-host-decl-names on; host pc001 { hardware ethernet 0:b:6a:35:6f:79; fixed-address 172.24.3.1; } host pc002 { hardware ethernet 0:b:6a:4b:a8:98; fixed-address 172.24.3.2; option routers 172.24.1.249; use-host-decl-names on – przypisz użytkownikowi nazwę hosta, równoważne: option host-name "pc002";

W dhcpd.leases zapisywane są informacje w formie: 47 Serwer DHCP W dhcpd.leases zapisywane są informacje w formie: lease 172.24.2.250 { starts 3 2004/06/30 11:24:39; ends 4 2004/07/01 07:24:39; tstp 4 2004/07/01 07:24:39; binding state free; hardware ethernet 00:04:e2:23:7b:8d; uid "\001\000\004\342#{\215"; client-hostname "kadry"; } tstp – czas wygaśnięcia dzierżawy wysłany do klienta uid – opcjonalny identyfikator wysłany przez klienta – 001 to ethernet, dalej adres MAC

48 Serwer Telnet Implementuje protokół TELNET opisany w 30 RFC, podstawowe - RFC854 Korzysta z protokołu TCP, domyślny port 23 Architektura klient-serwer Klient i serwer mogą negocjować opcje połączenia Dla serwera klient jest wirtualnym terminalem sieciowym (Network Virtual Terminal, NVT) posiadającym klawiaturę i ekran. Rodzaj terminala jest nieistotny Serwer telnet każdemu połączeniu przydziela pseudoterminal /dev/pts/n (urządzenia te są dynamicznie tworzone i usuwane) i uruchamia proces login, przekazując mu komunikację z NVT

Komunikat powitalny w /etc/issue.net 49 Serwer Telnet W Linuxie serwer telnet uruchamiany jest przez xinetd, /usr/sbin/in.telnetd Komunikat powitalny w /etc/issue.net Kontrola dostępu poprzez tcpd z konfiguracją w /etc/hosts.allow, /etc/hosts.deny i xinetd z konfiguracją w /etc/xinetd.d/telnet Może obsługiwać autentyfikację, choć jest to rzadko używane

50 Serwer FTP Obsługuje protokół FTP (File Transport Protocol) opisany w RFC959 i siedmiu innych Przeznaczony do przesyłania plików pomiędzy komputerami Połączenie sterujące (control connection) i połączenie do przesyłania danych (data connection)‏ Control connection służy do przesyłania poleceń, wykorzystuje telnet Korzysta z protokołu TCP, control connection z portu 21, data connection z portu 20 Data connection otwierane jest przez serwer do portu 20 klienta.

Serwer FTP W linuxie serwer ftp to vsftpd Instalowany z pakietu vsftpd 51 Serwer FTP W linuxie serwer ftp to vsftpd Instalowany z pakietu vsftpd Może być uruchamiany jako samodzielny daemon (domyślnie) albo z xinetd Konfiguracja w zbiorze /etc/vsftpd/vsftpd.conf W zbiorze /etc/vsftpd/ftpusers lista użytkowników, którym nie wolno korzystać z ftp (używane przez pam)‏ W zbiorze /etc/vsftpd/user_list lista użytkowników, którym wolno/nie wolno korzystać z ftp, zależnie od ustawienia userlist_deny w vsftpd.conf Log w /var/log/xferlog lub vsftpd.log (wybór w vsftpd.conf). Można przełączyć na syslog

Przykładowy vsftpd.conf: 52 Serwer FTP Przykładowy vsftpd.conf: anonymous_enable=YES local_enable=YES write_enable=YES local_umask=022 dirmessage_enable=YES xferlog_enable=YES connect_from_port_20=YES xferlog_std_format=YES pam_service_name=vsftpd userlist_enable=YES listen=YES tcp_wrappers=YES

TFTP – Trivial File Transfer Protocol, RFC1350 53 Serwer TFTP TFTP – Trivial File Transfer Protocol, RFC1350 Używany do zdalnego bootowania, zapisywania konfiguracji Nie wymaga autentyfikacji Korzysta z UDP

Serwer TFTP Instalowany z pakietu rpm tftp-server 54 Serwer TFTP Instalowany z pakietu rpm tftp-server Uruchamiany z xinetd (/etc/xinetd.d/tftp) lub jako samodzielny serwer: in.tftpd -l Domyślnie pozwala czytać tylko zbiory z prawem odczytu dla wszystkich. Opcja -p pozwala na odczyt zbiorów z prawem do odczytu dla UID z jakim działa serwer Domyślnie pozwala pisać do istniejących zbiorów z prawem zapisu dla wszystkich. Prawo tworzenia nowych zbiorów – opcja -c Powinien działać z UID użytkownika o niskich przywilejach (domyślnie 'nobody”. UID można zmienić w /etc/xinetd.d/tftp lub opcją -u

Daemon sshd i klient ssh zapewniają szyfrowane rlogin i rsh. 55 Serwer SSH Daemon sshd i klient ssh zapewniają szyfrowane rlogin i rsh. Uruchamiany z /etc/rc.d/init.d/sshd Może być uruchamiany z xinetd, ale przy każdym połączeniu będzie opóźnienie spowodowane generowaniem klucza Dla każdego połączenia uruchamia nowy proces sshd, który obsługuje wymianę kluczy, szyfrowanie, autentyfikację, wymianę danych i wykonywanie poleceń Obsługuje SSH v1 i SSH v2.

Instalowany z pakietów rpm: openssh – protokół ssh 56 Serwer SSH Instalowany z pakietów rpm: openssh – protokół ssh openssh-server – serwer openssh-clients – programy klienckie – scp, slogin, ssh, sftp Konfiguracja – opcje przy uruchamianiu (mają wyższy priorytet), lub zbiór /etc/ssh/sshd_config Konfiguracja klienta to opcje przy uruchomieniu, zbiór $HOME/ssh/config i /etc/ssh/ssh_config Domyślnie słucha na porcie 22

Ważniejsze opcje przy uruchomieniu 57 Serwer SSH Ważniejsze opcje przy uruchomieniu -d – włącz debugging (kolejne d – podnieś poziom, maksymalnie 3)‏ -e – wyświetlaj na ekran zamiast do log -i – uruchamiaj się z xinetd -p – słuchaj na innym porcie niż 22 -D – działaj w foreground

Pierwsza wersja powstała w 1997 roku (BSD 4.1, program delivermail)‏ 58 Serwer SMTP sendmail Sendmail jest serwerem poczty protokołu smtp. Odpowiada za przyjmowanie i wysyłanie poczty (MTA – Mail Transfer Agent)‏ Pierwsza wersja powstała w 1997 roku (BSD 4.1, program delivermail)‏ Nie służy do tworzenia wiadomości, służą do tego MUA (Mail User Agent) (mail, pine) Odebrane przesyłki dostarcza do lokalnych skrzynek pocztowych. Dostarczanie poczty do programów klienckich w innych komputerach zapewniają daemony pop/imap (dovecot)‏

Dodatkowo – m4 (macro preprocesor)‏ Obecnie wersja 8.13.4 59 Serwer SMTP sendmail Instalacja – rpm: sendmail sendmail-cf sendmail-doc Dodatkowo – m4 (macro preprocesor)‏ Obecnie wersja 8.13.4 Zbiory konfiguracyjne, dokumentacja /etc/aliases /etc/mail/ /usr/share/sendmail-cf /usr/share/doc/sendmail

Właściwy daemon słucha na porcie 25. 60 Serwer SMTP sendmail Właściwy daemon słucha na porcie 25. Poczta do wysłania umieszczana w kolejce w /var/spool/mqueue Odbierana poczta dostarczana do zbiorów w /var/spool/mail Zbiór konfiguracyjny /etc/mail/sendmail.cf Zbiór sendmail.cf tworzony ze zbioru sendmail.mc poleceniem make -C /etc/mail

Program MUA, np. pine aby wysłać pocztę uruchamia /usr/sbin/sendmail 61 Serwer SMTP sendmail Program MUA, np. pine aby wysłać pocztę uruchamia /usr/sbin/sendmail Tak uruchomiony sendmail działa jako użytkownik:grupa smmsp:smmsp Odbiera pocztę, umieszcza ją w kolejce w kartotece /var/spool/clientmqueue i kontaktuje się z serwerem słuchającym na porcie 25 localhost Używa konfiguracji w /etc/mail/submit.cf, tworzonej na podstawie /etc/mail/submit.mc

Komentarze które mają pozostać tylko w sendmail.mc: 62 Serwer SMTP sendmail sendmail.mc Komentarze zaczynające się od # zostaną przeniesione przez m4 do sendmail.cf jako komentarze. Komentarze które mają pozostać tylko w sendmail.mc: divert(-1) komentarz divert(0) pomija blok tekstu dnl komentarz - pomija tekst do znaku nowej linii włącznie

63 Serwer SMTP sendmail Wzorcowy sendmail.mc w dystrybucjach RedHat daje po kompilacji typową poprawną konfigurację. Jeśli wymiana poczty z internetem wymaga serwera pośredniczącego, należy odkomentować i uzupełnić: dnl define(`SMART_HOST',`smtp.your.provider')‏ należy uzupełnić interfejsy, na których sendmail ma słuchać: DAEMON_OPTIONS(`Port=smtp,Addr=127.0.0.1, Name=MTA')dnl Zabezpieczenie przed spamem: FEATURE(`dnsbl')dnl – sprawdzaj nadawcę w Realtime Blackhole List dnl FEATURE(`accept_unresolvable_domains')dnl

Nie tylko nagłówek maila, ale też skąd wysłano: 64 Serwer SMTP sendmail Masquerading: MASQUERADE_AS(`firma.com.pl')dnl Nie tylko nagłówek maila, ale też skąd wysłano: FEATURE(masquerade_envelope)dnl Masquerading domen podrzędnych: FEATURE(masquerade_entire_domain)dnl Które domeny podlegają masquerading: MASQUERADE_DOMAIN(biuro.lokalnie)dnl

Czytana jest access.db, trzeba ją utworzyć poleceniem make all 65 Serwer SMTP sendmail Relaying: FEATURE(access_db) zezwala lub zabrania dostępu z wybranych domen (hostów) zdefiniowanych w /etc/mail/access: From:cyberspammer.com ERROR:"550 We don't accept mail from spammers" From:okay.cyberspammer.com OK Connect:sendmail.org RELAY To:sendmail.org RELAY Connect:128.32 RELAY Czytana jest access.db, trzeba ją utworzyć poleceniem make all

Po nadejściu maila uruchamiany jest procmail 66 procmail Po nadejściu maila uruchamiany jest procmail Czyta list z stdin aż do EOF, oddziela nagłówek od treści i szuka zbioru $HOME/.procmailrc Jeśli go nie znajdzie, przesyła list do standardowej skrzynki, jeśli znajdzie, wykonuje reguły w nim zawarte Przed wykonaniem reguł w $HOME/.procmailrc wykonuje reguły z /etc/procmailrc /etc/procmailrc jest wykonywane z prawami root!

Dwa rodzaje reguł, wykonywanych sekwencyjnie: 67 Procmail - .procmailrc Dwa rodzaje reguł, wykonywanych sekwencyjnie: reguły dostarczania poczty – po ich napotkaniu wykonywanie .procmailrc się kończy reguły nie związane z dostarczaniem poczty – są wykonywane i wykonywanie .procmailrc jest kontynuowane Akceptuje zmienne środowiskowe, można tworzyć własne

Komentarze – linie zaczynające się od # 68 Procmail - .procmailrc Komentarze – linie zaczynające się od # reguły – linie zaczynające się od : , mają format: :0 [flagi] <zero lub więcej warunków, każdy w osobnej linii> <jedna linia polecenia>

H – przeszukaj nagłówek B- przeszukaj treść 69 Procmail - .procmailrc Flagi: H – przeszukaj nagłówek B- przeszukaj treść D – rozróżniaj duże i małe litery (domyślnie nie są rozróżniane)‏ c – utwórz kopię (carbon copy), w regułach dostarczania poczty

! forward na wskazany adres | uruchom wskazany program 70 Procmail - .procmailrc Linia polecenia ! forward na wskazany adres | uruchom wskazany program linie ujęte w { } (po nawiasie co najmniej jedna spacja, tabulacja lub nowa linia) odnoszą się do poprzedniego warunku

71 Procmail - .procmailrc Prześlij listy od marka dotyczące kompilatorów do piotra, zachowaj kopię w folderze kompilatory: :0 * ^From.*piotr * ^Subject:.*kompilatory { :0 c !piotr@gdziestam.pl kompilatory }

* ? test -f ${MYEMAIL} && \ (${FORMAIL} -zxTo: -zxCc: |\ 72 Procmail - .procmailrc # wyslij kopie na SMS :0 c * ? test -f ${MYEMAIL} && \ (${FORMAIL} -zxTo: -zxCc: |\ fgrep -i -f ${MYEMAIL})‏ | formail -k -X From: -X Subject: | /home/kempny/sms/mail2s formail – program do obróbki maili. -k zachowaj treść, -X wytnij wskazane pole

Procmail - .procmailrc 73 #! /bin/sh DIR=/home/kempny/sms/ cat - >${DIR}"mail.tmp" if (grep "Lotto" ${DIR}"mail.tmp") then (sleep 3; cat ${DIR}"mail.tmp" | ${DIR}"lo2sms.duzy") | telnet localhost 25 >/ dev/null 2>&1 elif (grep From: ${DIR}mail.tmp |grep "\.pl") then ${DIR}"mail2sms" fi else if (grep From: ${DIR}mail.tmp |grep "\.se") then rm ${DIR}"mail.tmp"

74 Procmail - .procmailrc man procmail man procmailrc man procmailex

Serwer plików i drukarek w sieciach Microsoft Instalacja – rpm: 75 Serwer samba Serwer plików i drukarek w sieciach Microsoft Instalacja – rpm: samba-common – wspólne pliki samba – serwer samba-client – klient samby Dokumentacja – man i /usr/share/doc/sambaxxx

nmbd – serwer nazw NetBios i browser 76 Serwer samba smbd – serwer plików i drukarek, konfiguracja w /etc/samba/smb.conf, TCP, port 139 nmbd – serwer nazw NetBios i browser testparm i testprns – programy do sprawdzania poprawności smb.conf. Testparm sprawdza poprawność smb.conf, testprns sprawdza w /etc/printcap istnienie drukarki.

3 sekcje, [global], [printers] i [home] 77 Serwer samba smb.conf 3 sekcje, [global], [printers] i [home] workgroup = projekt WSJ hosts allow = 172.24.3. 192.168.0. 127. security = user (model workgroup, dla domeny – server)‏ password server = My_PDC_Name [My_BDC_Name] [My_Next_BDC_Name] password level = 8 (Ile ważnych znaków w haśle)‏ username level = 8 encrypt passwords = yes (czy negocjować szyfrowane haslo – W98 i WNT SP3 używają tylko szyfrowanego)‏

Serwer samba smb.conf smb passwd file = /etc/samba/smbpasswd 78 Serwer samba smb.conf smb passwd file = /etc/samba/smbpasswd unix password sync = Yes passwd program = /usr/bin/passwd %u passwd chat = *New*password* %n\n *Retype*new*password* %n\n *passwd:*all*aut hentication*tokens*updated*successfully*

79 Serwer samba smb.conf username map = /etc/samba/smbusers (mapowanie nazw użytkowników samby i unix)‏ interfaces = 192.168.12.2/24 192.168.13.2/24 (jeśli więcej niż jeden interfejs sieciowy)‏

Samba może być master browserem w sieci: 80 Serwer samba smb.conf Samba może być master browserem w sieci: ; local master = no (w lokalnej sieci)‏ ; os level = 33 (priorytet w elekcji master browsera)‏ ; domain master = yes (czy ma być Domain Master Browser, obsługiwać dane z różnych podsieci) ; preferred master = yes (czy przy starcie wymuszać elekcję)‏

81 Serwer samba smb.conf ;wins support = yes (czy nmbd ma być serwerem wins)‏ ;wins server = w.x.y.z (nmbd ma być klientem wins)‏

Serwer samba smb.conf [homes] comment = Home Directories 82 Serwer samba smb.conf [homes] comment = Home Directories browseable = no (niewidoczne w otoczeniu sieciowym)‏ writable = yes valid users = %S create mode = 0664 directory mode = 0775 map to guest = bad user

Serwer samba smb.conf create mask = 0644 force create mode = 0644 83 Serwer samba smb.conf create mask = 0644 force create mode = 0644 directory mask = 0755 force directory mode = 0755 create (directory) mask – bitowe AND z prawami z dos, potem bitowe OR z force create (directory) mode

Serwer samba smb.conf [WWSJ] comment = Wspolne zbiory projektu WSJ 84 Serwer samba smb.conf [WWSJ] comment = Wspolne zbiory projektu WSJ path = /home/wsj browseable = yes public = no (synonim guest ok)‏ writable = yes write list = ania kasia tomek valid users = ania kasia tomek marcin create mask = 0777 directory mask = 0777

Kolejne pola oddzielone znakiem ':' nazwa użytkownika UID LANMAN hash 85 Serwer samba Samba 3.x trzyma dane użytkowników w LDAP lub tdbsam, starsze w /etc/samba/smbpasswd. Kolejne pola oddzielone znakiem ':' nazwa użytkownika UID LANMAN hash NT hash flagi konta data ostatniej zmiany

Program do zarządzania użytkownikami – smbpasswd 86 Serwer samba Program do zarządzania użytkownikami – smbpasswd -a - dodaj użytkownika -x - usuń użytkownika -d - zablokuj (-e – odblokuj użytkownika)‏ -m - dodaj konto maszyny Bez opcji – zmienia hasło użytkownika Użytkownicy w smbpasswd muszą mieć swoich odpowiedników w systemie unix. Mapowanie w zbiorze /etc/samba/smbusers, np: nobody = guest pcguest smbguest

pdbedit – zarządzanie bazą użytkowników 87 Serwer samba pdbedit – zarządzanie bazą użytkowników Modularna konstrukcja, obsługuje smbpasswd, ldap, nis+ and tdb L – wyświetl użytkowników v- wyświetl więcej informacji a – dodaj użytkownika x – usuń użytkownika

88 Serwer samba /usr/share/doc/samba

Protokoły wbudowane w serwer, można dodać np. moduły POP3 lub ftp 89 Serwer WWW Apache Apache – od 1996 roku najpopularniejszy serwer HTTP, w lutym 2005 roku 68% serwerów w oparciu o niego Najnowsza wersja – 2.2.8 Ważniejsze cechy: Protokoły wbudowane w serwer, można dodać np. moduły POP3 lub ftp Filtry – możliwość szyfrowania, kompresji, szukania wirusów itp. Działa w środowisku Unix i Windows Autentyfikacja, kontrola dostępu, SSL/TLS

Load balancing – obsługa przez kilka fizycznie różnych serwerów 90 Serwer WWW Apache Load balancing – obsługa przez kilka fizycznie różnych serwerów CGI (Common Gateway Interface) – perl, PHP, Python, Tcl Wirtualne hosty

Instalacja – pakiet rpm httpd 91 Serwer WWW Apache Instalacja – pakiet rpm httpd Konfiguracja w zbiorze /etc/httpd/conf/httpd.conf ServerRoot "/etc/httpd" miejsce, gdzie znajduje się konfiguracja i logi Listen 12.34.56.78:80 Na jakim adresie IP i porcie ma słuchać User apache Group apache DocumentRoot "/var/www/html"

Serwer WWW Apache <IfModule mod_userdir.c> # UserDir disable 92 Serwer WWW Apache <IfModule mod_userdir.c> # UserDir disable # To enable requests to /~user/ to serve the user's public_html # directory, remove the "UserDir disable" line above, and uncomment # the following line instead: UserDir public_html </IfModule>

Serwer WWW Apache AddLanguage pl .po (nie pl .pl)‏ 93 Serwer WWW Apache AddLanguage pl .po (nie pl .pl)‏ AddDefaultCharset UTF-8 AddCharset ISO-8859-2 .iso8859-2 .latin2 .cen AddCharset UTF-8 .utf8 AddCharset WINDOWS-1251 .cp-1251 .win-1251

Oparte o nazwę, serwer wybierany jest po nazwie w nagłówku HTTP. 94 Serwer WWW Apache Wirtualne hosty: Oparte o różne adresy IP, serwer wybierany jest po adresie (fizyczny serwer musi mieć kilka adresów IP)‏ Oparte o nazwę, serwer wybierany jest po nazwie w nagłówku HTTP. W obu przypadkach DNS wskazuje dla różnych serwerów wirtualnych ten sam serwer fizyczny Wygodniejsze i prostsze są serwery oparte o nazwę. Serwer musi być w oparciu o IP, jeśli obsługuje stare przeglądarki (HTTP/1.0) lub SSL

Serwer WWW Apache Oparty o nazwę NameVirtualHost *:80 95 Serwer WWW Apache Oparty o nazwę NameVirtualHost *:80 <VirtualHost *:80> ServerName www.kominiarz.pl ServerAlias www.kominiarz.com.pl *.kominiarz.pl DocumentRoot /var/www/kominiarz </VirtualHost> ServerName www.ania.pl DocumentRoot /var/www/kartoteka_ani

Serwer WWW Apache Oparty o adres IP <VirtualHost www.akuku.com> 96 Serwer WWW Apache Oparty o adres IP <VirtualHost www.akuku.com> DocumentRoot /home/akuku/www ServerName www.akuku.com ErrorLog /var/log/akuku/error_log TransferLog /var/log/akuku/access_log </VirtualHost> <VirtualHost www.mojpies.org> ServerAdmin webmaster@mail.mojpies.org DocumentRoot /home/tomek/www ServerName www.mojpies.org ErrorLog /var/log/tomek/error_log TransferLog /var/log/tomek/access_log

Przechowuje ważniejsze obiekty w buforach w RAM, pozostałe na dyskach 97 Serwer Squid Squid – wydajny serwer proxy, obsługujący obiekty ftp, gopher, HTTP, DNS Przechowuje ważniejsze obiekty w buforach w RAM, pozostałe na dyskach Obsługuje SSL, posiada kontrolę dostępu, logowanie pytań Umożliwia stworzenie hierarchii serwerów Obsługuje pytania jednym procesem

Instalacja z pakietu rpm squid 98 Serwer Squid Instalacja z pakietu rpm squid Zbiór konfiguracyjny /etc/squid/squid.conf

Serwer Squid http_port 3128 icp_port 3130 htcp_port 4827 99 Serwer Squid http_port 3128 icp_port 3130 htcp_port 4827 icp i htcp – protokoły używane do komunikacji pomiędzy serwerami cache

100 Serwer Squid cache_mem 8 MB – wielkość cache w RAM cache_swap_low 90 cache_swap_high 95 (0-100%) - jeśli zajętość cache osiągnie low, rozpocznie się usuwanie wpisów. Po osiągnięciu high usuwanie stanie się bardziej agresywne maximum_object_size 4096 KB - obiekty większe nie będą zapisywane w cache cache_dir ufs /var/spool/squid 1000 16 256 Squid utworzy cache w kartotece /var/squid. Będzie zawierała 16 kartotek, z których każda będzie miała 256 podkartotek. Wielkość cache nie przekroczy 1000 MB

101 Serwer Squid acl localhost src 127.0.0.1/255.255.255.255 acl SSL_ports port 443 444 563 acl dostep src "/etc/squid/dostep" http_access allow localhost http_access allow dostep Jeśli żadna linia http_access nie pasuje, domyślną akcją jest przeciwna, niż w ostatniej linii. Np. jeśli ostatnią akcją było allow, przyjęte zostanie deny.

Należy go skopiować do kartoteki cgi-bin serwera httpd. 102 Serwer Squid Program cachemgr.cgi służy do wyświetlania statystyk serwera. Znajduje się w kartotece /usr/lib/squid. Należy go skopiować do kartoteki cgi-bin serwera httpd. Statystyki będą dostępne po wybraniu URL http://serwer_www/cgi-bin/cachemgr.cgi i podaniu adresu serwera squid, portu, nazwy użytkownika i hasła. Aby dostęp był chroniony hasłem, należy go umieścić w squid.conf: cachemgr_passwd my-secret-pass all

Lpd, cups Lpd (Line Printer Daemon) obsługuje zadania drukowania. 103 Lpd, cups Lpd (Line Printer Daemon) obsługuje zadania drukowania. Po uruchomieniu czyta zbiór konfiguracyjny /etc/printcap i drukuje zadania które zostały po ewentualnym załamaniu systemu zadania do drukowania umieszcza w kolejkach, różnych dla różnych drukarek Akceptuje zadania z komputerów wymienionych w /etc/hosts.equiv lub /etc/hosts.lpd Jeśli w opisie drukarki w printcap wystąpi opcja 'rs' akceptuje tylko zadania drukowania użytkowników posiadających konta na serwerze z drukarką.

Konfiguracja lpd w zbiorze /etc/lpd.conf. 104 Lpd, cups Konfiguracja lpd w zbiorze /etc/lpd.conf. Zasady dostępu do usług lpd w zbiorze /etc/lpd.perms

Format pliku /etc/printcap jest podobny do /etc/termcap. 105 Lpd, cups Format pliku /etc/printcap jest podobny do /etc/termcap. Spacje i znaki tabulacji na początku wiersza są ignorowane Znak # na początku wiersza oznacza komentarz Linie nie zaczynające się od : lub | oznaczają początek definicji drukarki Znak \ na końcu linii oznacza jej kontynuację (dla kompatybilności ze starszymi wersjami)‏

106 Lpd, cups Definicja drukarki rozpoczyna się od jej nazwy, po której mogą wystąpić jej nazwy alternatywne, następnie słowa kluczowe i wartości oddzielone znakiem ':' dw|:\ :lp=/dev/lp0:\ :sd=/var/spool/lpd/dw:\ :mx#0: dw1|xerox|Xerox:\ :lp=:rm=Xerox:rp=xerox: sd=/var/spool/lpd/xerox:

Lpd, cups lp=/dev/lp0 drukarka lokalna 107 Lpd, cups lp=/dev/lp0 drukarka lokalna sd=/var/spool/lpd/dw położenie kartoteki spoolingu mx#0 maksymalny rozmiar zadania do wydruku, 0 – bez ograniczeń rm=172.24.1.20 adres (nazwa) innego serwera lpd rp=xerox nazwa drukarki na innym serwerze

lpq – program do wyświetlania kolejek drukarek. 108 Lpd, cups lpq – program do wyświetlania kolejek drukarek. Bez parametrów – wyświetli kolejkę domyślnej drukarki lpq -P drukarka (all) wyświetli kolejkę wskazanej drukarki (wszystkich)‏

109 Lpd, cups lpc – (Line Printer Control program) program do zarządzania drukarkami i kolejkami. disable printer[@host] | all zatrzymaj kolejkę enable printer[@host] | all uruchom kolejkę start printer[@host] | all uruchom drukowanie stop printer[@host] | all zatrzymaj drukowanie down printer[@host] | all zatrzymaj drukowanie i kolejkę status printer[@host] | all wyświetl stan drukerek i kolejek

CUPS – Common Unix Printing System 110 Lpd, cups CUPS – Common Unix Printing System Używa IPP (Internet Printing Protocol) do zarządzania zadaniami i kolejkami drukowania Umożliwia korzystanie z protokołów LPD, SMB (Server Message Block) i AppSocket (JetDirect)‏ Umożliwia wyszukiwanie drukarek sieciowych Umożliwia drukowanie na drukarkach PostScript i innych

Zadania drukowania przyjmuje daemon cupsd 111 Lpd, cups Zadania drukowania przyjmuje daemon cupsd Konfiguracja daemona w zbiorze /etc/cupsd/cupsd.conf Do tworzenia konfiguracji cupsd i drukarek służą wyspecjalizowane narzędzia, w KDE jest to KDEPrint Konfiguracja i zarządzanie przez WWW: http://host-z-cups.cos.tam.pl:631

Przykładowy zbiór konfiguracyjny drukarki 112 Lpd, cups Przykładowy zbiór konfiguracyjny drukarki <DefaultPrinter lexmark_siec> Info LEXMARK Optra Color 1275 Location DeviceURI smb://kempny:h4321@STANET/KAKTUS/Lexmark_PCL State Idle Accepting Yes JobSheets none none QuotaPeriod 0 PageLimit 0 KLimit 0 </Printer>

MYSQL – relacyjna baza danych Udostępniana z licencją Open Source 113 MySQL MYSQL – relacyjna baza danych Udostępniana z licencją Open Source Szybka, niezawodna i prosta w użyciu Architektura klient – serwer Interfejs C, C++, Eiffel, Java, Perl, PHP, Python, Tcl Działa na wielu platformach Wielowątkowa, pracuje na maszynach wieloprocesorowych Obecnie wersja 5.0.51

Konfiguracja w zbiorze /etc/my.cnf 114 MySQL Instalacja – pakiety: mysql mysql-server Konfiguracja w zbiorze /etc/my.cnf Domyślne położenie baz danych /var/lib/mysql Dostęp do baz danych, tablic, kolumn, listę i uprawnienia użytkowników zawiera baza danych mysql, znajduje się w /var/lib/mysql/mysql

mysql – dostęp do bazy z linii komend typowe użycie: 115 MySQL mysql – dostęp do bazy z linii komend typowe użycie: mysql [-h host] -u user -p [password] Podanie hasła jest opcjonalne, jeśli go nie podamy, mysql zapyta o niego Umożliwia zarządzanie bazami w języku SQL

MySQL Przykładowa sesja: mysql> SHOW DATABASES; +----------+ 116 MySQL Przykładowa sesja: mysql> SHOW DATABASES; +----------+ | Database | | mysql | mysql> CREATE DATABASE test; mysql> USE test Database changed mysql> CREATE TABLE osoby (imie VARCHAR(20), nazwisko VARCHAR(20), urodzony DATE);

MySQL mysql> SHOW TABLES; +---------------------+ 117 MySQL mysql> SHOW TABLES; +---------------------+ | Tables in test | |osoby | mysql> QUIT Bye