farmakoterapia zaburzeń lękowych Magdalena Flaga leki na lęki farmakoterapia zaburzeń lękowych Magdalena Flaga

wg ICD-X F40 Zaburzenie lękowe w postaci fobii F40.0 Agorafobia F40.1 Fobie społeczne F40.2 Specyficzne (izolowane) postaci fobii F40.8 Inne zaburzenia lękowe w postaci fobii F40.0 Fobie BNO

F41 Inne zaburzenia lękowe F41.0 Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) F41.1 Zaburzenie lękowe uogólnione F41.2 Zaburzenie depresyjne i lękowe mieszane F41.3 Inne mieszane zaburzenia lękowe (współistniejące z zaburzeniami z kategorii F42-F48) F41.8 Inne określone zaburzenia lękowe F41.9 Zaburzenia lękowe BNO

Zazwyczaj zaburzenia lękowe ujawniają się pod wpływem sytuacji stresowej, ale powstają u osób podatnych na zachorowanie, w których biografii istotną rolę odgrywały traumatyzujące wpływy psychospołeczne. Osobnicza podatność, "neurotyczność" wg Eysencka, oznacza istnienie u osób z wrażliwością uwarunkowaną genetycznie niestabilności emocjonalnej. Wiele badań wskazuje na to, że wyraża się ona skłonnością do dysfunkcji neurobiologicznych, szczególnie neuroprzekaźnictwa serotoninergicznego

Optymalne leczenie zaburzeń lękowych - oddziaływania psychologiczne - interwencje psychospołeczne - edukacja psychoterapia kwalifikowana - farmakoterapia

Leki o udokumentowanej skuteczności w zaburzeniach lękowych * Lek napadowy i agorafobia * Napad lęku * BDZ alprazolam lorazepam

* Lęk napadowy i agorafobia (c.d.) * Leczenie długotrwałe * SSRI citalopram fluoksetyna fluwoksamina paroksetyna sertalina * TPLD klomipramina imipramina

* Lęk napadowy i agorafobia (c.d.) * Gdy leczenie nieskuteczne / źle znoszone * BDZ alprazolam klonazepam diazepam lorazepam * SNRI – wenlafaksyna * NRI – reboksetyna * NaSSA – mirtazapina * RIMA – moklobemid

* Lęk uogólniony * SNRI - wenlafaksyna * SSRI - paroksetyna * TPLD - imipramina * Azapirony – buspiron * Gdy leczenie nieskuteczne/źle znoszone * BDZ – diazepam * Przeciwhistaminowe - hydroksyzyna

* Fobia społeczna * SSRI fluwoksamina paroksetyna seralina * RIMA moklobemid * Gdy leczenie nieskuteczne/źle znoszone * BDZ klonazepam citalopram fluoksetyna

Krótki przeglad leków stosowanych w zaburzeniach lękowych

Leki przeciwdepresyjne (1) Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TPLD) dobrze udokumentowana skuteczność (oprócz fobii społecznych) nie powodują uzależnienia - często działania niepożądane (zwiększenie lęku, suchość w ustach, sedacja, spadki ciśnienia, upośledzenie sprawności psychomotorycznej, wzrost masy ciała, zaburzenia funkcji seksualnych, działanie proarytmiczne)

TPLD (c.d.) - niski koszt stosowane jako leki drugiego rzutu działanie przeciwlękowe po 2-4 tyg. leczenia ocena skuteczności leczenia po 4-6 tyg. - ryzyko zgonu w przypadku przedawkowania

Leki przeciwdepresyjne (2) Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) skuteczne w lęku napadowym, zaburzeniach lękowych uogólnionych i w fobii społecznej DN: niepokój, bezsenność, zaburzenia funkcji seksualnych, drżenia nie powodują uzależnienia względnie bezpieczne po przedawkowaniu - efekt po 2-6 tyg.

Leki przeciwdepresyjne (3) Selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) – wenlafaksyna lek z wyboru w lęku uogólnionym lek drugiego rzutu w lęku napadowym DN: nudności, bezdenność, niepokój (na początku leczenia) efekt przeciwlękowy po 2-4 tyg.

Odwracalny, selektywny inhibitor MAO-A – moklobemid lek pierwszego rzutu w lęku społecznym lek drugiego rzutu w lęku napadowym nie powoduje uzależnienia stosunkowo bezpieczny po przedawkowaniu efekt po 2-6 tyg.

Selektywny inhibitor wychwytu naradrenaliny (NRI) – reboksetyna i antagonista receptorów noradrenergicznych (NaSSA) – mirtazapina leki drugiego rzutu w lęku napadowym nie powodują uzależnienia - względnie bezpieczne po przedawkowaniu - niepełne dane o skuteczności

Inne leki (1) Benzodiazepiny efekt bezpośrednio po zażyciu nie powodują rozdrażnienia ani niepokoju DN: senność, zawroty głowy, wydłużenie czasu reakcji, obniżenie sprawności psychoruchowej doraźnie/dołączane do leków p-depresyjnych w początkowym okresie terapii ryzyko uzależnienia długotrwałe podawanie (>4-8 mcy) może powodować zaburzenia pamięci - stosunkowo bezpieczne po przedawkowaniu

Inne leki (2) Buspiron (agonista receptorów 5-HT 1A) nie wywiera działania p-drgawkowego ani zwiotczającego mięśnie nie powoduje uzależnienia nie upośledza funkcji poznawczych i pamięci nie powoduje senności lek z wyboru w lęku uogólnionym (skuteczność w innych postaciach kwestionowana; nieskuteczny w fobiach społecznych) - nie potencjalizuje efektu sedatywnego środków działających depresyjnie na OUN (BDZ, alkohol)

Buspiron (c.d.) DN: zawroty i bóle głowy, bezsenność, osłabienie, objawy dyspeptyczne; po większych dawkach hiperprolaktynemia i objawy pozapiramidowe efekt p-lękowy po 2-4 tyg. odstawienie nie powoduje objawów abstynencyjnych ani efektu z odbicia - nie stosować równocześnie z IMAO

Inne leki (3) Hydroksyzyna (lek antyhistaminowy) skuteczna tylko w lęku uogólnionym działanie sedatywne zalecana u chorych z nasilonym niepokojem, zwłaszcza na początku leczenia, jeśli istnieją przeciwwskazania do innych leków szybki efekt działania nie powoduje uzależnienia - nie oceniano wyników długotrwałego stosowania

Inne leki (4) Antagonisci receptorów beta-adrenolitycznych (beta-blokery) wpływaja na objawy autonomiczne lęku (drżenia, kołatanie serca) - nasilają spadki ciśnienia krwi w badaniach nieskuteczne w większości postaci lęku - stosowane do wyłacznie opanowywania objawów lęku scenicznego i lęku przed publicznymi wystąpieniami

Inne leki (4-c.d.) Leki przeciwpadaczkowe – karbamazepina, kwas walproinowy, lamotrygina, gabapentyna, pregabalina badania pilotażowe wskazują na skuteczność nie są stosowane rutynowo

Inne leki (4-c.d.) Leki ziołowe (preparaty waleriany) waleriana działa na rec.GABA-ergiczne słabiej niż BDZ oraz hamuje wychwyt i zwiększa uwalnianie GABA większe dawki działają rozkurczowo i przeciwdrgawkowo przydatna w zespole odstawienia BDZ opisano interakcje waleriany z fluoksetyną - skuteczności leków ziołowych nie oceniano w badaniach klinicznych

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natrectw)

wg ICD-X F42 Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw) F42.0 Zaburzenie z przewagą myśli czy ruminacji natrętnych F42.1 Zaburzenie z przewagą czynnosci natrętnych (rytuały) F42.2 Myśli i czynności natrętne, mieszane F42.8 Inne natręctwa F42.9 Natręctwa BNO

Leki stosowane w zaburzenich obsesyjno-kompulsyjnych * Leki hamujące wychwyt serotoniny * klomipramina * SSRI citalopram fluoksetyna fluwoksamina paroksetyna sertalina Wenlafaksyna (SNRI)

- Po zastosowaniu inhibitora wychwytu serotoniny poprawa następuje po 3-4 tyg., ustąpienie objawów po 8-10 tyg. - Ok. 20% pacjentów wymaga leczenia drugim lekiem (decyzja po >6 tyg. terapii) - Skuteczne dawki leków są większe niż w zaburzeniach depresyjnych - Przy konieczności dołączenia BDZ z powodu niepokoju, bezsenności nie stosować leków metabolizowanych przez cyt.P-450 (alprazolam, diazepam), lecz te, które ulegaja glukuronizacji (lorazepam, oksazepam, temazepam)

Strategia farmakoterapii COD