Wybrane choroby wysypkowe Dr n. med. Małgorzata Bednarek Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi

Odra - morbilli Czynnik etiologiczny – Morbillivirus Rodzina – Paramyksoviridae Droga zakażenia - kropelkowa Okres wylęgania – 9-11 dni Zakaźność – okres nieżytowy i 3 dni po wystąpieniu wysypki

Odra na świecie

Odra – obraz kliniczny Okres nieżytowy (2- 4 dni): ostry metaliczny kaszel, nieżyt nosa, zapalenie spojówek, światłowstręt, gorączka, złe samopoczucie, plamki Koplika (2 dni przed wysypką , znikają w ciągu 3dni okresu wysypkowego)

Odra - obraz kliniczny Okres wysypkowy (3-5 dni) Wysyka grubo-plamisto-grudkowa Nie swędząca Ma charakter zstępujący Pozostawia po sobie skórę lamparcią i drobnootrębiaste łuszczenie naskórka Inne objawy: zapalenie gardła, zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, wymioty, biegunka

Odra - okres wysypkowy

Odra – okres wysypkowy

Odra – łuszczenie drobnootrębiaste

Powikłania odry

Następstwa odry - wczesne Zapalenie płuc – pierwotne, wtórne Zapalenia ucha środkowego Podgłośniowe zapalenie krtani z suchym, szczekającym kaszlem Zapalenie mózgu, zapalenie opon m-rdz, poprzeczne zapalenie rdzenia

Następstwa odry - późne Powolne stwardniające zapalenie istoty białej mózgu - SSPE Stwardnienie rozsiane

Powikłania odry w krajach uprzemysłowionych

Powikłania odry w krajach trzeciego świata

Odra - profilaktyka Profilaktyka czynna Profilaktyka bierna Dwukrotne szczepienie W 2 roku życia MMR W 10 roku życia MMR Profilaktyka bierna Hyperimmunizowana, poliwalentna immunoglobulina podana do 72 godz od kontaktu z osobą chorującą

Liczba zachorowań na odrę przed i po wprowadzeniu szczepień

Odra w Polsce i woj. łódzkim (porównanie zapadalności) zgony

Różyczka - Rubeolla Czynnik etiologiczny – Togavirus Rodzina – Togaviridae Droga zakażenia - kropelkowa Okres wylęgania – 14-21 dni Zakaźność– 7dni przed wysypką i 4 dni okresu wysypkowego

Różyczka – obraz kliniczny Przebieg często bezobjawowy ( 25-50%) Łagodny przebieg : okres nieżytowy nie zawsze występuje, wysypka plamisto grudkowa nie swędząca, pojawiająca się na całym ciele Wysypka utrzymuje się 12 godz-5 dni Ustępuje bez pozostawienia śladów Charakterystyczne powiększenie węzłów chłonnych potylicznych, karkowych, zausznych

Różyczka - okres wysypkowy

Różyczka - wysypka

Powikłania różyczki Przemijające zapalenie stawów (0,5-15% przypadków różyczki) Małopłytkowa skaza krwotoczna (1/3000 przypadków) Zapalenie mózgu (1/6000 przypadków) Zakażenie wewnątrzmaciczne

Patogeneza różyczki wrodzonej Zahamowanie podziałów komórkowych w komórkach zakażonych Produkcja czynnika hamującego podziały mitotyczne innych zakażonych komórek Indukcja apoptozy W soczewkach, ślimaku i mózgu - zapalenie naczyń prowadzące do niedokrwienia i wtórnych uszkodzeń

Zespół różyczki wrodzonej (ZRW): Zespół różyczki wrodzonej występuje w 1/1000 urodzeń i stanowi 5-10% wszystkich wad wrodzonych. Wady wrodzone to: zaćma, mikroftalmia, jaskra, niedorozwój tęczówki, zmętnienie rogówki, wady serca, zahamowanie rozwoju umysłowego, głuchota, hepato splenomegalia, zmiany radiologiczne w kościach długich, plamica małopłytkowa Śmiertelność w ZRW - ponad 15%

Różyczka wrodzona

Ryzyko wystąpienia różyczki wrodzonej Zakażenie wewnątrzmaciczne Przebycie różyczki na kilka tygodni przed zapłodnieniem może mieć wpływ na powstanie wad u płodu, a nawet utratę ciąży

Różyczka - profilaktyka Profilaktyka czynna Szczepienia w 2 roku życia MMR Szczepienie w 10 roku życia MMR Profilaktyka bierna Dotyczy kobiet ciężarnych i osób z zaburzeniami immunologicznymi – podawanie hyperimmunizowanej poliwalentnej immunoglobuliny do 72 godz po kontakcie z osoba chorą

Zachorowania na różyczkę przed i po wprowadzeniu szczepień

Różyczka w Polsce i woj. łódzkim (porównanie zapadalności)

Varicella-zoster: jeden wirus - dwie choroby Wirus varicella-zoster-Rodzina Herpesviridae Ospa wietrzna Półpasiec

Ospa wietrzna (varicella) Roczna liczba zachorowań Ogółem na świecie: 90 mln USA: 4 mln Polska: 130 tys

Wirusy herpes chorobotwórcze dla człowieka alfa beta gamma HSV1 CMV EBV HSV2 HHV6 HHV8 VZV HHV7

Genotypy VZV Europa: genotypy B i C Azja Wschodnia: genotyp J Afryka i Azja: genotyp A Cały świat: krążenie genotypów wraz z podróżnikami Sengupta N i wsp ESPID 2008

Epidemiologia ospy wietrznej przebieg powikłany – ok. 1% dzieci śmiertelność 2/100 000 zachorowań u dzieci 50/100 000 zachorowań u dorosłych półpasiec – zapadalność dzieci < 10 r.ż. – 74/100 000 dorośli 35-44 lat – 300/100 000 dorośli > 75 r.ż. – 1200/100 000 zapadalność w Polsce 424,7/100 000 do 234,9/100 000 w latach 1997-2002 liczba hospitalizacji w 2004 r. > 1000

Sytuacja ospy wietrznej w Polsce 2007 2008 2009 2010 Liczba zachorowań 160 174 129 515 140 115 183 323 Zapadalność /100 tys 420,2/ 340,2 367,24 480,49 Hospitalizacje 1112 800 969

Ospa wietrzna Varicella Drogi zakażenia Inhalacja zakażonej wydzieliny na drodze kropelkowej Bezpośredni kontakt z osobą chorą Zakażenie przezłożyskowe Okres wylęgania – 14-21 dni Zakaźność – 1-2 dni przed wysypką, do przyschnięcia pęcherzyków w strupki

Patogeneza ospy wietrznej Incubation period Infection of the conjunctiva and/or mucosa of the upper respiratory tract Day 0 Viral replication in regional lymph nodes Primary viraemia Day 4–6 Viral replication in liver, spleen and other organs The currently accepted basic pathogenesis of primary VZV infection was proposed by Grose.5 (Figure reproduced with permission.) At day 0 the virus enters via the upper respiratory tract or conjunctiva – replication may begin here. Virus migrates to regional lymph nodes over the following 2–3 days, and continues to replicate. Primary viraemia develops within 4–6 days of viral invasion. Virus replicates further (within the reticulo-endothelial system); secondary viraemia develops about 10–14 days after viral entry. Infection is disseminated to the skin, causing vesicular rash. Secondary viraemia Infection of the skin and appearance of the vesicular rash Day 14 Według Grose, 1981

Ospa wietrzna - objawy kliniczne Wzrost temperatury ciała bez uchwytnej przyczyny Wysypka skórna - swędząca, umiejscowiona dośrodkowo, zajmująca skórę owłosioną i błony śluzowe, dośrodkowe części ciała, polimorfizm zmian (grudka, pęcherzyk, krostka, strupek, blizenka) Po odpadnięciu strupków i wyrównaniu blizenki nie pozostaja trwałe ślady

Pęcherzyk w ospie wietrznej

Polimorfizm zmian w ospie wietrznej

Ospa wietrzna - wysypka

Powikłania ospy wietrznej Powikłania ogólnoustrojowe Powikłania neurologiczne zapalenie mózgu pod postacią zapalenia móżdżku porażenie nn. Czaszkowych, zapalenie opon m-rdz zespół Guillain-Barre poprzeczne zapalenie rdzenia Inne powikłania ogólnoustrojowe posocznica zapalenie płuc (pierwotne i wtórne) zapalenie ucha środkowego i zatok obocznych nosa Zapalenie tkanki łącznej podskórnej małopłytkowość Powikłania miejscowe zapalenie spojówek i rogówki z następową ślepotą ropnie, czyraki, szpecące, trwałe blizny na skórze Zgon w następstwie choroby

Ospa wietrzna – nadkażenia bakteryjne

OSPA WRODZONA zakażenie VZV w I i II trymestrze ciąży zakażenie płodu ryzyko urodzenia martwego dziecka poronienie poród przedwczesny urodzenie dziecka o niskiej masie ciała urodzenie dziecka z zespołem wrodzonej ospy płodu

Zespół ospy wrodzonej Trwałe blizny skórne Zaburzenia wykształcenia kończyn Zaburzenia w obrębie oczu Zaburzenia w OUN

Ospa noworodkowa Zakażenie matki wcześniej niż 6 dni przed porodem wytworzenie ochronnych przeciwciał w klasie IgG chroniących płód Zakażenie matki od 5 dni przed porodem do 2dni po porodzie ospa noworodkowa

Ospa wietrzna - profilaktyka Profilaktyka bierna Hyperimmnunizowana immunoglobulina monowalentna – Varitect podana do 72 godz po kontakcie z osobą chorującą Profilaktyka czynna Szczepionka przeciwko ospie wietrznej ( w Polsce zarejestrowana - Varilrix)

Ospa wietrzna - leczenie Leczenie objawowe Leki p/ciw gorączkowe Leki p/ciw histaminowe Leczenie przyczynowe ( w grupach zwiększonego ryzyka) Leki przeciwwirusowe – acyklowir Hyperimmunizowana immunoglobulina

Wirus VZV przejście w formę latentną i reaktywacja Korzeń tylny Słup tylny Rdzeń kręgowy Włókna ruchowe Korzeń przedni przedni Zwój czuciowy Włókna czuciowe Skóra Pęcherzyki półpaśca mieszane Pęcherzyki półpaśca Adaptacja: Hope-Simpson, 1965

Półpasiec

Półpasiec oczny

Zakażenie HSV HSV-1 (HHV-1) – Herpes labialis-opryszczka wargowa HSV-2(HHV-2) – Herpes genitalis- opryszczka narządów płciowych

Postacie kliniczne zakażenia pierwotnego opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł wyprysk opryszczkowy Opryszczkowe zakażenie błon śluzowych i skóry zewnętrznych narządów płciowych Opryszczka noworodków Opryszczkowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych opryszczkowe zapalenie spojówek i rogówki

Płonica - scarlatina Czynnik etiologiczny – paciorkowiec β-hemolizujący grupy A Droga zakażenia - kropelkowa Okres wylęgania – 1-5 dni Zakaźność – 3 dni po wystąpieniu wysypki do 24 godz po rozpoczęciu antybiotykoterapii

Płonica – obraz kliniczny Nagły początek z bólami brzucha, wymiotami Wzrost temperatury ciała Na skórze wysypka drobno-plamisto-grudkowa, nie swędzaca, zajmuje całe ciało pacjenta z wyjątkiem trójkąta nosowo-brudkowego, zlewająca się, pozostawia po sobie gruboplatowe łuszczenie naskórka Dodatni objaw Pastii i inne objawy naczyniowe W jamie ustnej - język malinowy

Płonica – wysypka skórna

Płonica – trójkąt Fiłatowa

Płonica – wysypka skórna

Płonica – objaw Pasti

Płonica

Płonica – łuszczenie płatowe naskórka

Płonica – łuszczenie grubopłatowe

Płonica - następstwa Wczesne Ropień około migdałkowy, Śródmiąższowe zapalenie nerek Późne Kłębkowe zapalenie nerek, Zapalenie mięśnia serca, Zapalenie stawów

Płonica - leczenie Antybiotykoterapia – penicyliny,makrolidy Leki przeciwgorączkowe Leki przeciwhistaminowe