Lukasz Górnicki ( ), Dworzanin polski, 1566 (il cortigiano polacco), adattamento di Il cortegiano (1518) di Baldassarre Castiglione
Gornicki, Dworzanin polski, III Mnie sie tak widzi, żem dosyć już powiedział, zwłaszcza w. m. mądrym uszom, bo to tu każdy baczy, iż białejgłowie nie przydzie w turnieju być, ani przystoi koniem toczyć, szermować, zapasy chodzić, bo to są mężczyńskie ćwiczenia. Powiedział tu pan Derśniak: U Greków za dawnych czasów był ten obyczaj, iż białegłowy nago z mężczyznami chodziły zapasy, ale ten dobry zwyczaj pospołu z drugiemi już zginął. Wszakoż znalem ja białegłowy i są jeszcze żywe drugie, które z mieczem, z oszczepem tak dobrze umieją, jako mężczyna który; ktemu na koń ochotnie wsieść, dobrze nim toczyć, nic naprzód żadnemu jeźdźcowi nie dadzą. Myśliwych nie spominam, bo tych w Polszcze pełno.
Castiglione, Il cortigiano, Libro III cap. VII ché non penso già che sia alcun qui che non conosca che, circa gli esercizi del corpo, alla donna non si convien armeggiare, cavalcare, giocare alla palla, lottare e molte altre cose che si convengono agli omini -. Disse allora l’Unico Aretino : - Appresso gli antichi s’usava che le donne lottavano nude con gli omini; ma noi avemo perduta questa bona usanza insieme con molt’altre -. Suggiunse messer Cesare Gonzaga: - Ed io a’ mei dí ho veduto donne giocare alla palla, maneggiar l’arme, cavalcare, andar a caccia e far quasi tutti gli esercizi che possa fare un cavaliero -.
Mulier Fortis. Il castello della principessa di Pomerania
Francis Conte, Gli Slavi, Torino, Einaudi, 1991, pp
Regine La regina Edvige (Jadwiga) dona suoi tesori all'Università di Cracovia (dipnito di Jan Matejko) LA regina Bona Sforza ( )