JAK POMÓC PACJENTOWI RZUCIĆ PALENIE Anna Jopek

PROFILAKTYKA pierwszorzędowa – zapobieganie powstawaniu choroby, drugorzędowa – zapobieganie postępowi choroby, trzeciorzędowa – zapobieganie powikłaniom.

PROCES INICJACJI I ZAPRZESTANIE PALENIA nigdy niepalący -> myślenie o rozpoczęciu palenia -> eksperymentowanie - rodzaj doznań – negatywne - niepalący lub pozytywne -> regularne palenie - zaprzestanie palenia lub uzależnienie

DYM TYTONIOWY Palenie tytoniu jest najczęstszą pojedynczą przyczyną zgonu i chorób w Unii Europejskiej Dym tytoniowy zawiera ponad 4000 substancji chemicznych Palący się papieros to źródło ponad 60 substancji, a nie zapalony zawiera ich około 16 Skład chemiczny papierosa decyduje o toksyczności dymu papierosowego

NIKOTYNA Uzależniające właściwości nikotyny są wynikiem jej szybkiego, intensywnego i krótkotrwałego wpływu na uwolnienie dopaminy w mózgu Okres połowiczego rozpadu nikotyny wynosi około 2 h Uzależnienie od nikotyny jest przewlekłym, nawracającym procesem i wymaga pomocy lekarskiej (ICD-10: F17.2, F17.3)

GRUPY WIEKOWE UZALEŻNIENIA OD NIKOTYNY Od 25 r.ż. i do 55 r.ż. na stałym poziomie

UZALEŻNIENIE Fizyczne: występowanie zaburzeń czynności ustroju po przerwaniu lub ograniczeniu przyjmowania nikotyny Psychiczne: przyjmowanie nikotyny w celu osiągnięcia przyjemności lub uniknięcia złego samopoczucia

Palenie to nie tylko rak płuca, ale: Przewlekła obturacyjna choroba płuc, Rak górnych dróg oddechowych, Choroby układu krążenia, Leczenie takich chorób, jak choroba niedokrwienna serca czy inne wywołane miażdżycą, choroba Buergera czy POChP nie będzie skuteczne bez zaprzestania palenia. Konieczne rzucenie przed zabiegami chirurgicznymi.

KRYTERIA UZALEŻNIENIA OD NIKOTYNY (według ICD-10) Trudności z kontrolą ilości wypalanych papierosów Silna chęć zapalenia papierosa Kontynuowanie nałogu pomimo szkodliwych skutków palenia Znaczna ilość czasu poświęcona paleniu tytoniu Dominacja nałogu nad innymi aktywnościami życia 3 i więcej - uzależnienie od tytoniu Zespół abstynencyjny

CELE LECZENIA Zaprzestanie palenia Złagodzenie objawów zespołu abstynencyjnego Uzyskanie zmiany zachowań Uzyskanie czasu do utrwalenia nowych zachowań – czyli niepalenia

Na podstawie badań dowiedziono, że wszystkie sposoby leczenia uzależnienia od nikotyny są skuteczne: Minimalna interwencja (A) Wsparcie behawioralne (A) Wsparcie farmakologiczne (A)

Objawy nikotynowego zespołu abstynencji – występują w największym stopniu w pierwszym miesiącu abstynencji, chociaż chęć zapalenia pojawia się nawet po wielu miesiącach lub latach

OBJAWY SUBIEKTYWNE Psychiczny „głód nikotynowy” Natrętne myśli o paleniu Psychiczny niepokój, napięcie, trudności w odprężeniu się Nadmierna nerwowość (drażliwość lub agresja) Poczucie dyskomfortu lub frustracji Depresja lub obniżony nastrój Trudności w koncentracji uwagi Zaburzenia snu ZWIĘKSZONY APETYT

OBJAWY OBIEKTYWNE Zwolnienie czynności serca Obniżenie ciśnienia krwi Obniżenie stężenia kortyzolu i katecholamin we krwi Zaburzenia pamięci Zaburzenia wybiórczej uwagi Przyrost masy ciała (ćwiczenia fizyczne, dieta, duża ilość płynów)

Poradnictwo przeciwnikotyniowe – minimalna interwencja „5P” – najczęstsza i najskuteczniejsza metoda

1. PYTAJ o palenie (zanotuj w widocznym miejscu, że pali) 2 1. PYTAJ o palenie (zanotuj w widocznym miejscu, że pali) 2. PORADŹ zaprzestania palenia (zdrowie rodziny, finanse, względy estetyczne przykład dla dzieci) 3. PAMIĘTAJ, aby ocenić gotowość do zaprzestania palenia 4. POMAGAJ rzucić palenie – plan (data, zmniejszenie ilości nieskuteczne, light – nie), poradnictwo, leki 5. POWTARZAJ zalecenia Po zastosowaniu interwencji minimalnej całkowite zaprzestanie palenia (abstynencja przez rok) u 5-10% palących. Zazwyczaj potrzeba 5-7 prób zaprzestania palenia zanim zerwanie z nałogiem ostatecznie się powiedzie.

TEST OCENY MOTYWACJI 1. Czy chcesz rzucić palenie tytoniu? 2. Czy decydujesz się na to dla samego siebie („tak”), czy dla kogoś innego, np. dla rodziny („nie”) 3. Czy podejmowałeś już próby rzucenia palenia? 4. Czy orientujesz się w jakich sytuacjach palisz najczęściej? 5. Czy wiesz dlaczego palisz tytoń? 6. Czy mógłbyś liczyć na pomoc rodziny, przyjaciół itp. gdybyś chciał rzucić palenie? 7. Czy członkowie twojej rodziny są osobami niepalącymi? 8. Czy w miejscu, w którym pracujesz nie pali się tytoniu? 9. Czy jesteś zadowolony ze swojej pracy i trybu życia? 10. Czy orientujesz się, gdzie i w jaki sposób szukać pomocy, gdybyś miał problemy z utrzymaniem abstynencji? 11. Czy wiesz na jakie pokusy i trudności będziesz narażony w okresie abstynencji? 12. Czy wiesz w jaki sposób samemu sobie poradzić w sytuacjach kryzysowych? Jeśli > 7 na TAK, to jest szansa na samodzielne rzucenie palenia

TEST FAGERSTRÖMA – UZALEŻNIENIA OD NIKOTYNY Jak szybko po przebudzeniu zapala Pan/Pani pierwszego papierosa? do 5 minut - 3 punkty 6 - 30 minut - 2 31 - 60 - 1 powyżej 60 minut - 0 Czy ma Pan/Pani trudności z powstrzymaniem się od palenia w miejscach, w których jest to zakazane? tak - 1 nie - 0 Z którego papierosa jest Panu/Pani najtrudniej zrezygnować? Z pierwszego - 1 Z każdego innego - 0 Ile papierosów wypala Pan/Pani w ciągu dnia? mniej niż 11 - 0 11 - 20 - 1 21-30 - 2 powyżej 31 -3 Czy częściej pali Pan/Pani papierosy w ciągu pierwszych godzin po przebudzeniu, niż w pozostałej części dnia? Czy pali Pan/Pani papierosy nawet wtedy, kiedy jest Pan/Pani tak chory/a że musi Pan/Pani leżeć w łóżku przez większość dnia? Interpretacja wyników: suma punktów 0 - 3 świadczy o niskim stopniu uzależnienia od nikotyny suma punktów 4 - 6 świadczy o średnim stopniu uzależnienia od nikotyny suma punktów powyżej 6 punktów świadczy o silnym stopniu uzależnienia od nikotyny.

NIKOTYNOWA TERAPIA ZASTĘPCZA Na 2 tygodnie przed zaprzestaniem palenia Ostrożnie u pacjentów po zawale serca lub udarze mózgu (w ciągu ostatnich 2 tygodni), z zaburzeniami rytmu serca

GUMY DO ŻUCIA Gumy o zawartości 2 mg nikotyny 20≤papierosów/dobę, 4 mg nikotyny >20 papierosów/dobę Do 12 tygodni, nie dłużej niż 12 miesięcy, odstawianie stopniowe 15-24 gum/dobę Gumę trzeba żuć powoli, do pojawienia się smaku, a następnie umieścić gumę między policzkiem a dziąsłami w celu lepszego wchłaniania nikotyny, czynność powtarzać przez ok. 30 minut Regularne żucie gumy (≥1 kawałek co 1-2 h przez ≥ 1-3 miesiące) Podczas żucia – woda!

PLASTRY 10,15,25 mg/16h 7, 14, 21 mg/24h 10-12 tygodni (max. 6 miesięcy) Plaster nakłada się 1 x dziennie na mało owłosioną skórę Leczenie rozpoczynamy w dniu rzucenia palenia od plastra uwalniającego większą dawkę nikotyny do mniejszego Jeśli występują zaburzenia snu to plaster usuwać przed nocą lub stosować ten 16h

PASTYLKI DO SSANIA 4 mg dla osób zapalających 1 papierosa ≤30 min. po przebudzeniu 1,5 lub 2 mg nikotyny u osób >30 min. Do 12 tygodni (nie dłużej niż 6 miesięcy) Max. 15-20 pastylek/dzień Odstawiać stopniowo Umieścić w ustach 1 pastylkę o trzymać 20-30 min.

TABLETKI DO SSANIA 1,5 mg <20 papierosów/dzień 8-12 tabletek/dzień (max. 15) Do 9 miesięcy

INHALATOR Inhalator 10 mg nikotyny Wkłady 18 lub 24 w opakowaniu Wkład wystarcza na 4 inhalacje 6-12 wkładów/dobę (12 tygodni) Zmniejszać dawkę stopniowo, do 6 miesięcy Dopuszczalne jest łączenie: plaster i inhalator lub plaster i doraźnie guma.

LEKI Bupropion – łagodzi objawy zespołu abstynencyjnego (na 2 tygodnie przed, 1-3 dzień 1 tabl. 150 mg, od 4 dnia 2 x 1 tabl., 7-12 tygodni, drgawki, zmiana zachowania, wrogość, pobudzenie, myśli i próby samobójcze). Dopuszczalne min. spożycie alkoholu Częściowi agoniści receptora nikotynowego – blokują wiązanie nikotyny z tym receptorem przez co zmniejszają satysfakcję z palenia, a jednocześnie pobudzają ten receptor i utrzymują umiarkowane stężenie dopaminy, przez co zmniejszają objawy abstynencji

Wareniklina – związek syntetyczny (2 tygodnie przed rzuceniem palenia), 1-3 dzień 1 tabl. 0,5 mg 1 x 4-7 dzień 1 tabl. 0,5 mg 2 x od 8 dnia przez następne 11 tygodni 1 mg 2 x dziennie Nudności, bóle głowy, niewielkie zwiększenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. 03.2015r. – dodano informację o możliwości interakcji z alkoholem, a także o rzadkich przypadkach napadów drgawkowych.

Cytyzyna – naturalny alkaloid otrzymywany z nasion złotokapu (1-5 dni przez datą rzucenia palenia) 1-3 dzień 1 tabl. 1,5 mg 6 x dziennie 4-12 dzień 1 tabl. 5 x dziennie 13-16 dzień 1 tabl. 4 x dziennie 17-20 dzień 1 tabl. 3 x dziennie 20-25 dzień 1-2 tabl./dobę Nudności, wymioty, zwiększone ciśnienie i tętno, osłabienie i złe samopoczucie.

E-PAPIEROS Wziewnie nikotyna Podgrzanie roztworu składającego się z wody, glikolu propylenowego, gliceryny, nikotyny i dodatków smakowych Szkodliwy wpływ na układ oddechowy Bardzo mała skuteczność!!! Nie ma danych o odległych konsekwencjach stosowania e-papierosów

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ