Wakcynologia – wybrane zagadnienia Ewa Duszczyk Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego AM w Warszawie

Co chcę Państwu przekazać Uodpornienie bierne i czynne Podstawy prawne szczepień Wpływ szczepień na sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych Zmiany w PSO Szczepienia w ciąży Nowe szczepionki

Informacje WHO Co minutę z powodu komplikacji podczas ciąży i porodu umiera matka. To oznacza, że każdego dnia 1400 matek a co roku pół miliona (WHO 2004). Wiele milionów więcej cierpi z powodu niepełnosprawności. Co minutę umiera 20 dzieci poniżej 5 r.ż. Każdego dnia 30 000 a w ciągu roku 10,6 miliona.

Jak zapobiegać zakażeniom Unieszkodliwić źródło zakażenia Przeciąć drogi zakażenia Uodpornić populację wrażliwą na zakażenie

Odporność przeciw zakaźna BIERNA - przeciwciała matczyne - preparaty immunoglobulin CZYNNA - po zakażeniu naturalnym - poszczepienna

Po co szczepimy. Szczepienie Produkcja przeciwciał Antygeny szczepionki Produkcja przeciwciał Produkcja przeciwciał Szczepienie Odpowiedź serologiczna Skuteczność ochronna Ochrona przed zachorowaniem

Program Szczepień Ochronnych Polski kalendarz szczepień powstawał w latach 1955-1963 Dotychczas szczepiono przeciwko gruźlicy i ospie prawdziwej Wprowadzono wówczas obowiązkowe, masowe szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi oraz poliomyelitis

Program szczepień ochronnych Ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach Program szczepień ochronnych - ustawa Cudzoziemcy przebywający dłużej niż 3 miesiące – obowiązek szczepień. Kalendarz szczepień ukazuje się jako ustawa, a zmiany jako załącznik GIS

Szczepienia a sytuacja epidemiologiczna Czy szczepić przeciwko błonicy ? Jaka jest sytuacja krztuśca ? Ile jest przypadków odry ? Sytuacja epidemiologiczna świnki Biegunki zakaźne

Błonica w Polsce Rok 1952 - 40562 zachorowań, 782 zgony Rok 1955 - wprowadzenie szczepień Rok 1960 - 6356 zachorowań Rok 1970 - 22 zachorowania Rok 1993 - 10 zachorowań Rok 2000 - 1 zachorowanie Rok 2002 - 2005 brak zachorowań

Świnka 2001 – 16723 2002 – 39978 2003 – 87336 2004 – 135178 2005 - 71999

Sytuacja epidemiologiczna Brak zachorowań na błonicę Nadal zła sytuacja epidemiologiczna świnki Zachorowania na krztusiec dzieci starszych i młodzieży

Odra

Odra rok zachorowania zapadalność zgony 1960-64 124492 406 255 1960-64 124492 406 255 1985 35680 95,9 5 1990 56471 148,1 12 1994 864 3,7 - 1998 2285 5.8 - 2001 132 0,34 2003 48 0,13 2004 11 2006 do 15.10. 117

Szczepionki ŻYWE: wirusowe OPV, przeciw odrze, śwince, ospie wietrznej, różyczce, żółtej gorączce, rotawirusom bakteryjne BCG NIEŻYWE: wirusowe IPV, przeciw wzw B, wzw A, grypie, k.z.m bakteryjne DTP, DT, Td, Te, D, TyTe, przeciw Hib, cholerze, pneumokokom, meningokokom

W skład szczepionki wchodzą żywe bakterie żywe wirusy inaktywowane bakterie inaktywowane wirusy anatoksyny polisacharydy białka błony komórkowej substancje rozpuszczające środki konserwujące adjuwanty nośniki białkowe

Składniki szczepionek Adjuwanty: głównie wodorotlenek glinu, fosforan glinu Konserwanty: tiomersal, fenol, 2-fenoxyetanol Stabilizatory: sacharoza, chlorek magnezu,żelatyna, Antybiotyki: neomycyna, gentamycyna, polimyksyna B

Inne składniki Hodowla na zarodkach kurzych: szczepionki przeciwko grypie, odrze, śwince, żółtej gorączce Żelatyna Ludzka albumina

Program szczepień ochronnych w Polsce Szczepienia obowiązkowe Szczepienia w grupach ryzyka Szczepienia zalecane Informacje uzupełniające

Szczepienia obowiązkowe przeciwko: gruźlicy wirusowemu zapaleniu wątroby typu B błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTPw i DTPa) poliomyelitis - IPV i OPV odrze, śwince, różyczce

Kalendarz szczepień obowiązkowych W ciągu 24 godzin po urodzeniu BCG i WZW B 2 miesiąc życia DTPw i WZW B Przełom 3 i 4 miesiąca życia DTPw i IPV 5 miesiąc życia Przełom 6 i 7 miesiąca życia WZW B 12 miesiąc życia Ocena dokumentacji

Kalendarz szczepień obowiązkowych 13-14 miesiąc życia odra,różyczka i świnka 16-18 miesiąc życia DTPw, IPV 6 rok życia DTPa, OPV 10 rok życia odra, różyczka i świnka 11,12,13 rok życia Uzupełnienie szczepień MMR u dziewcząt

Kalendarz szczepień obowiązkowych 14 rok życia WZW B*, Td 19 rok życia Td Do końca 19 roku życia Uzupełnianie brakujących szczepień

Szczepienia w grupach ryzyka przeciwko: gruźlicy wirusowemu zapaleniu wątroby typu B durowi brzusznemu błonicy, tężcowi wściekliźnie Hib*

Szczepienia ochronne Minimum – szczepienia obowiązkowe Optimum – szczepienia obowiązkowe oraz szczepienia zalecane przez Głównego Inspektora Sanitarnego Obowiązek informowania o szczepieniach zalecanych

Szczepienia zalecane przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B wirusowemu zapaleniu wątroby typu A odrze, śwince, różyczce* grypie Haemophilus influenzae typu b

Szczepienia zalecane przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu błonicy, tężcowi żółtej gorączce ospie wietrznej zakażeniom wywołanym przez Streptococcus pneumoniae* zakażeniom wywołanym przez Neisseria meningitidis gr. A i C* wściekliźnie*

Ryzyko zakażenia HBV Wysoka zakaźność HBV Szerzy się drogą krwi i naruszenia ciągłości tkanek Do zakażenia wystarczy 0,0004 ml krwi

Zalecenia CDC Nie zaleca się podawania dawek przypominających szczepionki przeciwko wzw B*

Zakażenia inwazyjne Hib

Zakażenia Hib w Polsce W latach 2001-2002 Hib był odpowiedzialny za 40 % bzomr 5-18 przypadków zapalenia nagłośni na 100 000 dzieci poniżej 5 lat W 1998 roku nosicielstwo u dzieci przedszkolnych wynosiło 16-40%

Zapadalność na wzw A w krajach europejskich.

WZW A - zagrożenie zachorowanie na WZW A osoby zatrudnionej przy produkcji i dystrybucji żywności lub zachorowanie na WZW A osoby zatrudnionej przy przygotowywaniu posiłków - może okazać się przyczyną epidemii o mniejszym lub większym zasięgu Magdzik W. w „Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka” 2004 r.

WZW A jako ryzyko podróży Zagrożenie jest 100 razy większe niż ryzyko zachorowania na dur brzuszny i 1000 razy większe niż na cholerę Luksusowy hotel nie jest gwarancją bezpieczeństwa zdrowia

Czynniki ryzyka zakażeń pneumokokowych Wiek < 2 lat i > 65 lat Brak śledziony,niedobory immunoglobulin, zakażenie HIV, zakażenia wirusowe, choroby przewlekłe Czynniki środowiskowe: kontakt z rodzeństwem, przebywanie w żłobkach, przedszkolach ( wysoki stopień nosicielstwa) Oporność na antybiotyki

Inwazyjna choroba pneumokokowa: zgony 12 10 8 zgony na 100 000 osób 6 4 2 < 1 1 2–4 5–17 18–34 35–49 50–64 > 65 wiek (w latach) Dostępne pod adresem: http://www.cdc.gov/ncidod/dbmd/abcs od stycznia 2000.

Pneumokokowe zapalenie opon mózgowych Autopsja ujawnia ropne zapalenie opon mózgowych pod uchyloną oponą twardą. Zdjęcie: CDC/Dr Edwin P. Ewing, Jr.

WIRUS GRYPY ortomyksowirus, o ø=80-120 nm („kasztan z wystającymi kolcami”)

Objawy przeziębienia i grypy przeziębienie grypa gorączka rzadko objaw wiodący ból głowy dominujący ogólne rozbicie mierne zwykle, czasami ciężkie osłabienie może trwać 2-3 tygodnie

Objawy przeziębienia i grypy przeziębienie grypa wyczerpanie nigdy wiodący kichanie zwykle czasami ból w klatce piersiowej, kaszel ból gardła powikłania nie ma częste, poważne

Zdjęcie błony śluzowej dróg oddechowych (fretki) z nabłonkiem migawkowym przed i po zakażeniu wirusem grypy

Szczepienia przeciwko grypie - wskazania Epidemiologiczne: personel medyczny nauczyciele, przedszkolanki pracownicy handlu i transportu wojsko, policja, kolej Kliniczne: osoby po 50 rż. dorośli i dzieci z przewlekłymi chorobami układu krążenia i oddechowego, chorobami metabolicznymi zdrowe dzieci od 6 do 59 miesiąca życia.

Wpływ szczepień dzieci na zachorowania dorosłych Obowiązkowe szczepienia dzieci w wieku szkolnym (50-80%) spowodowały spadek zgonów w populacji ludzi starszych. 1 Tecumseh szczepienie 85% dzieci w wieku szkolnym zmniejszyło o 1/3 zachorowania dorosłych. 2 1. Inouye S et al. N Engl J Med. 2001,344 (25),1946 2. Monto AS et al. J Infec Dis 1970,122,16-25

Inne szczepionki przeciwko grypie W czerwcu 2003 r. Została zarejestrowana przez FDA żywa, atenuowana szczepionka LAIV (live attenuated influenza vaccine ) Do stosowania u osób zdrowych w wieku 5-49 lat W Polsce nie jest zarejestrowana CDC, Control and Prevention of Influenza. Recommendations of the ACIP. MMRW, 2004;53:1-40

Choroby przenoszone przez kleszcze Szczepionka tylko przeciwko k z m 339 przypadków w 2003 roku Schemat podstawowy Schemat przyspieszony 0,14 dni i 12 miesięcy Dawka przypominająca po 3 latach, po 5 latach Dawka pediatryczna !

Ospa wietrzna w Polsce Rejestruje się od 100 do 200 tysięcy zachorowań Czy to wszystkie przypadki ? 750-1200 hospitalizacji Zgony ?

Wskazania do stosowania szczepionki przeciwko ospie wietrznej osoby zdrowe od 9 miesiąca życia WHO zaleca szczepienia dzieci w 13-14 m. życia oraz dzieci starszych, młodzieży i dorosłych* osoby z otoczenia chorych ze zmniejszoną odpornością pacjenci z grup wysokiego ryzyka pacjenci ze schorzeniami przewlekłymi pracownicy ochrony zdrowia i oświaty, którzy nie chorowali na ospę wietrzną i nie byli szczepieni

Szczepienia przeciwko zakażeniom wywołanym przez Neisseria meningitidis. Grupy ryzyka: dzieci do 4 lat oraz młodzież w wieku 15-20 lat Nie ma szczepionki przeciwko typowi B Szczepionka przeciwko typowi C, koniugowana Niemowlęta 2 dawki, pozostali 1 dawka

Szczepienia a ciąża

Szczepienia a ciąża Przed zajściem w ciążę zalecane są szczepienia przeciwko różyczce wirusowemu zapaleniu wątroby typu B grypie ospie wietrznej śwince tężcowi

Czy można szczepić ciężarną ? Przeciwwskazane szczepienie żywymi szczepionkami* Dopuszcza się immunizację szczepionkami nieżywymi np. przeciwko grypie, wzw B, tężcowi, wściekliźnie *Przypadkowe zaszczepienie ciężarnej żywą szczepionką nie jest wskazaniem do usunięcia ciąży.

Szczepienia dla podróżujących PRZECIWKO: wzwA i wzw B Tężcowi, błonicy Durowi brzusznemu Żółtej gorączce Poliomyelitis Meningokokom Cholerze* Kleszczowe zom Profilaktyka zimnicy !

Jednoczesne stosowanie kilku szczepionek BCG DTP OPV lub IPV MMR Ospie wietrznej Żółtej gorączce WZW B Hib WZW A

Czy stosowanie szczepionek skojarzonych nie spowoduje „przeciążenia” układu immunologicznego ?

Przeprowadzone badania wykazały, że układ immunologiczny człowieka może odpowiedzieć na ponad 10 milionów antygenów. Hasley. Pediatr. Infect. Dis. J. 2001

Szczepionki skojarzone Dziecko nie jest poduszeczką na igły

Szczepionki skojarzone stosowane od wielu lat Poliwalentne: przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi oraz przeciwko odrze, śwince i różyczce Poliserotypowe: przeciwko grypie, poliomyelitis, pneumokokom, meningokokom

Szczepionki multi-skojarzone Infanrix+IPV+Hib (GSK) Infanrix Hexa (DTPa+IPV+HB+Hib) GSK Hexavac (DTPa+IPV+HB+Hib) Sanofi-Pasteur Pentaxim (DTPa+IPV+Hib) Sanofi Pasteur

Szczepionki skojarzone Można stosować w miejsce szczepionek kalendarzowych Schemat zgodny z zaleceniami producenta szczepionki Dodatkowe dawki szczepionki IPV i HBV są akceptowane

Niepożądane odczyny poszczepienne Definicja: „Jest to medyczny objaw czasowo związany ze szczepieniem, który może być spowodowany wieloma przyczynami”. Odczyny miejscowe i ogólne

Reaktogenność szczepionek pełnokomórkowych Odczyny poszczepienne (NOP) występują często: odczyny miejscowe 1 na 2-10 dawek gorączka i niepokój 1 na 2-10 dawek przewlekły płacz < 1 na 100 dawek Zespół HH < 1 na 1000-2000 dawek

Nowe wyzwania – nowe szczepionki Szczepionki przeciwko zakażeniom rotawirusowym Szczepionki przeciwko HPV Szczepionka MMRV Szczepionka przeciwko krztuścowi dla dorosłych Nowe szczepionki przeciwko grypie

Trochę historii 1929 Zaorsky – fever, vomiting, stools loose 1973 Bishop – rotawirus, wirus „kołowy” Duża zmienność serotypowa

Zakażenie rotawirusowe Nie tylko wymioty i biegunka Toksyna NSP-4 Encefalopatia rotawirusowa: gorączka, drgawki, zaburzenia świadomości, wirus w płynie mózgowo-rdzeniowym. 40%  AspAt lub AlAt

Zakażenia rotawirusowe na świecie Ryzyko poszczególnego zdarzenia Zdarzenie 25 mln wizyt w przychodni 111 mln przypadków „w domu” 1 : 293 1 : 65 440,000 zgonów 2 mln wizyt w szpitalu 1 : 5 1 : 1 Slide 32. The vaccine market is small when compared to other pharmaceutical segments, but it is characterised by strong growth. According to Frost & Sullivan, the market will double between 1996 and 2001 - a view that is widely shared. 1Parashar et al, Emerg Infect Dis 2003 9(5) 565–572

Ryzyko poszczególnego zdarzenia Zakażenia rotawirusowe w Polsce Ryzyko poszczególnego zdarzenia Zdarzenie 52000 wizyt w przychodni 207.500 przypadków „w domu” 1 :4000 1 :54 87 zgonów 6500 hospitalizacji 1 : 7 1 : 1 Slide 32. The vaccine market is small when compared to other pharmaceutical segments, but it is characterised by strong growth. According to Frost & Sullivan, the market will double between 1996 and 2001 - a view that is widely shared. Soriano-Gabarro M, Mrukowicz J. et al.Pediat Infect DisJ 2006;25: S7-S11

Szczepionki przeciwko zakażeniom rotawirusowym Rotarix Antygeny wirusa ludzkiego Podawana w 2 dawkach Zarejestrowana w UE dnia 21.02.2006 r. Podawana dzieciom od 6 do 24 tygodnia życia RotaTeq Wirus bydlęcy i białka strukturalne ludzkiego wirionu Podawana w 3 dawkach

HPV Rodzaj Papilloma, rodzina Papovaviride Genom- podwójna nić DNA Nukleokapsyd-charakterystyczna budowa 72 kapsomery o budowie pentamerycznej

Epidemiologia Znanych ponad 100 typów wirusa 30 typów związanych z zakażeniami drogą płciową Najczęściej wśród młodych dorosłych (18- 28) Nosicielstwo- 20- 40% populacji

Klasyfikacja HPV- 1-4, 10 – typy skórne, (brodawki pospolite, stóp, młodociane płaskie)

HPV-2, 6, 11, 13 - związane z układem oddechowym (brodawczaki krtani)

HPV- 16, 18, 6,11, 30, 45 - zmiany okolicy urogenitalnej (kłykciny kończyste, płaskie, olbrzymie)

Typy onkogenne Typy niskiego ryzyka: 6, 11, 40, 42 Typy wysokiego ryzyka: 16, 18, 28, 31, 35

Epidemiologia a aprobata szczepień Anglia i Walia Szwecja

Ruchy proszczepionkowe Domaganie się dawek przypominających szczepionki przeciwko wzw B Przywiązanie społeczeństwa do szczepień przeciwko gruźlicy.

Podsumowanie Szczepienia są najlepszą, sprawdzoną metodą w profilaktyce chorób zakaźnych. Zmieniają sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych. Szczepionki skojarzone są koniecznością w nowoczesnej profilaktyce.