Niepłodność kobieca

Definicja niepłodności: Brak potomstwa po dwunastomiesięcznym okresie regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. W Polsce niepłodność dotyczy 14 % par.

Przyczyny niepłodności kobiecej: Pochodzenia ośrodkowego Jajnikowe Jajowodowe Maciczne Szyjkowe Immunologiczne Pochodzenia psychicznego

Diagnostyka niepłodności Badanie podmiotowe i przedmiotowe Ocena nasienia Badania hormonalne Ocena śluzu szyjkowego Badanie drożności jajowodów Diagnostyka owulacji Diagnostyka endoskopowa

Diagnostyka i leczenie niepłodności Powinno odbywać się w wyspecjalizowanych ośrodkach leczenia niepłodności dysponujących: wykwalifikowaną kadrą ginekolog, endokrynolog, androlog, biolog, psycholog wysokospecjalistycznym sprzętem USG, RTG, Laparoskopia, Histeroskopia, Salpingoskopia, Pracownia badań hormonalnych, Laboratorium embriologiczne

Zaburzenia osi podwzgórze-przysadka-jajnik

Podwzgórzowo-przysadkowe przyczyny zaburzeń jajeczkowania zmiany czynnościowe Stres fizyczny i psychiczny Zaburzenia odżywiania Wyczynowe uprawianie sportu Zmiany czynności neuroendokrynnej generatora impulsów GnRH → zmniejszenie amplitudy i częstości wydzielania GnRH → aktywacja czynności nadnerczy i zanik cyklicznej czynności jajników

Podwzgórzowo-przysadkowe przyczyny zaburzeń jajeczkowania Zmiany dotyczące podwzgórza Wrodzony niedobór gonadoliberyny (zespół Kallmana) Guzy (craniopharyngioma, glejaki, oponiaki, guzy endodermalne, przerzuty) Ziarniniaki (histiocytoza X, sarkoidoza) Stany zapalne opon podstawy mózgu (gruźlica, kiła) Urazy (radioterapia, chirurgia, wypadki)

Podwzgórzowo-przysadkowe przyczyny zaburzeń jajeczkowania Zmiany dotyczące przysadki Gruczolaki wydzielające PRL, GH, ACTH Gruczolaki nieme Zmiany zakrzepowo-zatorowe w obrębie przysadki (zespół poporodowego braku miesiączki) Zespół pustego siodła Limfocytarne zapalenie przysadki

Zaburzenia czynności laktotropowej układu podwzgórzowo-przysadkowego Przyczyny hiperprolaktynemii Gruczolaki przysadki (micro- i macroprolactinoma, gruczolaki o charakterze mieszanym, nieme) Uszkodzenie podwzgórza lub struktur lejka Leki (psychotropowe, α-metyldopa, metoklopramid, blokery receptorów H2 , estrogeny, opiaty) Pierwotna niedoczynność tarczycy Niedoczynność nadnerczy Zaburzenia czynności nerek i wątroby Urazy rdzenia, klatki piersiowej i szyi

Hiperprolaktynemia czynnościowa

Zaburzenia czynności jajników Dysgenezja gonad Przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników Zmiany zapalne Procesy nowotworowe Endometrioza

Zaburzenia fazy lutealnej Nieprawidłowa sekrecja gonadotropin Nieprawidłowe stężenia prolaktyny Nadmiar androgenów Przedwczesna luteoliza Przyczyny jatrogenne

Czynnik jajowodowy niepłodności Ostre i przewlekłe stany zapalne Endometrioza Zaburzenia rozwojowe Przyczyny jatrogenne Zrosty okołoprzydatkowe Inne – polipy, mięśniaki, guzy przydatków Zaburzenia czynności jajowodów

Przyczyny maciczne niepłodności kobiecej: Wady wrodzone Zrosty śródmaciczne Zapalenie endometrium Mięśniaki, polipy Zaburzenia kurczliwości Endometrioza

Czynnik szyjkowy niepłodności kobiecej: Nieprawidłowy skład i właściwości fizykochemiczne Zaburzenia wytwarzania śluzu szyjkowego Nadmierna kurczliwość cieśni Zmiany anatomiczne szyjki: wrodzone zarośnięcie niedorozwój rozdarcia, blizny stany zapalne

Czynnik immunologiczny niepłodności kobiecej: Przeciwciała przeciwko plemnikom – obecne w surowicy krwi (odpowiedź ogólnoustrojowa) Przeciwciała przeciwko plemnikom – obecne w śluzie szyjkowym, endometrium i jajowodach (odpowiedź lokalna) aglutynacja lub immobilizacja zaburzenia kapacytacji i reakcji akrosomalnej uniemożliwienie połączenia z gametą żeńską hamowanie prawidłowego rozwoju zarodka

Niepłodność w zmianach minimalnych i łagodnych endometriozy brak owulacji i nieprawidłowe dojrzewanie pęcherzyków niewydolność ciałka żółtego zespół LUF zwiększona synteza prostaglandyn zaburzenia w układzie immunologicznym zaburzenia funkcji jajowodów

Niepłodność w zaawansowanych postaciach endometriozy zrosty okołojajowodowe zrosty okołojajnikowe niedrożność jajowodu torbiele endometrialne

Niepłodność idiopatyczna

Zespół policystycznych jajników Zespół policystycznych jajników klinicznie charakteryzuje się zaburzeniami miesiączkowania, niepłodnością i androgenizacją z często występującym męskim typem owłosienia i otyłością, zwykle u kobiet z hiperinsulenizmem, powiększeniem i torbielowatością jajników.

Zespół policystycznych jajników Najczęstsze objawy kliniczne: Niepłodność 75% Hirsutyzm 69% Brak bądź rzadkie miesiączki 51% Otyłość 41% Krwawienie czynnościowe 29%

Zespół policystycznych jajników Kryteria rozpoznawcze Obecne 2 z 3 kryteriów PCO ( Rotterdam 2003 rok )  Brak owulacji lub nieregularne miesiączki  Hiperandrogenizm, objawy kliniczne lub biochemiczne (↑ T, ↑ DHEA-S, ↑ A, ↓ SHBG)  Policystyczne jajniki ≥ 12 pęcherzyków (2-9 mm) lub objętość jajnika > 10 ml

Zespół policystycznych jajników  OGTT  Insulinooporność G:I < 4,5 , I > 10 µj/ml  Diagnostyka w kierunku zespołu metabolicznego (u wszystkich otyłych)

Zespół policystycznych jajników - różnicowanie Guz wirylizujący  ↑↑ Testosteron, ↑↑ DHEA-S Zespół Cushinga  Brak hamowania kortyzolu po 1 mg dexametazonu Wrodzony przerost nadnerczy  ↑ 17-OH-Progesteronu ↑↑ (10 x ) po ACTH (0,25 µg Synacthen) ↑ DHEA-S Hiperprolaktynemia, zaburzenia czynności tarczycy

Zespół policystycznych jajników Leczenie niepłodności:  Obniżenie masy ciała i utrzymanie prawidłowej wagi  Leki zwiększające wrażliwość na insulinę. Pochodne biguanidu (metformina) i tiazolidinedionów (rosiglitazon)  stymulacja jajeczkowania (antyestrogeny, gonadotropiny)  laparoskopia  Techniki wspomaganego rozrodu

Zespół policystycznych jajników Leczenie objawowe:  Obniżenie masy ciała i utrzymanie prawidłowej wagi  Leki zwiększające wrażliwość na insulinę. Pochodne biguanidu (metformina) i tiazolidinedionów (rosiglitazon)  Doustne środki antykoncepcyjne  Antyandrogeny (octan cyproteronu, spironolacton)