Dane INFORMACYJNE Nazwa szkoły: Publiczne Gimnazjum im. Jana Grzankowskiego w Skórczu ID grupy: 96/101_MP_G1 Kompetencja: Matematyka i przyroda Temat projektowy: Moja droga do szkoły Semestr/rok szkolny: I / 2011/2012

Czas

Jednostki czasu DAWNIEJ I dziś

Pojęcie to było również przedmiotem rozważań filozoficznych. Czas Skalarna wielkość fizyczna określająca kolejność zdarzeń oraz odstępy między zdarzeniami zachodzącymi w tym samym miejscu. Czas może być rozumiany jako: Odcinek czasu trwanie Chwila , punkt czasowy Pojęcie to było również przedmiotem rozważań filozoficznych.

Jednostki czasu TRYMESTR okres obejmujący trzy miesiące w przybliżeniu czas, w którym Księżyc obiega Ziemię i wraca „na swoje miejsce” wśród gwiazd TRYMESTR okres obejmujący trzy miesiące TYDZIEŃ okres od niedzieli do niedzieli KWARTAŁ czwarta część roku (dokładnie czwarta część okresu obiegu Księżyca wokół Ziemi) SEMESTR/ PÓŁROCZE okres 6 miesięcy ROK okres dwunastu miesięcy

DEKADA WIEK (STULECIE) MILENIUM ERA 10 lat 100 lat (TYSIĄCLECIE) 1000 lat ERA okres mierzenia czasu

jednostka podstawowa w układzie SI to czwarta część godziny(15 minut), Sekunda jednostka podstawowa w układzie SI Minuta to 60 sekund Godzina to 60 minut, 3600 sekund Doba to 24 godziny, czyli 1440 minut, czyli 86400 sekund Kwadrans to czwarta część godziny(15 minut), Godzina ma 4 kwadranse

Czas trwania meczy Koszykówki 4x 12min (w NBA) , w Europie 4x10 min Piłki nożnej 90 min , 2 połowy po 45 min Hokeja 60 min , 3 połowy po 20 min Rugby około 80 min Baseball około 2 godziny Piłki ręcznej 1 godzina , 2 połowy po 30 min

Kalendarz Kalendarz – umowna, przyjęta w danej społeczności bądź kulturze rachuba czasu. Dzieli ona czas na powtarzające się cyklicznie okresy, związane najczęściej z cyklami przyrody. Sama nazwa kalendarz pochodzi od łacińskiego słowa calendarium oznaczającego księgę rachunkową

Rodzaje kalendarzy Kalendarz grecki Kalendarz babiloński Opierał się na cyklu księżycowym, ale nie był jednolity dla całej starożytnej Hellady. Olimpiady. Ta metoda obliczania czasu nie miała jednak charakteru urzędowego, a jedynie popularno-użytkowy i literacki. Kalendarz babiloński Najstarszy znany zwarty system kalendarzowy: księżycowo-słoneczny. Istniał już kilka tysięcy lat przed naszą erą. Doba babilońska wynosiła 12 godzin. Kalendarz egipski Wymyślili go kapłani egipscy, biorąc za podstawę kalendarz babiloński oraz własne obserwacje astronomiczne. Ten system kalendarzowy używany był aż do roku 26 p.n.e., tj. do czasu wprowadzenia kalendarza juliańskiego. Kalendarz rzymski W najstarszym kalendarzu rzymskim rok miał 10 nierównych miesięcy i rozpoczynał się 1 marca. Kalendarz ten istniał do czasów Juliusza Cezara.

Chronologia Chronologia – nauka o mierzeniu czasu, kolejności następowania po sobie wydarzeń i zjawisk. Oznaczanie wydarzenia czy zjawiska według przyjętego podziału czasu (kolejność chronologiczna). Chronologia może być: a) matematyczna, czyli astronomiczna, badająca ruchy ciał niebieskich, o ile pozostają one w związku z mierzeniem czasu. Przede wszystkim pozorny ruch Słońca wokół Ziemi i rzeczywisty ruch Księżyca wokół Ziemi b) techniczna, czyli historyczna, badająca historyczne podziały czasu, dokonywane przede wszystkim na podstawie ruchu ciał niebieskich, sprowadzająca je do podziałów stosowanych dzisiaj.

Pomiary czasu dawniej

Pierwotne sposoby mierzenia czasu obserwacja okresu wegetatywnego przyrody (np.: zmiany w przyrodzie, pory roku, okresowe zachowania zwierząt). obserwacja cienia (gnomon – przedmiot, którego cień obserwujemy (np. cień człowieka, drzewa, kijka) cykle świąt (np. Wielkanocny, Bożego Narodzenia) obserwacja księżyca (fazy lunarne)

Zdrowaśka Zdrowaśka – dawna jednostka miary czasu, a pośrednio również odległości, odpowiadająca około 20 sekundom. Stanowi okres potrzebny na odmówienie chrześcijańskiej modlitwy Zdrowaś Maryjo (Ave Maria) lub określa odległość, przebytą zwykle pieszo w tym czasie.

Zegary słoneczne Używany od starożytności. Zegar słoneczny – zegar określający czas w godzinach na podstawie pozycji Słońca, przez wskazanie cienia rzucanego przez nieruchomy wskaźnik na powierzchnię tarczy z podziałką godzinową, umieszczoną na ziemi, posadzce, ścianie budowli lub postumencie. Używany od starożytności. Gnomon- wskazówka zegara słonecznego

Dawne przybory do pomiaru czasu

Klepsydra – zegar piaskowy, składający się z dwóch, zazwyczaj szklanych baniek, z czego jedna znajduje się dokładnie nad drugą, połączonych rurką przepuszczającą określoną ilość piasku w określonym czasie. Konstrukcja znana była już na 1500 lat p.n.e Znane są klepsydry odmierzające od kilkudziesięciu sekund do doby.

Świeca Świeca − źródło światła, zazwyczaj wykonane z paliwa stałego uformowanego w walec, wewnątrz którego, przez całą długość, umieszczony jest knot. Dawniej świece wykonywane były głównie z wosku pszczelego dla wyższych sfer. Biedniejsi używali zwierzęcego tłuszczu. Obecnie świece najczęściej produkowane są z parafiny .

Pomiary czasu dzisiaj

Zegar – przyrząd do ciągłego pomiaru czasu. Zegary można podzielić na wykorzystujące do wskazań tarczę i wskazówki oraz cyfrowe – wykorzystujące do wskazań wyświetlacze ciekłokrystaliczne lub diodowe. W zegarach powszechnego użytku wskazania obejmują najczęściej godziny, minuty i sekundy.

Sekundomierz, popularnie stoper — przyrząd go, podobny do zegarka, wykorzystywany w celu odmierzania małego odcinka czasowego. Ma za zadanie wymierzyć czas z dokładnością do 0,1 ułamka sekundy.

Zegar szachowy – urządzenie służące do odmierzania czasu podczas gry w szachy, ale również innych gier planszowych z udziałem dwóch zawodników (np. warcaby, go).

Zegar kwarcowy - rodzaj zegara, w którym do odmierzania czasu wykorzystuje się drgający kryształ kwarcu. Zegar wahadłowy – zegar mechaniczny wykorzystujący wahadło jako regulator chodu do odmierzania czasu

Budzik jest zegarem zaprojektowanym tak, aby o określonej przez użytkownika porze wydawał dźwięk. Pomysł zegara sygnalizującego (zazwyczaj akustycznie) żądaną godzinę pochodzi ze starożytności. Według legendy, twórcą pierwszego budzika – zegara wodnego wyposażonego w gwizdek (uchodziło przezeń wypierane o określonej porze z wewnętrznego zbiornika powietrze) – miał być Platon (ok. 400 p.n.e.) W średniowiecznych Chinach stosowano zegary ogniowe z budzikiem – przepalenie nici powodowało upadek ciężarków na metalową tacę. Nowoczesne mechaniczne budziki domowe rozpowszechniły się szeroko w XIX w.

Zegar na wieży kościoła Św. Józefa Zegar na wieży kościoła św. Katarzyny Zegary na wieży Kościoła Mariackiego

Ciekawostka Zegar pulsarowy rodzaj zegara, którego działanie opiera się na zliczaniu impulsów fal radiowych emitowanych z dużą regularnością okresu przez pulsary. W szczególności wykorzystanie pulsarów o milisekundowym okresie emisji pozwala na zbudowanie stabilnie działających zegarów o dużej dokładności, jednak wymaga to skorygowania naturalnie występujących nieregularności emisji.

Zegar pulsarowy w Gdańsku Pierwszy na świecie zegar pulsarowy został zainstalowany w Gdańsku w kościele pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w 2011 roku. Czasomierz działa w oparciu o odbiór impulsów pulsarowych przez anteny dipolowe przeznaczonego do tego celu radioteleskopu (interferometru) zainstalowanego na dachu kościoła. Zegar zbudowany przez zespół badawczy złożony z astronomów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz elektroników z gdańskiej firmy elektronicznej.

Zastosowanie arkusza kalkulacyjnego do zamiany jednostek czasu =B5*60 =B10*3600 =G10*24 =B15*24*3600 =G15/3600

Długość

Jednostki długości stosowane dawniej

Sążeń, łokieć, stopa, ćwierć

czyli… 1 sążeń = 6 stóp 1 łokieć = 4 ćwierci 1 łokieć = 2 stopy 1 stopa = 2 ćwierci 1 sążeń = 2 łokcie 1 sążeń = 12 ćwierci

Zastosowanie arkusza kalkulacyjnego do zamiany dawnych jednostek długości =B5*3 =G5*2 =L5*12 =B12/3 =G12/2 =L12/12

Porównanie wybranych jednostek z 3 zaborów

Porównanie wybranych jednostek z 3 zaborów Jednostka Rosyjskie Pruskie Austriackie Cal 0,0254m 0,0262m 0,0264m Stopa 0,3048m 0,3139m 0,3610m Sążeń 2,1340m 2,0920m 1,8966m

Miary staropolskie Inaczej miary warszawskie – system miar Rzeczypospolitej wprowadzony 6 grudnia 1764. Nazwa miary staropolskie została przyjęta później, dla odróżnienia od miar nowopolskich. System wywodził się ze stosowanych wcześniej miar i miał unifikować miary w Rzeczypospolitej. Z powodu stosowania nadal w wielu miejscach jednostek lokalnych i niedokładnego określenia wielu nowych jednostek nie udało się przeprowadzić skutecznej unifikacji.

Miary staropolskie

Jednostki Handlowe 1 cal (palec) = 0,0248m 1 dłoń = 0,0744m Miary staropolskie Jednostki Handlowe 1 cal (palec) = 0,0248m 1 dłoń = 0,0744m 1 ćwierć = 0,1489m 1 sztych = 0,1985m 1 stopa = 0,2978m 1 łokieć = 0,5955m 1 sążeń = 1,787m

Jednostki Rolne i Drogowe Miary staropolskie Jednostki Rolne i Drogowe 1 łokieć (miara podstawowa) = 2,2333m 1 pręt = 4,4665m 1 laska = 8,933m 1 sznur = 44,665m 1 staje = 134m

Miary Nowopolskie System miar Królestwa Polskiego wprowadzony 1 stycznia 1819 roku, oficjalnie stosowany do 1849, kiedy zastąpiły go miary rosyjskie, w praktyce korzystano z niego również później.

Miary nowopolskie

Jednostki handlowe i Drogowe Miary Nowopolskie Jednostki handlowe i Drogowe 1 cal = 0,024 m 1 ćwierć = 0,144 m 1 stopa = 0,288 m 1 łokieć (miara podstawowa) = 0, 576 m 1 staja milowa = 1066,8 m 1 mila = 8534,3 m

Jednostki Rolne i budowlane: Miary Nowopolskie Jednostki Rolne i budowlane: 1 cal geometryczny = 0,043 m 1 stopa geometryczna = 0,432 m 1 sążeń (miara podstawowa) = 1,728 m 1 pręt = 4,32 m 1 sznur mierniczy = 43,2 m

Przykłady jednostek długości w terenie 1 pręt (3,76m) 10 jardów (9,14m) 10 zarów (10,40m)

Mierzenie długości pola specjalnym przyrządem

Wzorce jednostek nowopolskich

Współczesne Jednostki długości KILOMETR PARSEK MILA MORSKA ROK ŚWIETLNY

Metr To podstawowa jednostka, między innymi w układzie Si. Oznaczenie [m]. Metr został zdefiniowany 26 marca 1791 roku we Francji w celu ujednolicenia jednostek odległości, jest to odległość, jaką pokonuje światło w próżni w czasie 1/299792 458 s.3.

Centymetr To jednostka długości równa 1/100 m. W notacji wykładniczej można go zapisać jako 10-2 m. Ciekawostka: Centymetr odpowiada w przybliżeniu długości paznokcia kciuka dorosłej osoby.

Kilometr To powszechnie stosowana wielokrotność metra. Dokładniej, kilometr to 1000 metrów. Przeliczenia na inne jednostki 1 kilometr to: 1000 metrów (1 metr jest równy 0,001 kilometra). Kilometr to 103 Niemal we wszystkich krajach świata używa się kilometra jako standardowej miary odległości, szczególnie na znakach drogowych wskazujących odległość do danego celu (miasta, lotniska, węzła drogowego itp.).

Mila morska Jest jednostką odległości stosowaną w nawigacji morskiej. Jest to długość łuku południka ziemskiego odpowiadająca jednej minucie kątowej koła wielkiego. W rzeczywistości ze względu na kształt kuli ziemskiej (Geoida) długość łuku 1 minuty kątowej jest różna w zależności od szerokości geograficznej, dlatego umownie przyjęto długość uśrednioną. 1 Mm → 1’ stąd: 40 000 km / (360° × 60’) = 1851,852 m ≈ 1 852 m 1Mila morska=1852metrów

Jard Jard (Yard) – anglosaska jednostka długości. Jednostka podstawowa angielskiego i amerykańskiego układu miar. Jest on równy trzem stopom lub 36 calom, jego długość w jednostkach SI różni się w zależności od układu. Najpowszechniej używanym jardem jest jard międzynarodowy, mierzący dokładnie 0,9144 metra.

Rok świetlny To jednostka odległości stosowana w astronomii. Jest równy odległości, jaką pokonuje światło w próżni w ciągu jednego roku kalendarzowego. Wartość przybliżona ≈ 9,5 biliardów m (9,5 bilionów km). Najbliższa znana gwiazda, Alfa Centauri jest położona w odległości 4,22 lat świetlnych od Słońca. Średnica obserwowalnego Wszechświata to 93 mld lat świetlnych.

Jednostki do ustalania wielkości planet i gwiazd Promień Jowisza (RJ) – poza układowa jednostka miary używana w astronomii do określania rozmiarów planet poza słonecznych odpowiadająca promieniowi Jowisza. Promień Jowisza na równiku wynosi ok. 71 492 km. Promień Słońca – używana w astronomii poza układowa jednostka miary używana do określania promienia gwiazd; równa się połowie obecnej średnicy Słońca: Średnica Jowisza – poza układowa jednostka miary używana do określania wielkości planet poza słonecznych. Średnica Jowisza (równikowa) wynosi 142 984 km

Przyrządy do pomiaru długości

DALMIERZ Laserowy Dalmierz laserowy – (ang. laser target marker LTM lub laser rangefinder LRF) urządzenie do określania odległości od nieprzezroczystego obiektu przy pomocy promienia lasera (zwykle podczerwonego). Dalmierze używane są w wojsku i przez policje, w sporcie (w golfie, do strzelań długodystansowych i przez myśliwych), oraz w budownictwie i budowlanych pracach wykończeniowych.

Echosonda Echosonda - urządzenie do pomiaru głębokości wody oraz odległości od unoszących się w niej ciał stałych. Odległości te oblicza się mierząc czas powrotu dźwięku odbitego od dna, przeszkody, okrętu podwodnego, ławicy ryb itp. Impuls sondujący (najczęściej ultradźwiękowy) w wodzie rozchodzi się z prędkością ok. 1500 m/s. Fala dźwiękowa odbita od dna lub innego przedmiotu (ławica ryb, okręt podwodny) wraca do statku, gdzie jest odbierana przez ten sam przetwornik i zamieniana na impuls elektryczny. Czas między wysłaniem i odebraniem impulsu daje informację o odległości do przedmiotu od którego impuls się odbił.

Suwmiarka Suwmiarka jest jednym z podstawowych warsztatowych narzędzi pomiarowych służącym do szybkiego pomiaru wytwarzanych elementów. Zakresy pomiarowe suwmiarek obejmują przedział od 150 mm (standardowo) do nawet 3000 mm. Zasadniczymi częściami konstrukcyjnymi suwmiarek są: prowadnica i przesuwny suwak (stąd nazwa suwmiarka), powierzchnie pomiarowe (szczęki, wysuwka głębokościomierza) oraz urządzenie odczytowe. W zależności rodzaju urządzenia odczytowego rozróżnia się: -suwmiarki analogowe z podziałką kreskową na prowadnicy i noniuszem na suwaku -suwmiarki czujnikowe z listwą zębatą na prowadnicy i czujnikiem zegarowym -suwmiarki cyfrowe z naklejonym na prowadnicy liniałem pojemnościowym i elektronicznym wskaźnikiem cyfrowym.

Najwyższe konstrukcje świata:

Burj Dubai Najwyższą konstrukcją świata jest wieżowiec Burj Dubai wybudowany w Dubaju. Ma wysokość 828,3 metra. Jego budowa zakończyła się w 2010 roku.

Ushiku Daibutsu Ushiku Daibutsu najwyższa statua na świecie (licząc z postumentem), wysokość 120 metrów. Stoi w miejscowości Ushiku, Japonia.

Wiadukt Millau Wiadukt Millau, Francja. Jest to most o najwyższym pylonie na świecie - mierzy on 341 metrów. W 2010 roku przejazd przez niego kosztował 10 Euro.

Rekordy świata w lekkoatletyce (jednostki długości) CIEKAWOSTKI Rekordy świata w lekkoatletyce (jednostki długości)

Kobiety: Konkurencja Zawodnik Wynik Data Miejsce Skok o tyczce Jelena Isinbajewa 5,06 28 sierpnia 2009 Zurych Skok w dal Galina Czistiakowa 7,52 11 czerwca 1988 Leningrad Trójskok Inesa Kraweć 15,50 10 sierpnia 1995 Göteborg Pchnięcie kulą Natalia Lisowska 22,63 7 czerwca 1987 Moskwa Rzut dyskiem Gabriele Reinsch 76,80 9 lipca 1988 Neubrandenburg Rzut młotem Betty Heidler 79,42 21 maja 2011 Halle Rzut oszczepem Barbora Špotáková 72,28 13 września 2008 Stuttgart

Mężczyźni Konkurencja Zawodnik Wynik Data Miejsce Skok o tyczce Serhij Bubka 6,14 31 maja 1994 Sestriere Skok w dal Mike Powell 8,95 30 sierpnia 1991 Tokio Trójskok Jonathan Edwards 18,29 7 sierpnia 1995 Göteborg Pchnięcie kulą Randy Barnes 23,12 20 maja 1990 Westwood Rzut dyskiem Jürgen Schult 74,08 6 czerwca 1986 Neubrandenburg Rzut młotem Jurij Siedych 86,74 30 sierpnia 1986 Stuttgart Rzut oszczepem Jan Železný 98,48 25 maja 1996

Zastosowanie arkusza kalkulacyjnego do zamiany współczesnych jednostek długości =F5/1000 =B5*1000 =B9*100 =F9/100 =B12*100000 =F15/100 =B15*100 =F15/100

Prędkość

. Prędkość średnia: iloraz drogi i czasu, w którym droga ta została pokonana. Prędkość średnia wyrażona jest wzorem: Vśr – prędkość średnia s - droga t - czas

Pomiar prędkości

Obliczanie prędkości

Autorzy Prezentację tworzyli: Bianek Anna Czyrzewski Sebastian Deliński Igor Kokoszyńska Ewa Migas Jakub Muchowski Fabian Osojca Iwona Osowska Magdalena Śliwińska Marta Trun Alicja Urmanin Martyna Wedeł Luiza Opiekę sprawował: Michnikiewicz Sławomir