Malarstwo od renesansu do rokoka

Od początku… Renesans - okres w historii kultury europejskiej, obejmujący przede wszystkim XV i XVI wiek, określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" oraz koncepcja odnosząca się do historii kultury włoskiej od Dantego do roku 1520 Termin ten nie jest jednoznaczny. Jako epoka w historii kultury renesans obejmuje wiek XV i XVI, lecz jego granice czasowe nie są jasno ustalone. We Florencji, Rzymie, Wenecji i innych włoskich miastach artyści zaczęli na nowo odnajdywać piękno sztuki antyku. Zaczęto znów malować postacie w akcie, nawet postacie biblijne Również tematyka mitologiczna stała się bardzo popularna. We Włoszech ukształtowało się malarstwo portretowe i powstał prototyp popularnego w późniejszej sztuce niderlandzkiego baroku pejzażu. Istotną nowością był wynalazek zbieżnej perspektywy geometrycznej, linearnej oraz powietrznej. Portrety malowano na tle pejzaży, co jest potwierdzeniem silnego zwrotu malarstwa renesansowego ku naturze. Wprowadzono sfumato, a światło na obrazach jest lekko zamglone oraz wykorzystywany jest światłocień - chiaroscuro. Malarze renesansowi opierali się na trzech ważnych zasadach. Pierwszą z nich było zainteresowanie się na nowo antykiem i systematyczne badania sztuki starożytnej, drugą skupienie się na człowieku (humanizm), a trzecią, odkrycie i opanowanie zasad perspektywy linearnej. Dzięki tym trzem zasadom dokonał się prawdziwy przewrót w sztuce zachodu. Źródłem inspiracji dla malarzy renesansowych była z jednej strony natura, którą cierpliwie obserwowali, z drugiej zaś sztuka starożytna, gorliwie studiowana, w tym okresie we wszystkich pracowniach malarzy, rzeźbiarzy i architektów.

Leonardo da Vinci Żył w latach 1452-1519 włoski renesansowy malarz, architekt, filozof, muzyk, pisarz, odkrywca, matematyk, mechanik, anatom, wynalazca, geolog. Urodził się i wychował niedaleko miasta Vinci, będąc nieślubnym synem notariusza ser Piera da Vinci i chłopki Cateriny. W rozumieniu współczesnym nie miał nazwiska, człon „da Vinci” oznacza bowiem „z miasta Vinci”. Jego pełne nazwisko, nadane mu przy narodzinach, to „Leonardo di ser Piero da Vinci”, czyli „Leonardo, syn ser Piera z miasta Vinci Szeroko uważa się go za jednego z największych malarzy wszech czasów i prawdopodobnie najwszechstronniej utalentowaną osobę w historii Do czasów dzisiejszych przetrwało najprawdopodobniej 15 jego obrazów

Mona Lisa – 1503-1506 Dama z gronostajem - 1490 Święty Jan Chrzciciel – 1513 - 1516

Rafael Santi Żył w latach 1483-1520 włoski malarz i architekt, najmłodszy z trójki genialnych artystów włoskiego renesansu – obok Michała Anioła i Leonarda da Vinci, znany z licznych przedstawień Madonny. Niewątpliwie na rozwój stylu malarskiego Rafaela miały wielki wpływ dzieła Michała Anioła, a zwłaszcza Leonarda da Vinci. Z dzieł Leonarda przyswoił sobie Rafael manierę sfumato, choć stosował ją bardziej umiarkowanie niż sam Leonardo. Zmarł mając 37 lat. Autoportret - 1509

Szkoła Ateńska – 1510 - 1511 Przemienienie Pańskie – 1517 - 1520 Madonna Sykstyńska - 1513

Michał Anioł Żył w latach 1475 - 1564 Autoportret - 1535 Żył w latach 1475 - 1564 włoski malarz, rzeźbiarz, poeta i architekt Dzieła Michała Anioła odzwierciedlają jego hamowaną siłę, namiętność, wstrząsy wewnętrzne. Wypowiadał się on w doskonale plastycznej formie, operując z pewnością i znajomością anatomii. Mistrzostwo jego przejawiło się najwybitniej we freskach Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie ruchy i formy ciała są pełne wyrazu i przemawiają siłą. Budowle traktował on jako żywy organizm. W kaplicy Medycejskiej stworzył przykład harmonijnego związku między architekturą i rzeźbą. Przez ożywienie ruchem form architektonicznych stał się prekursorem sztuki barokowej. Miał bardzo niewielu uczniów jednak twórczość jego miała ogromny wpływ na charakter sztuki włoskiej. Cechy charakterystyczne dzieł Michała Anioła to: boskość i napięcie. W swych pracach umiał wyrazić przez nie stany duszy, uczucia i emocje. Jego prace charakteryzują się trójwymiarowością, bogactwem ruchów i gestów oraz dramatyzmem. Cechuje je walka, ruch, niepokój i cierpienie.

Stworzenie Adama – 1508-1512 Sąd ostateczny-1536 - 1541

Epoka dramatyzmu.. Barok - główny kierunek w kulturze środkowo i zachodnioeuropejskiej, którego trwanie datuje się na zakres czasowy od końca XVI wieku do XVIII wieku Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej, a także filozofię i architekturę. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu (wynikający z twórczego przekształcenia haseł humanistycznych), głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój Innym założeniem baroku była obrona katolickiej nauki o stosowności obrazów, ikonografii i emblematyki.

Rembrandt van Rijn Żył w latach 1606 – 1669 Autoportret- 1640 Żył w latach 1606 – 1669 holenderski malarz, rysownik i grafik. Uważany powszechnie za jednego z największych artystów europejskich i światowych. Pochodził ze średnio zamożnej rodziny, był jednym z dziewięciorga dzieci młynarza. Rodzinę jednak stać było, by wysłać go na studia malarskie, jednak Rembrandt nie wytrzymał na nich długo i postanowił swój warsztat kształcić pod okiem czynnych artystów. Jego nauczycielem został Pieter Lastman, który głównie zajmował się malarstwem historycznym. Miał on duży wpływ na późniejsze obrazy Rembrandta Za życia był bardziej znany ze sztychów

Autoportret - 1661 Lekcja anatomii u doktora Tulpa - 1631 Medytujący filozof - 1631

Diego Velasques Żył w latach 1599 – 1660 Autoportret -1643 Żył w latach 1599 – 1660 Otrzymał klasyczne wykształcenie humanistyczne, jednak zamiłowanie do sztuki wzięło górę i rozpoczął staż najpierw u Francisco de Herrera, a potem u Francisco Pacheco, czyli u artystów, których inspiracją była religia. W 1617 roku otrzymał pozwolenie na pracę jako malarz i właśnie w tym roku założył swoją pracownię. Krótko po tym założył rodzinę, a w 1622 roku został wezwany do Madrytu na dwór królewski. Mianowano go tam głównym malarzem monarszej rodziny.

Stara kobieta gotująca jajka -1618 Portret papieża Innocentego X- 1658 Wenus z lustrem – 1651-1653

Peter Paul Rubens Żył w latach 1577 – 1640 Autoportret - 1623 Żył w latach 1577 – 1640 malarz flamandzki, jeden z najwybitniejszych artystów epoki baroku. Rubens jest chyba najbardziej znanym przedstawicielem malarstwa barokowego, większą sławę w tym okresie zyskali może tylko Caravaggio i Rembrandt, który zasłynął dziełem „Lekcja anatomii doktora Tulpa”. Młody Rubens przeprowadził się z matką do Antwerpii niedługo po śmierci jego ojca, miał wtedy 12 lat. Otrzymał staranne wykształcenie humanistyczne, a w wieku 14 lat rozpoczął praktyki malarskie u uznanych mistrzów. Rodzinę stać było na to, bo jego ojciec był prawnikiem na dworze Wilhelma I Orańskiego i jego żony Anny Saksońskiej, której podobno był kochankiem.

Wniebowzięcie NMP – 1611-1614 Pokłon Trzech Króli - 1624 Ukrzyżowanie -1606-1610

A teraz bardziej klasycznie... Rokoko-nurt stylistyczny, obecny zwłaszcza w architekturze wnętrz, ornamentyce, rzemiośle artystycznym i malarstwie, występujący w sztuce europejskiej w latach ok. 1720-1790. Nurt rokokowy wyróżnia się także w dziejach literatury. Uważane czasem za końcową fazę baroku, w rzeczywistości zajęło wobec niego pozycję przeciwstawną. Sprzeciwiło się pompatycznemu ceremoniałowi, monumentalizmowi i oficjalnemu charakterowi stylu Ludwika XIV, skłaniając się ku większej kameralności, zmysłowości, wyrafinowaniu i pewnej sentymentalności. Odznaczało się lekkością i dekoracyjnością form, swobodną kompozycją, asymetrią i płynnością linii oraz motywami egzotycznymi Styl rokokowy najsilniej rozwinął się we Francji i związany był głównie z życiem dworskim. W malarstwie pojawiła się stylistyka zupełnie inna od barokowej. Zmieniła się tematyka, technika, barwy, format. Obrazy były malowane lekko i finezyjnie; kolorystyka jest jasna. Nadal powstawały obrazy mitologiczne, ale najczęściej zamiast Zeusa, Hery i Ateny, pojawiali się bogowie miłości: Afrodyta i Eros oraz Dionizos. Dominowała jednak tematyka związana z zabawami i wydarzeniami towarzyskimi na łonie natury, z bohaterami w strojach dworskich (tzw. fête galante), bądź pasterskich (tzw. fête champêtre). Malowano także maskarady, widowiska teatralne, sceny z commedia dell'arte i przedstawienia o podtekstach erotycznych. Popularnością cieszył się portret, różny od barokowego, zdominowany przez wizerunki kobiet. Był bardziej intymny, często niewielkich rozmiarów i wykonywany m.in. pastelami.

Bernardo Bellotto Żył w latach 1721-1780 Autoportret – ok. 1750 Żył w latach 1721-1780 Canaletto był Włochem. Malarstwa uczył się w pracowni swojego wuja Canala, również zwanego Canalettem. Nim przybył do Polski, działał w Wenecji i innych włoskich miastach, potem w Wiedniu, Dreźnie, Monachium i Pirnie, gdzie zasłynął jako malarz wedut – niewielkich wymiarów pejzaży przedstawiających widoki miast. Canaletto malował również obrazy o tematyce historycznej, np. Elekcja Stanisława Augusta czy Wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu 1633. Jego obrazy można oglądać w Zamku Królewskim i Muzeum Narodowym. Obrazy Bellotta charakteryzują się przede wszystkim wielką pieczołowitością w odmalowywaniu szczegółów – mimo niewielkiego formatu bardzo dopracowane są wszystkie stroje, twarze postaci (do tego stopnia, że fachowcy rozpoznają w nich poszczególne osoby, w większości rodzinę Poniatowskiego).

Piazza - 1742 Gazzada - 1744 Pirna Sonnenstein -1753

Francesco Guardi wenecki malarz rokokowy, uważany za jednego z ostatnich klasycznych malarzy szkoły weneckiej. Był bratem malarza wedut Giovanniego Antonia Guardi. Guardi, podobnie jak jego dwaj bracia, malował architekturę i pejzaże Wenecji. Specjalizował się w tworzeniu wedut, czyli rozległych panoram miejskich. Jego prace charakteryzuje topograficzna dokładność i perfekcyjne posługiwanie się światłem i kolorem. Weduty –obraz, rysunek lub rycina, przedstawiające ogólny widok miasta lub jego fragment, często ze sztafażem. Inaczej pejzaż miejski, prospekt.

Weduta – 2 poł. XVII w. Gondola na lagunie o zmierzchu -1765

Wojciech Piechowiak