Dane INFORMACYJNE (do uzupełnienia) Nazwa szkoły: Gimnazjum Samorządowe numer 2 w Iławie ID grupy: 96/102__mp_g1 Opiekun: Małgorzata Stępkowska Kompetencja: matematyczno-przyrodnicza Temat projektowy: Sól soli nie równa Semestr/rok szkolny: semestr szkolny III rok szkolny 2010/2011

Co to są sole? Sole – związki chemiczne powstałe w wyniku całkowitego lub częściowego zastąpienia w kwasach atomów wodoru innymi atomami, bądź grupami o właściwościach elektrolitowych, np. kationy metali, jony amonowe i itp. Sole znalazły liczne zastosowania jako nawozy sztuczne, w budownictwie, komunikacji, przemyśle spożywczym i wielu innych. Sole występują w przyrodzie, jako minerały lub w organizmach żywych w roztworach płynów ustrojowych.

Podział soli Sole dzielimy na : tlenowe beztlenowe

Sole tlenowe przykłady: Sole tlenowe zawierają tlen np.: CaCO3 -węglan wapnia CuSO4 -siarczan(VI) miedzi(II) KNO3-azotan(V) potasu KNO2- azotan(III) potasu (NH4)2SO4 - siarczan(VI) amonu

Sole beztlenowe przykłady Sole beztlenowe nie zawierają tlenu np.: NaCl chlorek sodu KBr chlorek potasu CaF2 fluorek wapnia Na2S siarczek sodu NH4Cl chlorek amonu

Wzór ogólny m - wartościowość metalu r - wartościowość reszty kwasowej np. siarczan (IV) glinu składa się z jonów Al3+ oraz SO42-; stosując metodę „na krzyż" uzyskujemy wzór: Al2(SO4)3.

pierwiastek Fe SO4 reszta kwasowa Nazwy soli tworzy się od nazwy kwasów a później dodaje się pierwiastek : pierwiastek Fe SO4 reszta kwasowa Nazwy soli tworzy się od nazwy kwasów a później dodaje się pierwiastek HCl NaCl – chlorek sodu

9 Sole Sole to szeroka grupa związków chemicznych, które można otrzymać w następujących reakcjach: wodorotlenek + kwas → sól + woda, np.: Ca(OH)2 + 2HCl → CaCl2 + 2H2O metal + kwas → sól + wodór, np.: Mg + 2HNO3 → Mg(NO3)2 + H2 tlenek metalu + kwas → sól + woda, np.: CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O zasada + tlenek kwasowy → sól + woda, np.: Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 + H2O tlenek kwasowy + tlenek zasadowy → sól, np.: SO2 + MgO → MgSO3 metal + niemetal → sól, np.: 2K + F2 → 2KF Sole są prawie zawsze ciałami stałymi. Ich barwa, a także rozpuszczalność w wodzie są bardzo różne i nie ma co do tego żadnej ogólnej reguły. W tym artykule przedstawimy 3 najbardziej powszechne grupy soli: chlorki, siarczany i azotany. Chlorki to związki nieorganiczne o ogólnym wzorze MeCln, gdzie: Cl - atom chloru, Me - atom metalu. Wyjątkiem od tego zapisu jest chlorek rtęci I: Hg2Cl2. Chlorki są solami kwasu solnego.

Otrzymywanie azotanu V miedzi II

Azotany

Otrzymywanie Azotany(III) można otrzymać przez wprowadzenie mieszaniny tlenku azotanu (V) i tlenku azotu(IV) do roztworów wodorotlenków lub węglanów metali alkalicznych, np. 2NaOH + NO + NO2 → 2NaNO2 + H2O Inną metodą jest redukcja stopionych azotanów(V) metalicznym ołowiem, np. NaNO3 + Pb → NaNO2 + PbO Niektóre azotany(V) redukują się do azotanów(III) w wyniku podgrzania, np. 2KNO3 → 2KNO2 + O2

Otrzymywanie cd. Azotan(V) Otrzymuje się go działając kwasem azotowym(V) na węglan sodu: Na2CO3 + 2HNO3 → 2NaNO3 + H2O + CO2↑ Azotan potasu Obecnie otrzymuje się ją głównie w reakcji podwójnej wymiany między azotanem(V) sodui chlorkiem potasu(strąca się najtrudniej rozpuszczalny spośród tych soli chlorek sodu, w roztworze pozostaje KNO3): NaNO3 + KCl ⇌ KNO3 + NaCl↓ Azotan (V) magnezu Mg + 2 HNO3 = Mg(NO3)2 +H2 MgO + 2 HNO3 = Mg(NO3)2 +H2O Mg(OH)2 + 2 HNO3 = Mg(NO3)2 + 2H2O

Właściwości Azotany(V) są krystalicznymi substancjami, rozpuszczalnymi w wodzie, oprócz nielicznych azotanów zasadowych, mają silne właściwości utleniające w szczególności po stopieniu. Natomiast w roztworach nie posiadają takich właściwości. Azotany należą do V grupy analitycznej anionów, wykrywa się je za pomocą m.in. Próby obrączkowej.

Występowanie Występuje na obszarach suchych i gorących, gdyż jest łatwo rozpuszczalny w wodzie. Powstaje w procesie odparowania, którego wynikiem są złoża solne. Występuje zwykle w towarzystwie halitu, anhydrytu, gipsu. Największe złoża nitronatrytu występują na pustyni Atacama w Chile- stąd powstała pierwotna nazwa "saletra chilijska" (złoże ma ok. 600 km długości i kilkadziesiąt szerokości i do 2 m miąższości). Ważne złoża występują też w Boliwii, Peru, Egipcie, Indiach, Kazachstanie oraz w USA.

Zastosowanie jako nawóz azotowy (zawiera 15,5% azotu) przed wynalezieniem przemysłowych metod wiązania azotu z powietrza (metoda Mościckiego, metoda Habera i Boscha) azotan sodu był używany do uzyskiwania kwasu azotowego wciąż jest ważnym surowcem do produkcji azotanu potasu (saletry potasowej) w przemyśle spożywczym do konserwowania mięsa (przeciwdziała tworzeniu się jadu kiełbasianego; symbol UE - E251) w przemyśle szklarskim do produkcji materiałów wybuchowych odgrywając istotną rolę w produkcji nitrogliceryny jest minerałem chętnie zbieranym przez kolekcjonerów jest używany do produkcji farb, emalii i leków stosuje się go jako utleniacz w pirotechnice

Fosforany

Fosforany Fosforany  – związki chemiczne, pochodne kwasu fosforowego. Nazwa obejmuje zarówno sole, jaki i estry kwasu fosforowego. W ogólniejszym ujęciu nazwa "fosforany" może dotyczyć także pochodnych innych kwasów fosforowych, m.in. metafosforanów i pirofosforanów.

Otrzymywanie fosforanów Fosforany występują w przyrodzie jako fosforyty i apatyty. Rozpuszczalność fosforanów w wodzie spada wraz z ich rzędowością. Prawie wszystkie sole pierwszorzędowe są dobrze rozpuszczalne, z drugorzędowych i trzeciorzędowych rozpuszczalne są tylko sole metali alkaicznych (poza litem) i amonu.

Otrzymywanie fosforanów cd. Fosfor jest pierwiastkiem dość rozpowszechnionym. Występuje głównie w postaci apatytów (mineralna postać fosforanu wapnia, zawierająca fluor (apatyt fluorowy), chlor (apatyt chlorowy) itp.), z których zbudowane są skały osadowe zwane fosforytami.

Zastosowanie fosforanów Nawozy sztuczne Lutowanie i spawanie Składniki artykułów spożywczych Bufory Zmiękczanie wody Składnik proszków do mycia naczyń i zmiękczania wody 

Siarczany i węglany

Przykłady siarczanów (VI) ; siarczanów (IV) oraz węglanów. Siarczany (VI): Amonu Glinu Magnezu Miedzi Potasu Sodu Wapnia Żelaza (III) Węglany : Sodu Wapnia Potasu Amonu Miedzi Magnezu Siarczany (IV) : Magnezu Potasu Miedzi Wapnia Sodu Amonu

Zastosowanie siarczanów oraz węglanów. Siarczany : Produkcja szkła Rolnictwo-nawozy sztuczne Chirurgia(gips) Produkcja H2SO4 Budownictwo Węglany: Produkcja środków myjących, piorących, kosmetyków Produkcja szkła i papieru Rolnictwo-nawozy sztuczne Budownictwo Produkcja kredy szkolnej

2626 Chlorki

Ogólna wiedza o chlorkach: 2727 Ogólna wiedza o chlorkach: Chlorek sodu jest surowcem do produkcji prawie wszystkich związków chemicznych sodu i chloru. Zimą chlorkiem sodu posypuje się oblodzone jezdnie i chodniki. Pod jego wpływem topnieje lód. W Polsce do tego celu stosuje się też chlorek wapnia. Jednak nadmiar chlorku sodu i chlorku wapnia przenika do gleby i niszczy krzewy i drzewa. Zastępuje się go więc chlorkiem potasu, który jest mniej toksyczny dla roślin. Wiele azotanów (V), twz. saletry, stosuje się jako nawozy sztuczne w rolnictwie

2828 Otrzymywanie W laboratorium chlor można otrzymać przez utlenianie kwasu solnego silnym utleniaczem, np. ditlenkiem manganu MnO2 lub nadmanganianem potasu: MnO2 + 4HCl → MnCl2 + Cl2↑ + 2H2O 2KMnO4 + 16HCl → 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2↑ + 8H2O Na skalę przemysłową otrzymuje się go w wyniku elektrolizy wodnego roztworu chlorku sodu. Przy okazji otrzymuje się wodorotlenek sodu i wodór. 2 NaCl + 2 H2O → Cl2↑ + H2↑ + 2 NaOH Zamiast wodnego roztworu stosuje się również stopiony chlorek sodu.

Zastosowanie chlorków 2929 Zastosowanie chlorków POPULARNE CHLORKI: 1.NaCl l - chlorek sodu (sól kuchenna) - stosowana w kuchni do solenia potraw 2.KCl - chlorek potasu 3.CaCl2 - chlorek wapnia - stosowany do pochłaniania wilgoci (silnie higroskopijny) 4.AgCl - chlorek srebra - stosowany w dawnej fotografii (rozkłada się pod wpływem światła) 5.Hg2Cl2 - chlorek rtęci I (kalomel) - stosowany do wyrobu elektrod i do ochrony roślin 6.HgCl2 - chlorek rtęci II (sublimat) - stosowany jako środek dezynfekujący 7.NH4Cl- chlorek amonu (salmiak) - stosowany do produkcji baterii, jako konserwant i w kuchni jako środek spulchniający

3030 Zastosowanie 1. NaCl stosuje się do przyprawiania potraw i konswerwowania żywności 2.Chlorek sodu NaCl roztwór wodny o stężeniu 0,9% to najprostszy roztwór fizjologiczny wykorzystywany m.in.: w medycynie w farmacji w mikrobiologii 3. Roztwór wodny NaCl ma niższą temperaturę krzepnięcia niż czysta woda, dlatego chlorek sodu stosuje się do posypywania oblodzonych dróg; niestety, roztwór NaCl powoduje korozję pojazdów i żelaznych konstrukcji drogowych. 4. Chlorek srebra (I) AgCl ta biała substancja stała nie rozpuszcza się w wodzie, a pod wpływem światła ciemnieje - ulega rozkładowi według równania : 2AgCl ---światło--- 2AgCl + Cl2 Jest to przykład reakcji fotochemicznej , a chlorek srebra(I) jest twz. Substancją światłoczułą. Właściwości te wykorzystywano w procesach fotograficznych. 5.Budownictwo – jako domieszka do zaprawy murarskiej umożliwia wiązanie betonu w temperaturach minusowych 6.Przemysł chemiczny 7. Górnictwo węgla, nafty i gazu

3131 Większość chlorków jest rozpuszczalna w wodzie, dlatego w większych ilościach w stanie stałym można je znaleźć tylko w suchym klimacie lub podziemnych złożach soli. Główne minerały zawierające chlor to halit (sól kamienna, NaCl), sylwin (chlorek potasu) i karnalit (uwodniony podwójny chlorek potasu i magnezu).

3232 Związki Wśród nieorganicznych związków chloru znajdują się chlorki i chlorany. Do organicznych związków chloru należą chloraminy, niektóre dioksyny, chlorowane węglowodory, a także czterochlorek węgla i chloroform. Z tlenem tworzy pięć różnych tlenków. Chlor tworzy kilka kwasów oraz odpowiednich soli: kwas chlorowodorowy (solny) i chlorki kwas chlorowy(I) (podchlorawy) i chlorany(I) (podchloryny) kwas chlorowy(III) (chlorawy) i chlorany(III) (chloryny) kwas chlorowy(V) (chlorowy) i chlorany(V) (chlorany) kwas chlorowy(VII) (nadchlorowy) i chlorany(VII) (nadchlorany)

3333 Chlorki Chlorki, związki chloru ujemnie jednowartościowego. Chlorki litowców i berylowców mają charakter typowo jonowy, chlorki niemetali - typowo kowalencyjny, pozostałe mają charakter pośredni. Chlorki niemetali (oprócz CCl4) całkowicie hydrolizują pod wpływem wody. Chlorki metali są dobrze rozpuszczalne w wodzie (wyjątki: AgCl , CuCl , Hg2Cl2, TlCl, PbCl2). Do najważniejszych chlorków należą: NaCl, NH4Cl, Hg2Cl2 , AgCl , AlCl3, FeCl2, CCl4, S2Cl2 , SiCl4.

Wzory niektórych soli: 3434 Wzory niektórych soli:

3535 Chlorek - tworzenie Chlorek – anion Cl− tworzącego się formalnie poprzez przyłączenie elektronu do atomu chloru. Nazwą tą określa się też każdą sól pochodzącą od kwasu solnego (chlorowodorowego). W chemii organicznej nazwą "chlorek" określa się niektóre związki organiczne zawierające chlor (nie będące solami) np. chlorek acetylu, chlorek winylu. Większość chlorków jest dobrze rozpuszczalna w wodzie.Kationy, których chlorki są słabo rozpuszczalne, zostały wyodrębnione w grupę kationów.Są to: AgCl, PbCl2 oraz Hg2Cl2. Anion chlorkowy pełni ważną funkcję w równowagach jonowych w komórkach organizmów żywych. Działanie toksyny przecinkowca cholery jest związane z zaburzeniem gospodarki jonu Cl−. Najbardziej znanym chlorkiem jest chlorek sodu, czyli sól kuchenna.Jest on również najbardziej powszechną solą rozpuszczoną w oceanach.

3636 Chlorek cynku (II)

3737 Chlorek magnezu

3838 Chlorek srebra

3939 Chlorek potasu

4040 Chlorek metylenu

4141 Chlorek sodu

4242 Chlorek amonu

4343 Chlorek glinu

Na zajęciach robiliśmy doświadczenia z soli

Ogródki solne

Krystalizacja soli

Wulkan

Wycieczka do Kopalni Soli w Kłodawie Celem wycieczki było poznanie wysadów solnych na Kujawach i obejrzenie naturalnego miejsca ich występowania. Zwiedziliśmy największą w Europie i jedyną w Polsce kopalnie soli

11-5-18

Kaplica Świętej Kingi patronki górników solnych

Grota Drakuli 11-5-18

Makieta Kopalni Soli w Kłodawie

Przywieźliśmy z kopalni okazy solnych minerałów.

Poznaliśmy minerały występujące w skorupie ziemskiej

Gips - nazwa minerału z gromady siarczanów oraz nazwa siarczanowej skały osadowej. Nazwa pochodzi od gr. gypsos (łac.gypsum) oznaczającego czynność gipsowania, a także kredę lub cement.

Marmur (z gr. μάρμαρος marmaros) – skała metamorficzna powstała z przeobrażenia wapieni, rzadziej dolomitów. Składa się głównie z krystalicznego kalcytu lub dolomitu (marmur dolomitowy).

Brucyt – minerał z gromady wodorotlenków. Jest minerałem rzadkim Brucyt – minerał z gromady wodorotlenków. Jest minerałem rzadkim. Nazwa pochodzi od nazwiska amerykańskiego mineraloga Archibalda Bruce’a

Skały osadowe (sedymentacyjne) – jeden z trzech głównych typów skał (obok skał magmowych i metamorficznych) budujących skorupę ziemską, powstają przez nagromadzenie się materiału przynoszonego przez czynniki zewnętrzne (np. wodę, lodowiec, wiatr), na skutek jego osadzania się lub wytrącania z roztworu wodnego. Nauka zajmująca się powstawaniem skał osadowych to sedymentologia.

Sfaleryt (blenda cynkowa) – minerał z gromady siarczków Sfaleryt (blenda cynkowa) – minerał z gromady siarczków. Bardzo pospolity i szeroko rozpowszechniony. Nazwa pochodzi od gr. sphaleros = zwodniczy, niepewny, podstępny, złudny; nawiązuje do kłopotów jakie sprawia minerał przy identyfikacji (dopiero w XVII w. określono, że jest to kruszec cynku).

Nawozy sztuczne i ich znaczenie w przyrodzie .

Nawozy mineralne – potocznie zwane nawozami sztucznymi, substancje wydobywane z ziemi i przetworzone lub produkowane chemicznie, wzbogacające glebę w składniki mineralne niezbędne dla rozwoju roślin, poprawiające strukturę gleby lub zmieniające jej kwasowość.

Negatywny wpływ na środowisko

Zastosowanie Zastosowanie nawozów mineralnych w rolnictwie rośnie Zastosowanie Zastosowanie nawozów mineralnych w rolnictwie rośnie. Ich nadmiar działa szkodliwie na glebę i organizmy w niej żyjące. Właśnie spływy z przenawożonych pól zawierają duże ilości związków mineralnych, głównie azotu i fosforu. Spływy te oraz ścieki obficie wzbogacają wody w substancje pokarmowe, tym samym powodując użyźnianie zbiorników wodnych, co prowadzi do silnego rozwoju roślin wodnych, przede wszystkim glonów, wywołując ich zakwity. Masowo występujące glony ulegają rozkładowi zużywając tlen zawarty w wodzie. W konsekwencji tego zjawiska następuje wymieranie organizmów. Poza tym woda nie nadaje się do celów użytkowych.

Znaczenie i podział nawozów sztucznych. Źródłem pokarmu dla roślin jest gleba i powietrze. Z powietrza rośliny pobierają tlen, dwutlenek węgla i azot, a składniki mineralne oraz wodę czerpią z gleby. Intensywna hodowla roślin powoduje zubożenie gleby w składniki mineralne powodując stopniowe jej wyjaławianie. Jeżeli nie wyrówna się tych strat po pewnym czasie gleby tracą swoją początkową urodzajność. Można zapobiegać opisanym wyżej zjawiskom stosując nawozy sztuczne, bądź naturalne zwane również organicznymi. W niniejszej pracy opisane zostaną nawozy sztuczne zwane również nawozami bezpośrednimi, czyli takimi, które dostarczają składników pokarmowych roślinie w postaci minerałów. Nawozy sztuczne dzielimy na: jednoskładnikowe wieloskładnikowe

Do najczęściej stosowanych nawozów zaliczamy: superfosfat potrójny kalimagnezja siarczan amonu siarczan magnezu wapno magnezowe-tlenkowe polifoska saletrzak wapniak rolniczy mocznik granulowany saletra amonowa sól potasowa fosforan amonu wapno pocelulozowe azotniak kainit magnezowy mączka fosforytowa

Produkcja i charakterystyka nawozów sztucznych. Azotan amonowy – nazywany jest saletrą amonową jest ciałem stałym krystalicznym dobrze rozpuszczalnym w wodzie ma wybuchowe właściwości. Połączenie azotu amonowego z azotanowym jest bardzo korzystne dla wegetacji roślin ze względu na różny czas przyswajania. Duża higroskopijność azotanu amonu utrudnia stosowanie go do celów technicznych i nawozowych. Tych ujemnych cech saletry amonowej można uniknąć przez zastosowanie granulacji. Najczęściej stosuje się granulację wapniową otrzymując w ten sposób nawóz- saletrzak.

Nawozy sztuczne dzielimy na: Azotany: Fosforany: Azotan amonu sodu Azotan potasu wapnia Azotan sodu disodu Azotan baru amonu Azotan wapnia baru Azotan srebra chromu Azotan bizmutu kodeiny Azotan(V)miedzi(II) etylu Azotan ołowiu glinu Azotan złota kobaltu Azotan magnezu niklu Azotan cynku rubitu Azotan bizmutelu srebra żelaza

Prezentacje o solach wykonali : Wprowadzenie – Lidia Sulej , Malwina Walter 2 .Azotany- Magdalena Wielądek , Magdalena Mańska 3. Fosforany – Łukasz Kosopud 4. Siarczany i Węglany – Lidia Kuczek , Sandra Kozieł 5. Chlorki – Karolina Zięba 6. Minerały – Jagoda Rochnowska Aleksandra Wantowska 7. Nawozy- Alicja Libera ,Anna Kołecka Nad całością prezentacji czuwała Karolina Zięba

Źródła z których korzystaliśmy: Grafika google Wikipedia Chemia Nowej Ery 2 podręcznik dla gimnazjum Zadane.pl Ściąga.pll Trudne.pl