DANE INFORMACYJNE (DO UZUPEŁNIENIA) Nazwa szkoły: Liceum Ogólnokształcące w Międzychodzie ID grupy: 97/31_MF_G1 Kompetencja: Matematyka i fizyka Temat projektowy: Zjawiska optyczne (świetlne) w atmosferze Semestr/rok szkolny: 1/2009/2010

SPIS TREŚCI Czym jest zjawisko optyczne w atmosferze? Wybrane rodzaje zjawisk optycznych w atmosferze. Opis Fotografia Źródło

CZYM JEST ZJAWISKO OPTYCZNE W ATMOSFERZE? Zjawisko optyczne dotyczy wszystkich zjawisk związanych z oddziaływaniem światła z materią. W szczególnym znaczeniu odnosi się do zjawisk towarzyszących przechodzeniu światła przez atmosferę ziemską. 

WYBRANE RODZAJE ZJAWISK OPTYCZNYCH W ATMOSFERZE gloria halo miraż (fatamorgana) słońce poboczne (parhelion; słońce pozorne) słup słoneczny (słup świetlny) tęcza widmo Brockenu (zjawisko Brockenu; mamidło górskie) wieniec (aureola; "Lisia czapa") wschód Słońca zachód Słońca zielony promień zorza polarna

GLORIA Polega na wystąpieniu barwnych pierścieni wokół cienia obserwatora widocznego na tle chmur lub mgły. Powstaje na skutek ugięcia fal i odbicia światła na kroplach wody. Jest podobna do wieńca, jednak powstaje nie dookoła Słońca lub Księżyca, lecz dookoła punktu położonego po stronie przeciwnej względem tarczy ciała niebieskiego. Występuje w chmurach położonych na wprost przed obserwatorem albo niżej od niego, tj. w górach lub przy obserwacjach z samolotu. Na te same chmury pada cień obserwatora i wówczas wydaje się, że gloria otacza cień jego głowy.

GLORIA Źródło: http://images3.fotosik.pl/90/8212b07f46233911.jpg

HALO Pochodzi z języka greckiego i oznacza koło lub okrąg. Jest to świetlny pierścień wokół tarczy Słońca lub Księżyca. Może mieć kolor biały, ale mogą także występować inne kolory. Powstaje na skutek załamywania się promieni słonecznych i ich odbijania od drobnych kryształków lodu w atmosferze. Kryształki te wchodzą w skład cirrusów - wysokich i cienkich chmur.

HALO Źródło: http://www.weather.gov.hk/aviat/outreach/images/halo.jpg

MIRAŻ Inna nazwa: Fatamorgana Polega na tworzeniu się pozornych (podwójnych lub wielokrotnych) obrazów będących odbiciem przedmiotów znajdujących się na horyzoncie lub poza nim. Powstaje jako skutek zakrzywienia się promieni słonecznych w dolnych warstwach powietrza, cechujących się różną gęstością (temperaturą). Miraże dzielą się na 2 rodzaje: miraż dolny (pod linią horyzontu); miraż górny (nad linią horyzontu).

MIRAŻ Źródło: http://epod.usra.edu/.a/6a0105371bb32c970b0120a90385f7970b-750wi

SŁOŃCE POBOCZNE Inne nazwy: Jest jasną plamą światła. Parhelion Słońce pozorne Jest jasną plamą światła. Powstaje w wyniku załamania się promieni słonecznych na kryształach lodu w formie sześciokątnych płytek, opadających płaskimi powierzchniami do dołu (w sposób podobny do opadania liści). Występuje często po obu stronach Słońca Szczególnie dobrze widoczne, gdy Słońce jest nisko nad horyzontem.

SŁOŃCE POBOCZNE Źródło: http://iftia9.univ.gda.pl/~pg/zdjecia/0486.S%B3o%F1ce_poboczne!,04.08.2008.jpg

SŁUP SŁONECZNY Inna nazwa: Słup świetlny Związany m.in. z odbiciem światła nisko położonego Słońca. Najłatwiej jest go zaobserwować tuż przed wschodem Słońca, lub tuż po jego zachodzie. Przybiera formę świetlnej kolumny, na ogół zabarwionej czerwonawo, przemieszczającej się wraz z ruchem Słońca pod horyzontem.

SŁUP SŁONECZNY Źródło: http://farm1.static.flickr.com/3/4014728_0283a9bcd7.jpg

TĘCZA Łuk świecący barwami widma. Wewnątrz łuku znajduje się barwa fioletowa a na zewnątrz czerwona. Powstaje w wyniku załamania się i odbicia promieni słonecznych w pojedynczych kroplach wody, gdy będące za obserwatorem Słońce oświetla chmurę deszczową. Warunkiem powstania tęczy jest deszcz, oświetlony przez promienie słoneczne. Deszcz może zastąpić np. fontanna. Niekiedy można zaobserwować drugą tęczę, tak zwaną wtórną, o mniejszej jasności. W przypadku tęczy wtórnej, barwa fioletowa znajduje się na zewnątrz, zaś czerwona wewnątrz.

TĘCZA Źródło: http://www.dziennik.pl/files/archive/00100/TECZA_100372g.jpg

WIDMO BROCKENU Inna nazwa: Mamidło górskie Zjawisko Brockenu Rzadkie zjawisko optyczne spotykane w górach, Polega na zaobserwowaniu własnego cienia na chmurze znajdującej się poniżej obserwatora. Zdarza się, że cień obserwatora otoczony jest glorią. Obserwowane najczęściej w wyższych górach w warunkach, gdy obserwator znajduje się na linii pomiędzy Słońcem a chmurą, która położona poniżej obserwatora odgrywa rolę ekranu.

WIDMO BROCKENU Źródło: http://www.flog.pl/media/foto/wraga_fa4999e3f73152d9e08cb6ad942e9dc8.jpg

WIENIEC Inna nazwa: Aureola Lisia czapa Zachodzi wtedy, gdy Księżyc lub Słońce przesłonięte są cienką, półprzeźroczystą warstwą chmury lub mgły. Zwykle ma postać barwnej poświaty (aureoli) wokół tarczy Księżyca lub Słońca, niebieskiej od strony wewnętrznej, czerwonej na zewnątrz. Powstaje wskutek ugięcia fal światła w warstwie chmury lub mgły.

WIENIEC Źródło: http://sunandsky.org/images/mims_pollen_corona_01052007_cropped_640_pixels_cimg9854.jpg

WSCHÓD SŁOŃCA Moment, w którym górna połowa tarczy słonecznej przekracza linię horyzontu. Położenie punktów wschodu i zachodu Słońca na horyzoncie zmienia się codziennie, a czas i miejsce wschodu Słońca jest inne dla każdego miejsca na świecie. Zależy zawsze od pory roku oraz równoleżnika i południka, na którym dany punkt się znajduje.

WSCHÓD SŁOŃCA Źródło: http://fotogalerie.pl/fotki/upload/27/36/73/2736731150974701878.jpg

ZACHÓD SŁOŃCA Oznacza moment przejścia Słońca pod linię horyzontu. Czas przejścia, wyrażony w czasie lokalnym, zależy od pory roku i szerokości geograficznej.

ZACHÓD SŁOŃCA Źródło: http://c.wrzuta.pl/wm11938/68f2d66e0012edd2467d52b1/0/zachod%20slonca%20%20z%20plazy%20

ZIELONY PROMIEŃ Inna nazwa: zielony błysk Występuje przy wschodzie i zachodzie Słońca przy sprzyjających warunkach. Polega na tym, że przy górnej krawędzi tarczy słonecznej pojawiają się strzępki zielonego światła. Często jest ostatnim błyskiem, jaki dociera do obserwatora, nim Słońce zniknie za horyzontem. Wytłumaczenie fizyczne zjawiska jest skomplikowane i częściowo sprzeczne. W uproszczeniu można powiedzieć, że powstaje w wyniku załamania światła w atmosferze. Dochodzi wtedy do podziału na barwy: od strony horyzontu czerwony, potem zielony do niebieskiego. Wówczas na górze tarczy widać kolor zielony. Niebieski jest o wiele silniej pochłaniany przez atmosferę, dlatego trudniej jest zaobserwować niebieski błysk. Jest on ekstremalnie rzadki. Zanim udało się sfotografować zielony błysk, twierdzono, że to raczej zjawisko fizjologiczne lub złudzenie optyczne.

ZIELONY PROMIEŃ Źródło: http://lemurking.files.wordpress.com/2008/02/52487119greenflash_512.jpg

ZORZA POLARNA Występuje w górnych warstwach atmosfery na wysokości od 65 do 400 km nad powierzchnią Ziemi, najczęściej w odległości 20-25° od bieguna geomagnetycznego Ziemi (północnego lub południowego). Powstaje w wyniku oddziaływania wiatru słonecznego na magnetosferę Ziemi. Pojawia się jako barwne (białe, żółte, zielone, czerwone, niebieskie, fioletowe) smugi, wstęgi lub zasłony, falujące lub pulsujące na niebie.

ZORZA POLARNA Źródło: http://krzysztofrozmus.net/szwajcaria/zdjecia/0025/zorza-polarna-Alaska.jpg