UŻĄDLENIA PRZEZ OWADY BŁONKOSKRZYDŁE Wytyczne European Academy of Allergology and Clinical Immunology

1. Największe znaczenie pod względem reakcji alergicznych po użądleniu mają owady z podrzędu żądówek (Aculeata): -osowate: osy, szerszenie, klecanki -pszczołowate: pszczoły miodne i trzmiele -mrówkowate 2. Najczęściej w Europie środkowej i północnej dochodzi do użądlenia przez osy i pszczoły miodne, rzadziej szerszenie i trzmiele.

3. W czasie użądlenia pszczoła może w ciało ofiary wprowadzić ok.0,012 mg jadu w tym ug białek. Osy, które mają zdolność wielokrotnego żądlenia (nie tracą aparatu żądłowego) uwalniają mniejszą dawkę jadu podczas pojedyńczego użądlenia ( ok.1,7-17 ug jadu).

4. Wywiad: -kiedy i ile razy wystąpiła reakcja poużądleniowa -jakiego rodzaju objawy wystąpiły i jakie było ich nasilenie -jaki czas upłynął od użądlenia do wystąpienia objawów -jakie leczenie doraźne zastosowano -czy w miejscu użądlenia pozostało żądło -gdzie i w jakich okolicznościach doszło do użądlenia -czy są czynniki ryzyka wystąpienia reakcji o ciężkim przebiegu i czynniki ryzyka kolejnych użądleń -jaka była tolerancja kolejnych użądleń po wcześniejszej reakcji ogólnoustrojowej -dane dotyczące innych alergii

5. Użądlenie przez owada może wywołać: A. prawidłową reakcję miejscową na użądlenie B. Dużą reakcję miejscową ( obrzęk o średnicy > 10 cm utrzymujący się >24 godzin C. Ogólnoustrojową reakcję anafilaktyczną D. Ogólnoustrojową reakcję toksyczną E. Reakcję nietypową( np.Zap.naczyń, uszkodzenie nerek, gorączkę, małopłutkowość).

6. Ryzyko użądlenia zwiększa: -ciepła pora roku -spożywanie posiłków na zewnątrz pomieszczeń -chodzenie boso -praca w ogrodzie -zbieranie owoców -uprawianie sportu na wolnym powietrzu (zwłaszcza w skąpym ubraniu) -lokalizacja uli w sąsiedztwie budynków mieszkalnych lub stanowisk pracy -przebywanie w pobliżu uli podczas wybierania miodu -usuwanie i niszczenie gniazd os

7. Zwiększone ryzyko ciężkiej anafilaksji po ponownym użądleniu występuje w przypadku: -krótkiego odstępu czasu między użądleniami -silnego uczulenia na alergeny jadu, zwłaszcza szerszenia lub pszczoły miodnej -wcześniejszej silnej reakcji poużądleniowej -współistnienie chorób układu oddechowego lub sercowo-naczyniowego -stosowanie B-blokerów -podeszłego wieku -zwiększonego stężenia tryptyny w surowicy,mastocytozy

- Dezorientacja - Zaburzenia świadomości - Skąpomocz - Spadek ciśnienia tętniczego - Tętno słabo napięte, nitkowate - Przyspieszenie AS - Niemiarowość - Nadciśnienie płucne - Obrzęk płuc - Uogólnione wykrzepianie wewnątrznaczyniowe - Zatrzymanie czynności serca Uczucie osłabienia Ból za mostkiem Układ krążenia - Łzawienie - Zaczerwienienie spojówek - Wodnista wydzielina z nosa - Kaszel, świst oddechowy - Obrzęk gardła i krtani - Skurcz oskrzeli - Gwałtownie postępujący obrzęk płuc - Ostra niewydolność oddechowa Świąd spojówek Uczucie zatkania nosa Wrażenie ciasnego gardła Duszność Układ oddechowy Przedmiotowo Podmiotowo 8. Objawy ciężkiej reakcji anafilaktycznej:

- Zaburzenia świadomościSenność Trudności w wysławianiu się Układ nerwowy - Wzdęcie - Biegunka Nudności Wymioty Bóle brzucha Układ pokarmowy - Pokrzywka biaława lub czerwona - Zaczerwienienie - Obrzęk twarzy (wokół oczu, ust) - Obrzęk w miejscu użądlenia lub ukąszenia - Bladość - Sinica Świąd Uczucie gorąca Pieczenie Mrowienie Objawy skórne

9. Leczenie poużądleniowych reakcji ogólnoustrojowych u osób uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych: A. Łagodna pokrzywka -lek p/histaminowy p.o. lub pozajelitowo -obserwacja przez co najmniej 60 min B. Pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy -pomiar RR i AS -dostęp do żyły i wlew 0,9 % NaCl -lek p/histaminowy p.o. lub pozajelitowo -glikokortykosteroid p.o. lub pozajelitowo -w przypadku ciężkich lub narastających objawów: -adrenalina i.m.:dorośli-0,3-0,5 mg dzieci-0,01 mg/kg

C. Obrzęk krtani -adrenalina wziewnie i i.m. -intubacja lub tracheotomia w przypadku ciężkiego obrzęku D. Obturacja oskrzeli -obj.łagodne lub umiarkowane:B2-mimetyk wziewnie -obj.ciężkie:adrenalina wziewnie i B2-mimetyk(0,5 mg/ml)i.v. w 1 rż. 0,05-0,1 mg do 7 rż 0,2-0,4 mg dorośli 0,25-0,5 mg -przedłużające się objawy ze strony uk.oddechowego wymagają hospitalizacji; chorzy z obrzękiem krtani -koniecznie szybki transport n OIOM

E. Wstrząs anafilaktyczny -BEZWZGLĘDNA HOSPITALIZACJA! adrenalina i.m.dorośli 0,3-0,5 mg, dzieci 0,01 ml.kg-dawkę można powtórzyć po 5-15 minutach;dożylnie tylko wyjątkowo -ułożenia pacjenta na plecach -tlenoterapia(przepływ 5-10 l/min) -pomiar RR i AS -zabezpieczenie dostępu do żyły,uzupełnienie niedoboru płynów -lek p/histaminowy i glikokorosteroid i.v. U chorych z niedociśnieniem pomimo podania adrenaliny i płynów dożylnie-dopamina lub noradrenalina we wlewie U chorych leczonych B-blokerami z utrzymującym się niedociśnieniem i skurczem oskrzeli-glukagon 0,1 mg/kg i.v.

10. U 2/3 osób, które przebyły ogólnoustrojową reakcję anafilaktyczną po użądleniu przez owada, reakcja taka występuje po ponownym użądleniu. Dlatego tez osoby takie powinny nosić ze sobą zestaw pierwszej pomocy: A. adrenalina do samodzielnego wstrzyknięcia -Anapen 0,15 lub 0,3 mg adrenaliny -Fastjekt 0,3 mg adrenaliny B. szybko działający lek p/histaminowy np.cetyryzyna 2 tabl po 10 mg C. glikokortykosteroid np.prednizon 2 tabl po 50 mg