Anarchizm epistemologiczny Paula Feyerabenda

Jak być dobrym empirystą Jak być dobrym empirystą?, 1979 (How to be a Good Empiricist: A Plea for Tolerance in Matters Epistemological, 1963) Przeciw metodzie, 1996 (Against Method: Outline of an Anarchistic Theory of Knowledge 1975) Farewell to Reason, 1987 1924 -1994 

Podstawowe –izmy: anarchizm kontrintuicjonizm pluralizm dadaizm

Fragm. „Przeciw metodzie”: Osiągnięcia nauki z punktu widzenia jednych tradycji wydają się wspaniałe, z punktu widzenia innych – odrażające (…). Potrzeba było miliardów dolarów, tysięcy dobrze wyszkolonych asystentów, lat ciężkiej pracy, aby kilku naszych współczesnych, nie potrafiących się wysłowić i dość przy tym ograniczonych, wykonało bez wdzięku parę podskoków w miejscu, którego nie odwiedziłby nikt przy zdrowych zmysłach – na wysuszonej, gorącej skale, gdzie nie ma czym oddychać. A przecież mistycy, ufni tylko w moc swoich umysłów, podróżowali przez sfery niebieskie do samego Boga, oglądając go w całej wspaniałości i otrzymując siłę do dalszego życia, oświecenie dla siebie i swoich bliźnich.

Carnap, Kraft Popper, Wittgenstein „Przeciw metodzie” Ewolucja poglądów Carnap, Kraft empiryzm racjonalizm Popper, Wittgenstein krytyczny racjonalizm kontekstualna teoria znaczenia „Przeciw metodzie” teoriopoznawczy anarchizm kulturowa względność

Dobry empiryzm (za K. Jodkowskim) brak sztywnego podziału na język obserwacyjny i teoretyczny twierdzenia obserwacyjne zależą od teorii zdania obserwacyjne zmieniają się wraz z teorią brak niepodważalnej bazy nauki, znaczenia twierdzeń się zmieniają. wyższość realizmu nad instrumentalizmem

Dobry empiryzm (za K. Jodkowskim) brak kumulatywności - nie wszystkie teorie naukowe mają ten sam język niespełnianie relacji dedukowalności pomiędzy explanansem a explanandum (zmiana terminów naukowych) nowa teoria nie musi być zgodna ze starą teorią w odniesieniu do zdań obserwacyjnych. pluralizm teoretyczny i zasada proliferacji nowe teorie są niewspółmierne ze starymi

Wersja z 1975 roku Wersja późniejsza Feyerabend i Lakatos

Kulisy powstania książki Weź i spisz to, co mówisz swoim biednym studentom – poradził mi Imre. – Ja napiszę replikę i będziemy mieli świetny ubaw.” (Feyerabend, Zabijanie czasu)

Poglądy meta-filozoficzne „Świat, łącznie ze światem nauki, jest złożoną i nieuporządkowaną całością, której nie da się ująć w teorie i proste reguły.” „Mieliśmy dwa tumory do wycięcia – filozofię nauki i filozofię ogólną – oraz dwa obszary świata, które mogły się bez nich obyć – naukę i zdrowy rozsądek.” „Rozwój dogmatów kościelnych ma wiele cech wspólnych z rozwojem myśli naukowej.” fragmenty z „Zabijanie czasu”

Wolne społeczeństwo to społeczeństwo, w którym wszystkie tradycje mają równe prawa i równy dostęp do centrów władzy (to właśnie różni je od zwykłej definicji, gdzie jednostki mają równe prawa dostępu do stanowisk określonych przez specjalną tradycję – tradycję Zachodniej Nauki i Racjonalizm) („Science in Free Society”, 1978)

Najwyższy już czas, aby rozstać się z przekonaniem, że „ludzkość" (cóż za pretensjonalna generalizacja) może być zbawiona przez grupy ludzi zasiadających w dobrze klimatyzowanych gabinetach. („Farewell to Reason”, 1987)

wszystko jest dopuszczalne Anything goes wszystko ujdzie wszystko przejdzie wszystko wolno wszystko jest dopuszczalne rób, co chcesz nic świętego

„Nie jest to systematyczny traktat: jest to list do przyjaciela, odwołujący się do jego wrażliwości. Na przykład Imre Lakatos był racjonalistą, stąd racjonalizm odgrywa w książce znaczną rolę. Ponadto podziwiał Poppera, a więc Popper występuje o wiele częściej niż można by to uzasadnić…” (Z Przedmowy do „Przeciw metodzie)

anarchizm teoretyczny epistemologiczny metodologiczny Podział na to, co racjonalne i na to, co nieracjonalne (irracjonalne) pozbawiony jest sensu!

Podstawowe tezy Nauka jest zasadniczo przedsięwzięciem anarchistycznym. 1. Jedyną zasadą, które nie hamuje postępu jest nic świętego (anything goes). 4. Nie ma takiej idei, dowolnie starej i absurdalnej, która nie mogłaby rozwinąć naszej wiedzy.

Podstawowe tezy, cd 11. Potrzeba „irracjonalnych” metod potwierdzania wynika z „nierównomiernego rozwoju” (Marks, Lenin) różnych działów nauki. Kopernikanizm (…) przetrwał jedynie dlatego, ze w jego dziejach często lekceważono dyktat rozumu. 13. Kościół w czasach Galileusza nie tylko stosował się do wskazań rozumu, tak jak określano go wówczas (…), ale brał także pod uwagę etyczne oraz społeczne konsekwencje poglądów Galileusza.

Podstawowe tezy, cd 15. (…) bezzasadność odróżnienia kontekstu odkrycia i kontekstu uzasadnienia, norm i faktów, terminów obserwacyjnych i terminów teoretycznych. 17. Ani nauka, ani racjonalność nie dają uniwersalnych wzorców doskonałości. Tworzą one cząstkowe tradycje, nieświadome swego historycznego podłoża.

„Jest jedną spośród wielu tradycji i zapewnia poznanie prawdy jedynie tym, którzy dokonali stosownych wyborów kulturowych. W społeczeństwie demokratycznym powinno się ją oddzielić od państwa, tak jak to obecnie uczyniono z religią. Ani fakty, ani standardy nie są w stanie zagwarantować jej najwyższej doskonałości.” Czym jest nauka? (19)

21. „Siła napędową mojej pracy był i pozostaje gniew – spowodowany rozmyślnym niszczeniem osiągnięć kulturowych, z których wszyscy moglibyśmy się uczyć, zarozumiałą pewnością, z jaką niektórzy intelektualiści ingerują w ludzkie życie – oraz moja pogarda dla przesłodzonych zwrotów, którymi się posługują, aby upiększyć swoje karygodne czyny”.