Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Podstawy przedsiębiorczości Temat: Jak zostać pracownikiem

Praca Praca jest to celowa i świadoma działalność człowieka przekształcająca dobra przyrody w celu zaspokojenia ludzkich potrzeb. Może mieć ona charakter: produkcyjny (wytwarzanie dóbr materialnych), nieprodukcyjny (wytwarzanie usług – np. praca lekarza, prawnika, nauczyciela). Praca jest zespołem czynności, jakie wykonuje człowiek w procesie produkcji. Do jej realizacji potrzebna jest siła robocza, czyli zespół ludzi z odpowiednimi kwalifikacjami do wykonywania pracy.

Testy sprawdzające lub/i rozmowa kwalifikacyjna Rekrutacja i selekcja pracowników Pracownicy firmy po przeanalizowaniu listów motywacyjnych i CV podejmują decyzję, z którym kandydatem umówią się na rozmowę kwalifikacyjną. Kandydaci mogą być poddani różnym testom. Mogą to być testy sprawdzające ich wiedzę, testy psychologiczne oraz testy na inteligencję. Przesłanie listu motywacyjnego oraz CV wraz z dokumentami potwierdzającymi kwalifikacje Wstępna selekcja Testy sprawdzające lub/i rozmowa kwalifikacyjna Zatrudnienie Po przeprowadzeniu rozmów kwalifikacyjnych pracodawca dokonuje ostatecznej oceny zgodności kompetencji kandydatów z wymogami stanowiska pracy i podejmuje decyzję, która osoba zostanie zatrudniona.

Dokumenty aplikacyjne Odpowiadając na ogłoszenie o pracę, należy złożyć list motywacyjny i życiorys zawodowy czyli CV – curriculum vitae. W liście motywacyjnym kandydat powinien wyjaśnić: dlaczego jest zainteresowany daną pracą (dlaczego jest odpowiednim pracownikiem), jakie posiada kompetencje, które mogą być przydatne na danym stanowisku pracy, czy oczekiwania kandydata są adekwatne do możliwości przedsiębiorstwa. Z listu motywacyjnego powinno jednoznacznie wynikać, że dana osoba ma motywacje do tego typu pracy i posiada odpowiednie kompetencje do stanowiska, o które się ubiega. CV – curriculum vitae – wzór

Dokumenty aplikacyjne Życiorys zawodowy informuje o kwalifikacjach kandydata i faktach z jego życia zawodowego. Zawiera następujące elementy: dane personalne: imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, adres, numer telefonu kontaktowego, informacje o wykształceniu: nazwy ukończonych szkół, uzyskane stopnie i tytuły naukowe, przebieg pracy zawodowej: nazwy firm, zajmowane stanowiska oraz zakres obowiązków i osiągnięcia, dodatkowe kwalifikacje i uprawnienia: np. znajomość języków obcych, zainteresowania, czyli informacje o aktywności pozazawodowej, oświadczenie o zgodzie na przetwarzanie danych osobowych i podpis pod nim.

Prawo pracy Prawo pracy to zbiór przepisów zawartych w ustawach i aktach wykonawczych do ustawach, określających stosunki cywilnoprawne i stosunki pracy pomiędzy pracownikami a pracodawcami, prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Prawo pracy Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna – jeżeli zatrudniają pracowników. Stosunek pracy jest to stosunek prawny, w którym pracownik zobowiązany jest do wykonywania pracy określonego rodzaju i na określonym stanowisku na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Kodeks Pracy jest podstawowym źródłem prawa pracy.

Kodeks Pracy Kodeks Pracy kompleksowo reguluje podstawowe zasady prawa pracy, formy nawiązania stosunku pracy i jego rozwiązania, wynagrodzenie za pracę, obowiązki pracownika i obowiązki zakładu pracy, urlopy pracownicze, ochronę pracy kobiet i młodocianych, bezpieczeństwo i higienę pracy oraz przepisy dotyczące rozstrzygania sporów pomiędzy pracownikami a pracodawcami. Każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Nikomu, za wyjątkiem przypadków określonych ustawą, nie można zabronić wykonywania zawodu. Państwo określa minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę.

Podstawowe zasady prawa pracy Nawiązanie stosunku pracy, bez względu na jego podstawę prawną, wymaga zgodnego oświadczenia pracodawcy i pracownika. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Niedopuszczalna jest jakakolwiek dyskryminacja w stosunkach pracy ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość, przekonania polityczne, religijne i inne, przynależność związkową. Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.

Stosunek pracy Nawiązanie stosunku pracy pomiędzy pracodawcą a pracownikiem może nastąpić przez: umowę o pracę , powołanie (w służbie państwowej), wybór (pochodzący z wyboru członkowie władz organizacji społecznych i politycznych, członkowie rad nadzorczych, spółek kapitałowych itp.), mianowanie (przez nominację na określone stanowisko najczęściej w stosunku do pracowników administracji państwowej, w wojsku, szkolnictwie, prokuraturze itp.), spółdzielczą umowę o pracę (zawartą pomiędzy spółdzielniami a jej członkami).

Stosunek pracy Umowa o pracę jest najczęściej stosowaną formą nawiązywania stosunku pracy. Może ona być zawarta na: czas nieokreślony, czas określony, czas wykonywania określonej pracy. Umowa może być rozwiązana: na mocy porozumienia stron (obie strony wyrażają wtedy zgodną wolę rozwiązania umowy – jest to najkorzystniejszy dla pracownika sposób rozwiązania stosunku pracy), przez wypowiedzenie przez jedną ze stron (zakład pracy winien wypowiadać umowę o pracę tylko z uzasadnieniem), bez wypowiedzenia.

Stosunek pracy Zakład pracy może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w ściśle określonych kodeksem pracy przypadkach. Pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia w przypadku dopuszczenia się wobec niego przez pracodawcę ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków lub jeśli uzyskał orzeczenie lekarskie o szkodliwości pracy wykonywanej na danym stanowisku i nie został przeniesiony przez pracodawcę do innej pracy. Umowa może być również rozwiązana: z upływem czasu, na który została zawarta, z chwilą ukończenia pracy określonej w umowie, z chwilą jej wygaśnięcia.

Umowa o pracę Rodzaje umów o pracę: na okres próbny nieprzekraczający trzech miesięcy, na czas określony lub nieokreślony, na czas wykonywania określonej pracy, na zastępstwo (na czas określony obejmujący czas nieobecności innego pracownika). - stała praca i stała pensja, - pracodawca opłaca składki ZUS i świadczenia socjalne, - prawo do dni wolnych przewidzianych przez prawo pracy. - przywiązanie do jednego pracodawcy, często potrzebna jest zgoda pracodawcy, by móc pracować w innej pracy, - nie ma swobody co do czasu i miejsca wykonywania obowiązków, - trudniej jest zerwać współpracę niż np. przy umowie o dzieło. Zalety Wady

Umowa o dzieło Dzieło to efekt pracy. Wykonawca sam może ustalić czas i miejsce, a także sposób wykonywania pracy. Nie podlega bezpośrednim poleceniom szefa. Zatrudniający nie odprowadza za pracownika składek ZUS, a koszt uzyskania przychodu to minimum 20 % bez względu na ponoszone przez wykonującego dzieło wydatki. -można liczyć na wyższe zarobki, - pracujący sam ustala miejsce i czas pracy, - można wykonywać kilka prac jednocześnie, na kilku różnych umowach. -nie przysługuje urlop wypoczynkowy ani inne dni ustawowo wolne od pracy, - nie można liczyć na zasiłek dla bezrobotnych, bezpłatną służbę zdrowia, zasiłki chorobowe, ubezpieczenie emerytalne czy rentowe, odszkodowanie za wypadek przy pracy, - jeśli wykonujący dzieło wyrządzi szkodę zleceniodawcy, odpowiada za nią całym swoim majątkiem. Zalety Wady

Umowa zlecenie Umowa zlecenie jest to umowa, na mocy której przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonych czynności na rzecz dającego zlecenie bezpłatnie lub za określone wynagrodzenie. Przyjmujący zlecenie powinien wykazać należytą staranność przy wykonywaniu tej czynności. - pracę wykonuje się samodzielnie, zleceniobiorcę mogą zastępować inne osoby, - jeśli zleceniobiorca nie osiągnie danego rezultatu, nie ponosi konsekwencji, bo przy umowie zlecenie nie liczy się efekt, ale „staranne dzieło”, - zleceniobiorca sam decyduje o miejscu i terminie zlecenia. -jeśli umowa nie określa wypowiedzenia, pracę można stracić z dnia na dzień, - jeśli zleceniobiorca wyrządzi szkodę zleceniodawcy, odpowiada za to całym swoim majątkiem. Zalety Wady

Samozatrudnienie Samozatrudnienie występuje wtedy, gdy sami jesteśmy sobie szefem, czyli należy zacząć jednoosobową działalność gospodarczą na własny rachunek i własne ryzyko. Można to uczynić na trzy sposoby: założyć firmę, a później zatrudnić innych pracowników, pracować na rzecz wielu zleceniodawców, zwykle na podstawie umowy o dzieło, otworzyć jednoosobową działalność, ale zostać u dotychczasowego pracodawcy, tyle że na innych warunkach zatrudnienia. -im wyższe zarobki, tym bardziej opłacalne jest przejść na samozatrudnienie, - oszczędności podatkowe i większy zysk, - można pomniejszyć przychód o koszty jego uzyskania. - działalność gospodarcza wymusza samodzielne rozliczanie dochodów, składek na ZUS oraz innych dokumentów wymaganych przy tej formie zatrudnienia. Zatrudnienie księgowego jest dodatkowym kosztem. Zalety Wady

Praca tymczasowa W Polsce działają agencje pracy tymczasowej. Zasad pracy tymczasowej nie znajdziesz w kodeksie pracy – reguluje je odrębna ustawa z 9 lipca 2003 roku o zatrudnieniu pracowników tymczasowych i ustawa z 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Pracujący na zasadach pracy tymczasowej podpisuje umowę z agencją, która jest oficjalnie jego pracodawcą. Agencja musi mieć certyfikaty z ministerstw: gospodarki oraz pracy i polityki społecznej. - elastyczność godzin pracy oraz niezwiązanie tylko z jednym pracodawcą, - pracownik nie płaci za pośrednictwo agencji w znalezieniu pracy, - dla początkujących pracowników możliwość zdobycia doświadczenia i podniesienia kwalifikacji. - brak stałego pracodawcy, - niepewność co do kolejnych zleceń, - brak gwarancji pensji w agencji – decyduje pracodawca. Zalety Wady

Stosunek pracy Czas pracy to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, pracodawca jest zobowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą wlicza się do czasu pracy. W uzasadnionych przypadkach praca może być wykonywana ponad normy czasu pracy. Za pracę w godzinach nadliczbowych – oprócz normalnego wynagrodzenia – przysługuje dodatek.

Stosunek pracy Zasady przyznawania wynagrodzenia za pracę w danym zakładzie ujęte są albo w układzie zbiorowym albo w zakładowym regulaminie wynagrodzenia, który pracodawca zobowiązany jest ustalić, jeśli zatrudnia więcej niż 4 pracowników. Pracownik zatrudniony w oparciu o umowę o pracę nie może zarabiać mniej, niż określa to w drodze rozporządzenia Minister Płacy i Polityki Socjalnej. Wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, jednak jeśli pracownik był gotów do jej wykonania, a nie mógł jej wykonać ze względu na przeszkody ze strony pracodawcy – przysługuje mu wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy.

Obowiązki pracodawcy Pracodawca zobowiązany jest przede wszystkim do zapłaty wynagrodzenia, zapoznania pracownika z zakresem obowiązków, właściwego zorganizowania pracy i stworzenia bezpiecznych warunków pracy. Pracodawca powinien przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względu na: płeć, wiek, niepełnosprawność itp. Pracodawca jest zobowiązany zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy.

Obowiązki pracownika Obowiązki ciążące na pracowniku to wykonywanie pracy w sposób sumienny i staranny, przestrzeganie dyscypliny pracy, stosowanie się do poleceń przełożonych dotyczących pracy. W Kodeksie pracy są zapisane obowiązku pracownika, m.in.: staranne wykonywanie obowiązków, przestrzeganie czasu pracy, przestrzeganie zasad pracy, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, dbanie o dobro przedsiębiorstwa, utrzymywanie dobrych stosunków z przełożonymi, współpracownikami oraz podwładnymi.

Podsumowanie Rozwiązanie terminów umów o pracę następuje na skutek upływu czasu, na który była zawarta umowa (umowa na czas określony) lub na skutek wykonywania zawartej w umowie pracy (umowa na czas wykonywania określonej pracy). W związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. W świadectwie pracy podaje się informacje dotyczące okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, trybu rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, a także informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego.

Literatura Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002, Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009, Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania podstaw przedsiębiorczości dla liceum i technikum. WSiP 2009, Kodeks Pracy – stan prawny na 2010 rok.