M GR M ICHAŁ K IEDRZYNEK Prawo administracyjne - stosunki ustrojowo-prawne między podmiotami administrującymi

C ENTRALIZACJA Centralizacja w pierwszym znaczeniu oznacza taką strukturę organizacyjną administracji, która składa się wprawdzie z kilku stopni organizacji, ale w której decyzje podejmowane są jedynie przez organ (organy w układzie wieloresortowym) centralny. Pracownicy jednostek organizacyjnych niższego szczebla pełnią w procesie podejmowania decyzji przez organ zwierzchni jedynie funkcje pomocnicze, polegające na zbieraniu materiałów w danej sprawie lub na decydowaniu, ale wedle dyspozycji organu zwierzchniego.

C ENTRALIZACJA Centralizacja w drugim ujęciu (współczesnym) oznacza, że część zadań publicznych jest wykonywana poprzez organy administracji państwowej. Reszta zadań jest wykonywana przez organy administracji niższego szczebla, która nie jest związana poleceniami i decyzjami organu zwierzchniego. Niekiedy struktury administracji publicznej mogą być wysoce zhierarchizowane.

C ENTRALIZACJA Istotne elementy prawne współczesnej centralizacji: - Ścisłe wyodrębnienie prawne zadań i kompetencji na każdym stopniu organizacyjnym administracji, - Możliwość ich dekoncentrowania na organy niższego stopnia, - Zachowanie hierarchicznego podporządkowania w sferze realizacji tych kompetencji.

H IERARCHICZNE P ODPORZĄDKOWANIE Hierarchiczne podporządkowanie – obejmuje możliwość wydawania dyspozycji ogólnych, indywidualnych poleceń i instrukcji szczegółowych, ale także możność załatwiania sprawy za organ niższy, jak również bezpośrednie działanie organu zwierzchniego wobec najniższego organu w strukturze, z pominięciem organów na stopniach pośrednich. Organy niższych stopni nie są upoważnione do tworzenia prawnych podstaw swego działania, a ich działanie ma jedynie charakter wykonawczy.

D EKONCENTRACJA Przez dekoncentracje należy rozumieć przeniesienie kompetencji na organy (organ) niższy bądź równorzędne, dokonane w drodze aktu normatywnego organu przenoszącego kompetencje, z zachowaniem nadrzędności hierarchicznej organów zwierzchnich w zakresie realizacji przekazanych kompetencji. Dekoncentracja może być rozpatrywana w dwóch ujęciach: statycznym i dynamicznym.

D EKONCENTRACJA Dekoncentracja w sensie statycznym – jest to obraz aktualnego podziału kompetencji pomiędzy poszczególnymi organami administracji publicznej. Ilość kompetencji oraz ich ranga mają znaczenie nie tylko dla oceny, czy zjawisko istnieje, ale także dla ustalenia stopnia jego intensywności. Jeśli organy niższego stopnia będą mieć w stosunku do organów wyższego stopnia duży zasób kompetencji dużej rangi to można mówić o wysokim stopniu dekoncentracji.

D EKONCENTRACJA Dekoncentracja w ujęciu dynamicznym – pojęcie to równoznaczne jest z procesem dekoncentrowania, czyli przenoszenia kompetencji z jednego podmiotu na drugi lub z jednego na kilka podmiotów. Dotyczy to przekazywania kompetencji organom niższym. Proces łączenia kompetencji i skupiania ich w obrębie jednego podmiotu administrującego zwany jest koncentrowaniem – jest to proces odwrotny do dekoncentracji.

D EKONCENTRACJA Rodzaje dekoncentracji: - Pionowa – przeniesienie kompetencji na organy niższego szczebla. - Pozioma – przeniesienie kompetencji z organu jednego resortu na drugi organ w innym resorcie. - Skośna – kompetencje organów jednego resortu przeniesione zostają na organ niższego stopnia w innym resorcie.

D ECENTRALIZACJA Decentralizacja – oznacza system organizacyjny administracji publicznej, w którym poszczególne podmioty administrujące maja wyraźnie określone kompetencje, ustalone bądź przekazywane z innych (wyższych) organów w drodze ustawowej, realizowane w sposób samodzielny i podlegające w tym zakresie jedynie nadzorowi weryfikacyjnemu organów kompetentnych.

N ADZÓR Nadzór – w przypadku prawa administracyjnego oznacza badanie działalności danego podmiotu administrującego (kontrola) połączone z możliwością pomocy, wpływu, a także modyfikacji tej działalności, dokonywane przez organ zwierzchni organizacyjnie bądź funkcjonalnie, w celu zapewnienia zgodności tej działalności z prawem, a w określonych przypadkach zgodności z pewnymi wartościami szczególnymi (także określonymi prawnie).

K ONTROLA Kontrola – oznacza ona: - Badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym, - Ustalenie zasięgu i przyczyn ewentualnych rozbieżności, - Przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem i wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu, jak i podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu. Najczęstsze kryteria kontroli: legalność, celowość, rzetelność, gospodarność, zgodności z polityką rządu.