Melancholia – depresja jak je przeżyć rzecz o literaturze Julia Kristeva Czarne słońce

Depresja: reakcja na cierpienie związane ze zranieniem i stratą uruchamia nieprzepracowane traumy jest mechanizmem odraczającym nienawiść i pragnienie dominacji „Filozofować to uczyć się umierać” = depresja jest manifestacją filozofii ma charakter narcystyczny ma charakter ateistyczny przejawia się w melancholii

Melancholia a filozofia Arystoteles, Problemy: Melancholia rodzi się z patologii(Hipokrates) „wielkimi mężami kieruje czarna żółć” melancholia wypływa z „gorączki” oraz z kontrolowanej interakcji przeciwstawnych energii = gr. mesotes: piana (morze, wino, sperma) jest naturą filozofa, jego ethos

Melancholia od Arystotelesa FILOZOF = NADMIAR CZŁOWIECZEŃSTWA = MELANCHOLIK

Melancholia – w średniowieczu 1) nawiązanie do starożytności melancholia + Saturn = planeta ducha i myśli (sztuka) *Melancholia Durera (1514) 2) teologia chrześcijańska smutek, „znękane serce” = grzech *Boska komedia, Dante

Melancholia/Depresja Zespół melancholijno-depresyjny (w psychiatrii, Freud): nie leczony prowadzi do śmierci (samobójstwo) - leczone lekami antydepresynjnymi - różne typy depresji: *psychotyczna, neurotyczna, lękowa, pobudliwa, spowolniona, agresywna

Melancholia: przyczyny, przebieg * STRATA matczynego obiektu (Freud) I faza: zatracenie umiejętności rozumienia symboli (chwilowe lub chroniczne) II faza: nadmiernego pobudzenia osłupienie melancholijne (szok) →　rytm fazy wyczerpania i fazy podniecenia

podmiot nie działa, udaje trupa, udaje samobójstwo brak akceptacji niezdolność dla utraconego elementu obiektu znaczącego do zapewnienia kompensacyjnego wyjścia ze stanu wycofania

Cierpienie depresyjne: II. (po Freudzie) Osobowość narcystyczna: - smutek jako znak zranionego niekompletnego pustego „ja” pierwotnego smutek zastępuje obiekt samobójstwo to akt zespolenia ze smutkiem I. (Freud i in.) - skrywana agresja wobec utraconego obiektu umieszczenie obiektu w sobie: → uwewnętrznienie → projekcja → autoagresja

RZECZ utracona MECHANIZM re-akcji na stratę: (źle przepracowana) żałoba po RZECZY Leczące: pierwotne utożsamienie z Ojcem historii (rzecz erotyczna) Przygodne miłostki Strata Rozczarowanie

„U melancholika pierwotna tożsamość jest zbyt krucha, by potwierdzić inne tożsamości symboliczne, dzięki którym mogłaby stać się obiektem pragnienia” * „Rzecz melancholijna” odsuwa od przepracowania utraty

Semantyczna wieloznaczność FORMA która składa ZNAKI DLATEGO: SUBLIMACJA Muzyka Rytm Semantyczna wieloznaczność FORMA która składa ZNAKI pozwala panować nad RZECZĄ

Pojawienie się Rzeczy = pojawienie się analności ale: Melancholik nie potrafi uaktywnić swojej analności do odgraniczenia i oddzielenia Melancholik zatapia się w analności Analność jest dla melancholika nośnikiem rozkoszy, ponieważ łączy się z Rzeczą pierwotną Rzecz i „ja” oznacza upadek: wchodzenie w przyganiczny element „ja” →rozkosz →nienazywalne i niewidoczne

strata & trauma tanatos Freud: melancholia narcystyczna = utrata wszystkich powiązań libidalnych patologiczne rozwiązanie: * „masochizm pierwotny” (1957) = zaburzenia pozwalające na akceptację popędu śmierci (agresji, destrukcji)

melancholia narcystyczna wyrazem tanatosa Nad-Ja melancholika = „kultura popędu śmierci” melancholijne oderotyzowanie → czy jest zaprzeczeniem zasady przyjemności? → czy raczej ma charakter erotyczny?

Rozszczepione Ja - przerwane związki erotyczne (wg Rozszczepione Ja - przerwane związki erotyczne (wg. Melanie Klein, 1946) Wynika z popędowej nie-integralności hamującej jednolitość Ja Niezdolność do sekwencyjności, np. brak pamięci Wynika z dezintegracji i lęku, który powoduje schizoidalną fragmentację Dążenie do dezintegracji jako wyrazu popędu śmierci: reakcja tanatyczna, wobec tanatycznego zagrożenia

Schizoidalna fragmentacja = radykalne wyobrażenie pokawałkowania Problemy z WIĘZIĄ Melancholia (zahamowanie, spowolnienie brak ciągłości) = inne wyobrażenie dezintegracji więzi

UCZUCIE depresyjne (melancholijne) pojawia się po wyprowadzeniu popędu śmierci na zewnątrz & jest obroną przed rozpadem na kawałki Smutek droga do scalenia uczuciowej spójności „ja” ochrona przed samobójstwem

samobojstwo? to ponowne zespolenie z pierwotnym brakiem spójności, śmiertelnym, ale też radosnym, „oceanicznym” Schizoidalne pokawałkowanie obrona przed śmiercią ↑ dążenie do dezintegracji jako wyrazu popędu śmierci pod presją lęku przed byciem zniszczonym od środka Depresja – obrona przed śmiercią bez schizoidalnego pokawałkowania ↓ obrona przed lękiem przed obiektem erotycznym (nie znosi Erosa, woli być z Rzeczą) brak ochrony przed Tanatosem *Psychoza narcystyczna i melancholia rodzi się z lęku przed utratą obiektu – lęku przed zatratą siebie jako obiektu

podmiot mówiący reaguje na cierpienie (na nieprzyjemności) poprzez zatrzymanie czynności (spowolnienie, odrzucenie sekwencyjności, neutralizację elementów znaczących) poprzez defensywny rozpad na kawałki

smutek = psychiczna reprezentacja przesunięć energetycznych sytuują się na granicy świata zwierzęcego i symbolicznego fundamentalny NASTRÓJ depresji smutek = psychiczna reprezentacja przesunięć energetycznych nie może być sprowadzony do wyrazu znakowego lub werbalnego zdradza człowieka, który stracił nadzieję reakcja na traumy dominuje nawet w chorobie dwuafektywnej biegunowej szansa na osiągnięcie równowagi

Nastrój „uogólnione przeniesienie” (E. Jacobson), które naznacza każde zachowanie i wszystkie systemy znaków (od motoryczności aż po wysłowienie i idealizację), nie utożsamiając się z nimi i ich nie dezorganizując reprezentacja uczuć o charakterze fluktuacyjnym, więc nie krzepnie w znakach np. werbalnych

zapis (instcription) ; (najbardziej pierwotny zapis wewnętrznych i zewnętrznych wydarzeń) energetyczne pęknięcie prowadzi do modalności znaczeniowości (signifiance) która jest warunkiem wstępnym rejestru wyobrażeniowego i symbolicznego (albo wyobraża rozpad) charakteryzuje się różnorodnością, paletą i misternością przez co przeżywanie go stanowi oznakę człowieczeństwa jego świadectwem jest twórczość literacka

Jak osiągamy poziom ZNAKÓW? Twórczość literacka świadectwo przeżywania człowieczeństwa przekształca uczucia w rytmy, znaki, formy przygoda ciała i znaków komunikuje wyczuwaną przez czytelnika rzeczywistość uczuciową przez semiotyczne i symboliczne Jak osiągamy poziom ZNAKÓW?

Proces oddzielenia: (wg. Hanny Segal) przedmiot którego BRAK (stan braku) ↓ Stwarzanie lub wykorzystanie istniejących przedmiotów oraz symboliczne ekwiwalenty tego, czego brak, wokalizy Wyjście od pozycji depresyjnej poprzez próbę oznaczenia smutku, pochłaniającego dziecko

= tworzenie w swoim „ja” elementy obce wobec świata zewnętrznego ↓ „Smutek nawiązuje więź z tą utraconą lub przesuniętą zewnętrznością” Człowiek staje wobec elementów ekwiwalentnych – symboli Zwycięstwo nad smutkiem

Zwycięstwo nad smutkiem możliwe jest dzięki: zdolności „ja” utożsamiania się (= falliczne/symboliczne) nie z obiektem utraconym, ale z instancją trzeciego rodzaju – z Ojcem, formą, schematem i jest warunkiem pozycji zaprzeczenia/maniakalnej (zastępującej depresję): „nie straciłam, wspominam i oznaczam przez ZNAKI to, co oddzieliło się ode mnie”

OJCIEC? trzecia instancja (nie „ja” i nie „ty”) figura wyobrażeniowa ojciec osobistej prehistorii zapewnia pierwotną identyfikację (Freud) odgrywa rolę ojca edypalnego w Prawie symbolicznym Scalenie dwóch obliczy ojcostwa: abstrakcyjny i arbitralny ZNAK komunikacji łączy się z uczuciowym znaczeniem pierwotnych utożsamień

symbol – ustanawia się dzięki negacji straty język człowieka cierpiącego na depresję może otrzymać żywy sens w więzi z innymi symbol – ustanawia się dzięki negacji straty odrzucenie symbolu tworzy psychiczny zapis bliski nienawiści i chęci dominacji nad utraconym obiektem puste miejsca wypowiedzi, wokalizacja, rytmy, sylaby słowne, które tracą życie, by potem zyskać nowy układ nadany przez analityka (=psychoanalityka = interpretatora) przejawy:

tekst, wypowiedź, literatura lęk przed śmiercią „ja” rozszczepione, fantazmat, fikcja tekst, wypowiedź, literatura lęk przed śmiercią Konstrukcje wyobrażeniowe *Erotyczna agresywność wobec ojca *Wstręt wobec ciała matki