Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy aktualizacja: 26.09.2011 Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy autor: mgr Janusz Gniewkowski recenzent: mgr Sylwia Konecka Prezentacja dystrybuowana bezpłatnie, udostępniana do celów dydaktycznych. Opracowanie prezentacji współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Damco Poland Sp. z o.o. Schenker Sp. z o.o. Przedsiębiorstwa zaangażowane w opracowanie prezentacji Damco Poland Sp. z o.o. Damco jest jednym z największych światowych dostawców rozwiązań logistycznych. Od ponad 20 lat dostosowujemy swoją ofertę do indywidualnych potrzeb klientów, gwarantując wysoką jakość obsługi. Do każdego klienta podchodzimy indywidualnie, zapewniając wybór optymalnych rozwiązań logistycznych. Schenker Sp. z o.o. Schenker Sp. z o.o. wiodący operator logistyczny w Polsce należy do Grupy DB Schenker lidera na rynku dostawców zintegrowanych usług logistycznych na świecie. DB Schenker jest częścią grupy Deutsche Bahn. Operator logistyczny Schenker Sp. z o.o. zarządza globalnymi łańcuchami dostaw dla producentów, eksporterów i importerów wiodących marek.

Plan prezentacji Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Spedytor Koncepcja progu rentowności Koszty stałe, zmienne i całkowite w transporcie Przykład analizy progu rentowności Metody wyboru źródeł dostawy Zadanie foto: Damco

Wybór sposobu przewozu Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Wybór sposobu przewozu Na rynku transportowym działa wiele firm oferujących różne usługi. Do usług podstawowych należą: przewóz i spedycja. Usługa przewozowa może polegać na sytuacji, gdzie załadunek i wyładunek są wykonywane odpowiednio przez nadawcę i odbiorcę ładunku1). 1) E. Gołembska, „Kompendium wiedzy o logistyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2002 r. foto: Damco foto: DB Schenker foto: DB Schenker

samochód statek samochód Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Wybór sposobu przewozu Oferty firm transportowych obejmują również inne czynności, a więc: załadunek, składowanie, składowanie pośrednie, konwojowanie przesyłki, zgłoszenie przesyłki do odprawy celnej, wypożyczenie kontenera lub pojemnika, załadunek u odbiorcy. Jedna oferta usługi może składać się z wielu procesów przewozowych, np.: samochód statek samochód foto: Damco

spedytor Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Spedytorem jest osoba, która zawodowo zajmuje się organizowaniem przemieszczania ładunku, przy wykorzystaniu odpowiednio dobranych dróg, środków i sposobów transportu. Atutem spedytora jest znajomość rynku transportowego czy frachtowego, przepisów transportowych, celnych, ubezpieczeniowych itd. czasami posiadanie własnego pojazdu, magazynu i urządzeń przeładunkowych – ale może też zlecać wykonanie przewozów, przeładunków i składowania innym firmom (fachowy spedytor może uzyskać dla swojego zleceniodawcy wysokie opusty i rabaty)2). 2) E. Gołembska, „Kompendium wiedzy o logistyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2002 r. foto: DB Schenker

spedytor Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Użytkownik transportu może wybierać między różnymi sposobami zaspokojenia jego potrzeby przewozowej. Oferty poszczególnych firm przewozowych różnią się nie tylko ceną i czasem przewozu, ale także: zdolnością do wykonania przewozu w określonym czasie przewozów o dużej wielkości, zdolnością do wykonania przewozów specjalistycznych, bezpieczeństwem przewozu, usługami dodatkowymi itd. Dla użytkownika - niska cena przewozu nie zawsze oznacza niskie koszty. foto: iStockphoto.com foto: iStockphoto.com

Koncepcja progu rentowności Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Koncepcja progu rentowności Jedną z podstawowych decyzji w zakresie realizacji potrzeb transportowych jest wybór pomiędzy transportem własnym a obcym. Analiza tego zagadnienia powinna być prowadzona w związku z koncepcją progu rentowności3). Trzeba ustalić ile wynoszą koszty stałe i zmienne utrzymania własnego transportu oraz koszty stałe i zmienne zakupu usług przewozowych na ryku. Następnie sporządzić ich wykres. Funkcje kosztów przedstawia się na wykresie w (dwuwymiarowym) układzie współrzędnych kartezjańskich, gdzie oś rzędnych - Y oznacza koszty, a oś odciętych – X oznacza wielkość przewozu. Próg rentowności wyznacza się poprzez ustalenie współrzędnych punktu przecięcia się funkcji kosztów całkowitych transportu obcego z funkcją kosztów całkowitych transportu własnego. W tym punkcie koszty te zrównują się. 3) E. Gołembska, „Kompendium wiedzy o logistyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2002 r.

Koszty stałe, zmienne i całkowite w transporcie4) Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Koszty stałe, zmienne i całkowite w transporcie4) KS - Koszty stałe są w zasadzie niezależne od zmian w rozmiarze produkcji transportowej, są to: koszty zatrudnienia pracowników, amortyzacja, ubezpieczenie majątku (pojazdów), koszty licencji i pozwoleń, podatki od nieruchomości, dzierżawa, leasing. KZ - Koszty zmienne ulegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji, tzn. np.. rosną wraz ze wzrostem liczby przewiezionego ładunku, do tej grupy kosztów zaliczamy: koszty zużycia paliwa, energii, ogumienia, koszty naprawy, remontów i przeglądów, części zamiennych. KC - Koszty całkowite to suma KS i KZ. 4) M. Stajniak, M. Hajdull, „Transport i spedycja”, Biblioteka Logistyka, Poznań 2008 KOSZTY KC KZ KS WIELKOŚĆ PRZEWOZU

Przykład analizy progu rentowności Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Przykład analizy progu rentowności – to taka wielkość przewozu przy której koszty całkowite transportu własnego i koszty całkowite transportu obcego zrównują się - są takie same (wielkość tę nazywamy progiem rentowności). KSw – Koszty stałe własnego transportu - zawsze pozioma linia, koszty te są wyższe od KSo [ b ] KZw – Koszty zmienny własnego transportu - początek w punkcie (0,0), koszty te rosną wolniej niż KZo) [ c ] KCw – Koszty całkowite własnego transportu - suma KSw i KZw, początek KZw w punkcie (0,0) [ d ] KSo – Koszty stałe transportu obcego - zawsze pozioma linia, koszty niższe od KSw [ a ] KZo – Koszty zmienny transportu obcego - początek w punkcie (0,0), koszty te rosną szybciej niż KZs [ e ] KCo – Koszty całkowite transportu obcego - suma KSo i KZo, początek KZo w punkcie (0,0) [ f ] KOSZTY e f d Próg c b a (0,0) P WIELKOŚĆ PRZEWOZU P

Przykład analizy progu rentowności Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Przykład analizy progu rentowności Jeżeli firma przewozi od 0 do wielkości przewozu P z ekonomicznego punktu powinna wybrać sposób przewozu transportem obcy. Jeżeli firma przewozi powyżej wielkości przewozu P z ekonomicznego punktu powinna wybrać sposób przewozu własny (zastanowić się nad kupnem pojazdu własnego) Analiza progu rentowności jest dobrą metodą podejmowania decyzji odnośnie do transportu własnego. Jeżeli transport publiczny (obcy) nie może sprostać wymogom stawianym przez firmę, to powstaje typowy trade off między wyższymi (z reguły) kosztami transportu własnego a jakością przewozów. Może się wówczas oczywiście okazać, że droższy transport własny jest korzystniejszy dla firmy5). 5) E. Gołembska, „Kompendium wiedzy o logistyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2002 r. KOSZTY KCobce KCwłasne Próg KCw > KCo KCw < KCo P WIELKOŚĆ PRZEWOZU

Metody wyboru źródeł dostawy Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Metody wyboru źródeł dostawy Za posiadaniem transportu własnego mogą przemawiać m.in. takie względy jak wykorzystanie pojazdów do reklamy lub powiązanie funkcji kierowcy z funkcją akwizytora. Elementami które mają bezpośredni wpływ na kształtowanie się poziomu kosztów transportowych, są6): technologia realizowanej usługi transportowej, waga towaru, objętość towaru, odległość przemieszczania, niebezpieczeństwo związane z przewozem towaru (ADR), podatność transportowa towaru, wartość towaru. 6) M. Ciesielski (red.), „Rynek usług logistycznych”, Wyd. Difin, Warszawa 2005, foto: Damco

Metody wyboru źródeł dostawy7) Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Metody wyboru źródeł dostawy7) Wybór dostawcy powinien być poprzedzony opracowaniem listy potencjalnych dostawców. Wykorzystuje się w tym celu katalogi, cenniki, materiały reklamowe bądź spisy wytwórców z wystaw specjalistycznych. Właściwego wyboru źródła zakupu dokonuje się w wyniku zastosowania zestawienia szeregu kryteriów oceny. Głównym celem tych kryteriów jest dążenie do minimalizacji łącznych kosztów związanych z zakupami materiałów i utrzymaniem zapasów oraz stworzenie podstaw do niezakłóconego przebiegu produkcji, przy zapewnieniu odpowiedniego poziomu jakości dostarczanych dóbr. Przykładowy zestaw kryteriów oceny przedstawia się następująco: cena zakupu i ewentualne opusty, jakość towaru, warunki dostawy (ilości oferowane w jednorazowej dostawie), wartość użytkowa wyrobu zaobserwowana w przeszłości, gwarancje i uwzględnianie roszczeń, sytuacja finansowa dostawcy, opinia o dostawcy wśród innych odbiorców, zdolność do adaptacji zmian w popycie, system łączności, lokalizacja (odległość dostawcy od zakładu produkcyjnego), formy sprzedaży, możliwość składowania u dostawcy. 7) B. Śliwczyński „Planowanie Logistyczne”, Biblioteka Logistyka, Poznań 2008

Metody wyboru źródeł dostawy Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Metody wyboru źródeł dostawy Po ustaleniu listy czynników, które będą brane pod uwagę w procesie wyboru dostawcy, przechodzi się do kolejnego etapu oceny poszczególnych dostawców. Do oceny stosuje się wiele różnorodnych narzędzi, takich jak przykładowo: Model silnych i słabych stron dostawcy – to narzędzie wyboru dostawcy sprowadza się do sporządzenia odpowiedniego zestawienia ujętego w tabelę. Każda tabela dotyczy pojedynczego dostawcy, wyniki pokazują silną stronę dostawcy w odniesieniu do trzech czynników i słabszą dla dwóch. Kryterium wyboru w modelu jest maksymalna liczba punktów. Nazwa dostawcy Ocena Niewystarczająca Słaba Wystarczająca Dobra Znakomita Cechy 1 2 3 4 Możliwości prod. X Pozycja finansowa Jakość produktu Rzetelność dostawy Serwis Ogólny wynik: 4 + 2 + 4+ 2+ 4 = 16 Przeciętny wynik: 16 : 5 = 3,2 (średnia arytmetyczna)

Metody wyboru źródeł dostawy Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Metody wyboru źródeł dostawy Metoda punktowa - to narzędzie również wymaga sporządzenia pewnej tabeli: Tabela egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe - technik logistyk projekt Expol. W tej metodzie jedna tabela dotyczy od razu kilku ofert dostawców. Ta metoda w odniesieniu do poprzedniej posiada wiersz umożliwiający nadanie wag poszczególnym czynnikom. W przykładzie przyjęto 9-cio punktową skalę oceny dostawców, a także „wagi” dla poszczególnych kryteriów. W lewej górnej części komórki wpisuje się liczbę punktów przyznaną dostawcy według ustalonego kryterium, zaś w jej dolnej części – iloczyn oceny i wagi. Głównym kryterium wyboru ponownie jest maksymalna liczba punktów. (iloczyn oceny i wagi podzielone przez sumę wag). Dostawca Jakość dostaw (waga 0,4) Terminowość dostaw (waga 0,3) Elastyczność dostaw Dostawca A 4 1,6 8 2,4 5 1,5 Dostawca B 3,2 7 2,1 Dostawca C 9 3,6 6 1,8 Dostawca D 2,8 Dostawca E 2,7

Metody wyboru źródeł dostawy Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Metody wyboru źródeł dostawy Inną wersją tej metody jest następujący przykład. W tym wariancie metoda ta wymaga zastosowania dwóch tabel. W tabeli nr 1 wpisuje się rzeczywiste dane o dostawcach. Kryteria Dostawca 1 Dostawca 2 Dostawca 3 Cena 100 PLN 106 PLN 104 PLN Termin dostawy 3 tygodnie Do dyspozycji 10 tygodni Jakość Konieczność kilku udoskonaleń, aby dotrzymać oczekiwanych warunków Zdolność do spełnienia oczekiwanych warunków Potrzeba dużych wysiłków, aby spełnić oczekiwane warunki Opakowanie / transport „franco” wolne od kosztów 5% ceny 3,5% ceny Gwarancja 1 rok 6 miesięcy 8 miesięcy Warunki płatności 90 dni 30 dni Kary za zwłokę - Rezerwy zapasów 80% partii Całość partii 40% partii

Metody wyboru źródeł dostawy Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Metody wyboru źródeł dostawy Natomiast tabela nr 2 służy do obliczeń: Współczynnik ważony w tabeli nr 2 jest tak dobrany aby jego suma dawała wartość = 100. Natomiast pola oceny dostawców oceniane są w skali od 1 do 100, w taki sposób iż najkorzystniejsza oferta danej dostawy w odniesieniu do danego kryterium ma wartość maksymalną odpowiadającą temu kryterium. Kryteria Współczynnik ważony Dostawca 1 Dostawca 2 Dostawca 3 Cena 20 14 16 Termin dostaw 15 12 5 Jakość 30 24 18 Opakowanie / trans. 8 Gwarancja 10 4 6 Warunki płatności Kary za zwłokę Rezerwy zapasów 7 ogółem 100 85 70 54

Metody wyboru źródeł dostawy Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Metody wyboru źródeł dostawy Metoda graficzna „wykres radarowy” - sprowadza się do tego, iż obszar koła dzieli się na 4 części, odpowiadające następującym kryteriom: jakość materiału, cena, terminowość dostaw, dodatkowe usługi. W obrębie tych kryteriów wyróżnia się różnorodne cechy. Ich przykład ilustruje tabela: Kryterium Cechy 1) Jakość materiału poziom jakości trwałość czystość 2) Cena poziom w stosunku do konkurencji warunki płatności elastyczność zmian 3) Terminowość dostaw długość terminów solidność w dotrzymaniu terminów zachowanie wielkości dostaw 4) Dodatkowe usługi własny transport utrzymywanie zapasów

Metody wyboru źródEŁ dostawy Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Metody wyboru źródEŁ dostawy Każda cecha punktowana jest w dowolnej skali. Załóżmy że 5-cio punktowa skala oznacza: 1 - ocena zła, 2 - dostateczna, 3 - wystarczająca (neutralna), 4 - dobra, 5 - ocena bardzo dobra. W zależności od liczby dostawców, dla każdego z osobna sporządza się wykres radarowy. Dostawca 1

Metody wyboru źródEŁ dostawy Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Metody wyboru źródEŁ dostawy Następnie sumuje się uzyskane punkty. Metoda graficzna jest łatwiejsza do interpretacji. Pozwala zauważyć, iż choć zbliżony jest wynik obu dostawców (40 i 38), w których pozycjach dany dostawca jest lepszy, a w których gorszy. Jedne kryteria wyboru są dla nas ważniejsze a inne mniej. Dostawca 2

zadanie Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy W tabeli zostały podane wybrane wielkości kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo ceteris paribus. Wielkości produkcji przedsiębiorstwa są dane w ilości wytworzonych jednostek, natomiast koszty - w złotych. Uzupełnij tabelę a następnie sporządź wykres kosztów KS, KZ, KC oraz Q w arkuszu kalulacyjnym EXCEL. AKS, AKZ i AKC to koszty przeciętne (jednostkowe) MC to koszt krańcowy Q KS KZ KC AKS AKZ AKC MC   100 1 30 2 150 3 55 4 85 5 23 6 155 40 7 305 8 265 9 70 10 52

literatura Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy E. Gołembska, „Kompendium wiedzy o logistyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2002 r. M. Stajniak, M. Hajdul „Transport i spedycja”, Wydanie 2, Biblioteka Logistyka, Poznań 2008 M. Ciesielski (red.), „Rynek usług logistycznych”, Difin, Warszawa 2005 B. Śliwczyński „Planowanie Logistyczne”, Biblioteka Logistyka, Poznań 2008

Wyższa Szkoła Logistyki Wybór sposobu przewozu i źródeł dostawy Wyższa Szkoła Logistyki Wyższa Szkoła Logistyki jest pierwszą w Polsce uczelnią logistyczną, utworzoną w 2001 roku z inicjatywy Instytutu Logistyki i Magazynowania oraz Centrum Edukacji Logistycznej. Kadra uczelni składa się z wybitnych specjalistów z zakresu logistyki i praktyków gospodarczych. Doceniając wagę doświadczenia jakiego wymaga się dzisiaj od absolwentów uczelni wyższych, WSL umożliwia również odbywanie praktyk i staży w wiodących firmach logistycznych będących partnerami uczelni. Dzięki umowom bilateralnym podpisanym z uczelniami z krajów europejskich studenci WSL korzystający z programu Erasmus wyjeżdżają na studia za granicę. W ramach współpracy z uczelniami z Niemiec i Wielkiej Brytanii mają także możliwość zdobywania podwójnych dyplomów z zakresu logistyki. Wyższa Szkoła Logistyki przejęła rolę patrona edukacyjnego dla szkół ponadgimnazjalnych kształcących w zawodach: technik logistyk i technik spedytor w zakresie nowoczesnego kształcenia dostosowanego do potrzeb rynku. Uczelnia realizuje unikatowy w skali kraju program współpracy z ponad 200 szkołami ponadgimnazjalnymi. Niniejsza prezentacja została opracowana w ramach projektu "Wielkopolska musi wiedzieć" - partnerstwo szkolnictwa zawodowego i rynku pracy kluczem do podniesienia atrakcyjności zawodów technik logistyk i technik spedytor w województwie wielkopolskim (projekt numer: POKL.09.02.00-30-077/09) współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.