Przemoc i agresja rówieśnicza Publiczne Gimnazjum nr 22 im. K. Wojtyły rok szkolny 2008/2009 Opracowanie: Iwona Lenard

Definicje Agresję - definiuje się jako zamierzone działanie mające na celu wyrządzenie komuś krzywdy fizycznej, psychicznej lub materialnej. Zachowania agresywne najczęściej bywają incydentalne bądź jednorazowe. Przemoc - to wykorzystywanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem (fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy ofiara przez dłuższy czas poddana jest negatywnym wpływom sprawcy przemocy.

Dlaczego dochodzi do zachowań agresywnych? 1. Czynniki biologiczne temperament – najbardziej narażone na wytworzenie u siebie wzorca zachowań agresywnych jest dziecko o tak zwanym „gorącym” temperamencie wysoki poziom hormonów, zwłaszcza testosteronu u chłopców zaburzona dynamika przebiegu procesów nerwowych – wzmożona aktywność dziecka i jednocześnie problemy w kontrolowaniu swojego zachowania

2. Wpływ środowiska rodzinnego brak ciepła i zaangażowania w sprawy dziecka ze strony głównego opiekuna – najczęściej matki nadmierny dystans uczuciowy, chłód, brak bliskiego kontaktu z dzieckiem przyzwalająca i tolerancyjna postawa wobec dziecka, szczególnie wobec jego zachowań agresywnych, brak jasnych norm co wobec dopuszczalności agresji – tak zwane wychowanie „bezstresowe” brutalne, agresywne zachowanie rodzica – agresji można się nauczyć poprzez obserwację lub bycie obiektem takich zachowań

3. Wpływ grupy rówieśniczej naśladowanie agresywnych zachowań osób, które są ważne i atrakcyjne w grupie zmniejszenie własnej odpowiedzialności za agresję na zasadzie „wszyscy tak robią” zmniejszenie kontroli nad własnym agresywnym zachowaniem pod wpływem grupy istnienie norm grupowych dopuszczających agresję

4. Wpływ środowiska szkolnego organizacja nauczania – nuda, brak zagospodarowania czasu, duża liczebność klas, nadmiar bodźców, brak możliwości odpoczynku, brak propozycji zajęć pozalekcyjnych niewłaściwy system norm – np. niejasny, niespójny, brak konsekwencji w przestrzeganiu norm niewłaściwa reakcja na zachowania agresywne – reakcje niekonsekwentne, brak reakcji czynniki związane z relacjami uczeń – nauczyciel – rodzic np. brak autentycznego dialogu

Formy agresji i przemocy Bezpośrednia przemoc fizyczna - bicie, kopanie, plucie, popychanie, szarpanie, wymuszanie pieniędzy, zabieranie przedmiotów, niszczenie własności, przezywanie, wyśmiewanie Bezpośrednia przemoc słowna i niewerbalna - dokuczanie, przezywanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, obrażanie, ośmieszanie, grożenie, rozpowszechnianie plotek i oszczerstw (również poprzez sms-y i Internet), pokazywanie nieprzyzwoitych gestów Pośrednie formy przemocy - namawianie innych do ataków fizycznych lub słownych, naznaczanie, wykluczanie i izolowanie z grupy

Ofiara przemocy dziecko jest często wyśmiewane, ośmieszane, poniżane, zastraszane, popychane, zmuszane do wykonywania poleceń kolegów, nosi nieprzyjemne przezwisko jego rzeczy są często chowane, rozrzucane, niszczone ma wyraźne ślady fizyczne – zadrapania, sińce, podarte lub zniszczone ubrania często płacze i wygląda na osobę smutną, nieszczęśliwą może przejawiać nieoczekiwane zmiany nastroju – od smutku do irytacji lub nagłych wybuchów złości jest izolowane z grupy ma problemy z głośnym wypowiadaniem się na lekcji traci zainteresowanie nauką spóźnia się do szkoły, chodzi do niej okrężną drogą lub wagaruje przerwy spędza samo, najczęściej w okolicy nauczyciela nie ma kolegów, nie uczestniczy w imprezach klasowych, prosi rodziców o dodatkowe pieniądze, skarży się na częste bóle brzucha, głowy, ma kłopoty ze snem

Postawa pasywna ofiary przemocy ich wygląd różni się od ogółu czują strach przed otoczeniem może ich cechować nieśmiałość, małomówność, ostrożność bardzo dobre wyniki w nauce niezgrabność fizyczna skłonność do wycofania się, ucieczki, płaczliwości brak poczucia własnej wartości bliższe i cieplejsze od przeciętnej kontakty z rodzicami (często nadopiekuńczość) negatywne nastawienie do przemocy i jej narzędzi chłopcy często fizycznie słabsi od kolegów

Postawa prowokująca ofiary przemocy problemy z koncentracją niepokój nadpobudliwość wytwarzanie wokół siebie atmosfery irytacji i napięcia częste konflikty z kolegami ich zachowanie odbierane jest przez innych jako prowokujące

Sprawcy przemocy zachowują się agresywnie nie tylko w stosunku do kolegów, ale i rodziców, nauczycieli i innych osób dorosłych często są to osoby zafascynowane przemocą i jej narzędziami ujawniają potrzebę dominacji ich działanie jest zwykle impulsywne bywają wulgarni, surowo oceniają innych nie współczują ofiarom prześladowań, mają niskie poczucie winy mają średnie lub nieco wyższe niż przeciętny uczeń mniemanie o sobie chłopcy są zazwyczaj silniejsi od pozostałych charakteryzują się niskim poziomem strachu nie angażują się w działania na rzecz innych unikają podporządkowania się innym osobom, także rodzicom i nauczycielom Najczęściej bywają otoczeni grupką kolegów, przez których są lubiani niektórzy biorą w przemocy udział pasywny, nie przejmując inicjatywy

Skutki przemocy Ofiary przemocy – przeżywają poczucie poniżenia i upokorzenia, lęk, rozpacz i smutek. Czują się osamotnione, bezradne i bezsilne. Wstydzą się i czują się winne, że nie potrafią sobie poradzić. Długotrwałe pozostawanie w takiej sytuacji powodować może zaburzenia somatyczne. Sprawcy przemocy – utrwalają swoje zachowanie agresywne, obniżenie poczucia odpowiedzialności za własne działania, skłonność do zachowań aspołecznych, łatwe wchodzenie w konflikty z prawem. Świadkowie przemocy – jeśli nie potrafili jej się skutecznie przeciwstawić, przeżywają dezorientację, często latami przechowują poczucie winy, niezadowolenie i pretensję do siebie, uczą się bierności, bezradności i niereagowania w trudnych sytuacjach

Polecana literatura D. Olweus „Mobbning – fala przemocy w szkole” M. Dąbrowska – Bąk „Przemoc w szkole” D.Dana „Rozwiązywanie konfliktów” D.Golec „Przemoc wobec dziecka” I.Pospiszyl „Przemoc w rodzinie” G.Poraj „Agresja w szkole. Przyczyny, profilaktyka, interwencje” www.szkolabezprzemocy.pl