Struktura wszechświata. Galaktyki i gromady galaktyk.

Ziemia, na której żyjemy, jest tylko drobną okruszyną tego, co nazywamy Wszechświatem. Kosmos rozciąga się aż do nieskończoności i tak daleko, jak tylko możemy sięgnąć, jego struktura okazuje się być w pewien sposób uporządkowana.

Spis treści. 1. Struktura wszechświata - układ słoneczny. Słońce. Merkury. Wenus. Ziemia. Mars. Jowisz. Saturn. Uran. Neptun. Pluton. 2. Galaktyki. 3. Galaktyki spiralne. 4. Galaktyki eliptyczne. 5. Galaktyki soczewkowate. 6. Galaktyki nieregularne. 7. Galaktyki podwójne. 8. Grupy i gromady galaktyk. 9. Supergromady galaktyk.

Struktura wszechświata - układ słoneczny.

Słońce. Średnica (km): 1.392.000 Masa (Ziemia = 1): 332.950 Gęstość (g/cm3, Woda = 1): 1,41 Okres obrotu: ok. 27 dni Przyśpieszenie grawitacyjne (m/2) 273 Szybkość ucieczki (km/s): 620

Merkury. Odległość od Słońca w mln km: 59,9 Okres obiegu wokół Słońca: 87,969 dnia Okres rotacji: 58,65 dni Średnica (km): 4878 Masa (Ziemia = 1): 0,056 Objętość (Ziemia = 1): 0,05 Gęstość (g/cm3): 5,43 Prędkość ruchu po orbicie (km/s): 47,4 Liczba znanych księżyców: 0

Wenus. Odległość od Słońca w mln km: 108,2 Okres obiegu wokół Słońca: 224,7 doby Okres rotacji: 243 doby Średnica (km): 12104 Masa (Ziemia = 1): 0,815 Objętość (Ziemia = 1): 0,88 Gęstość (g/cm3): 5,24 Prędkość ruchu po orbicie (km/s): 35,0 Liczba znanych księżyców: 0

Ziemia. Odległość od Słońca w mln km: 149,6 Okres obiegu wokół Słońca: 365 dni 6h Okres rotacji: 23 h 56 min Średnica (km): 12752 Masa (Ziemia = 1): 1,000 Objętość (Ziemia = 1): 1,00 Gęstość (g/cm3): 5,52 Prędkość ruchu po orbicie (km/s): 29,8 Liczba znanych księżyców: 1

Mars. Odległość od Słońca w mln km: 227,9 Okres obiegu wokół Słońca: 686,738 dnia Okres rotacji: 24 h 37 min Średnica (km): 6788 Masa (Ziemia = 1): 0,107 Objętość (Ziemia = 1): 0,15 Gęstość (g/cm3): 3,04 Prędkość ruchu po orbicie (km/s): 24,1 Liczba znanych księżyców: 2

Jowisz. Odległość od Słońca w mln km: 778,3 Okres obiegu wokół Słońca: 11 lat 315 dni Okres rotacji: 9,8 godzin Średnica (km): 142800 Masa (Ziemia = 1): 317,9 Objętość (Ziemia = 1): 1316 Gęstość (g/cm3): 1,32 Prędkość ruchu po orbicie (km/s): 13,1 Liczba znanych księżyców: 63

Saturn. Odległość od Słońca w mln km: 1427 Okres obiegu wokół Słońca: 29 lat 167 dni Okres rotacji: 10 h 14 min Średnica (km): 120660 Masa (Ziemia = 1): 95,1 Objętość (Ziemia = 1): 755 Gęstość (g/cm3): 0,7 Prędkość ruchu po orbicie (km/s): 9,6 Liczba znanych księżyców: 46

Uran. Odległość od Słońca w mln km: 2870 Okres obiegu wokół Słońca: 84,014 lat Okres rotacji: 10 h 49 min Średnica (km): 51108 Masa (Ziemia = 1): 14,5 Objętość (Ziemia = 1): 52 Gęstość (g/cm3): 1,27 Prędkość ruchu po orbicie (km/s): 6,8 Liczba znanych księżyców: 27

Neptun. Odległość od Słońca w mln km: 4497 Okres obiegu wokół Słońca: 164,78 lat Okres rotacji: 15 h 40 min Średnica (km): 49530 Masa (Ziemia = 1): 17,2 Objętość (Ziemia = 1): 44 Gęstość (g/cm3): 1,77 Prędkość ruchu po orbicie (km/s): 5,4 Liczba znanych księżyców: 13

Pluton. Pluton stracił status planety w dniu 23.08.2006. W tej chwili należy on do osobnej kategorii ciał Układu Słonecznego zwanych planetami karłowatymi. Poza tym należy on do do obiektów transneptunowych i do pasa Kuipera, będąc jednym z obiektów zwanych plutonkami.

Galaktyki. Gwiazdy nie są rozmieszczone w przestrzeni kosmicznej w sposób równomierny. Występują one razem w postaci oddzielonych od siebie pustą przestrzenią skupisk, nazywanych galaktykami.

Galaktyka to układ gwiazd i materii międzygwiazdowej i jest największym związanym grawitacyjnie systemem gwiazd występującym we Wszechświecie.

Słońce oraz prawie wszystkie widziane przez nas na niebie inne gwiazdy należą do naszej galaktyki, zwanej Drogą Mleczną.

Galaktyki spiralne. Galaktyki spiralne to galaktyki które składają się z jądra i z ramion. Na ogół mamy do czynienia z dwoma ramionami, rzadziej z jednym czy z trzema. Wszystkie ramiona leżą w jednej płaszczyźnie, którą nazywamy dyskiem galaktycznym.

Istnieją dwie rodziny galaktyk spiralnych: galaktyki spiralne zwykłe (oznaczenie S) i galaktyki spiralne z poprzeczką (oznaczenie Sb), w której występują ledwo widoczne jądro.

Galaktyki eliptyczne. Są to galaktyki o symetrii kulistej lub elipsoidalnej (oznacza się je literą E i podając stopień spłaszczenia od 1 do 7). Jasność powierzchniowa galaktyki eliptycznej jest największa w środku i zmniejsza się stopniowo na zewnątrz.

Rozmiary i masy galaktyki mieszczą się w bardzo szerokich granicach: od 0,1 miliarda mas Słońca do 10 000 miliardów mas Słońca.

Galaktyki soczewkowate Jest to typ pośredni między eliptycznymi a spiralnymi (oznaczenie S0) Jądro jest podobne do silnie spłaszczonej galaktyki eliptycznej, natomiast wokół znajduje się dysk ale bez żadnych śladów struktury spiralnej. Galaktyki te nie zawierają młodych gwiazd ani materii międzygwiezdnej co jest typowe dla galaktyk eliptycznych.

Galaktyka soczewkowa M 85 w Warkoczu Bereniki Galaktyka soczewkowa M 85 w Warkoczu Bereniki. Jest większa od Drogi Mlecznej.

Galaktyki nieregularne. Są to galaktyki o osobliwym wyglądzie, nie wykazujące symetrii charakterystycznych dla galaktyk eliptycznych i spiralnych. Dzielimy je na dwa typy: Irr I oraz Irr II. Galaktyki Irr I zaliczamy obecnie do skrajnych odmian galaktyk spiralnych, gdyż mają z nimi wiele cech wspólnych: wirują wokół własnych osi, wykazują silne spłaszczenie i ślady struktury spiralnej.

Odróżnia je natomiast to, że nie ma w nich jądra i ramion. Wielki Obłok Magellana widziany przez teleskop Spitzera

Galaktyki podwójne. Galaktyka podwójna to po prostu dwie galaktyki które krążą wokół wspólnego środka masy. Lecz galaktyka podwójna może znajdować się w większym skupisku, np. w grupie galaktyk. Z tym zastrzeżeniem, że odległość pomiędzy tymi dwoma galaktykami musi być znacznie większa od ich odległości od innych galaktyk.

Grupy i gromady galaktyk. Grupa galaktyk to co najmniej trzy galaktyki, które działają na siebie grawitacyjnie przez okres co najmniej miliarda lat. Grupy galaktyk są dosyć powszechnym zjawiskiem. Droga Mleczna także należy do grupy galaktyk, która nazywa się Układem Lokalnym.

Największą galaktyką W Układzie Lokalnym jest galaktyka spiralna M31 (czyli Wielka Mgławica w Andromedzie), zawierająca 200 mld gwiazd.

Drugą co do wielkości jest Droga Mleczna zawierająca 100 mld gwiazd, a trzecią M 33, galaktyka spiralna w Trójkącie zawierająca 50 miliardów gwiazd.

Supergromady galaktyk. Supergromady galaktyk (supergalaktyki) są to struktury nieregularne, na ogół wydłużone lub spłaszczone, składające się przeważnie z kilku lub kilkunastu dużych gromad galaktyk. Nie stanowią one układów silnie związanych grawitacyjnie, jednakże obserwuje się wzajemne oddziaływanie sąsiednich galaktyk. Dotychczas wyodrębniono kilkanaście supergromad galaktyk.