"Granice mojego języka są granicami mojego świata". /cyt. z "Traktatu logiczno - filozoficznego" Ludwika Wittgensteina/

NIEJĘZYKOWE JĘZYKOWE SŁOWNE PISEMNE SYGNALIZACYJNE POROZUMIEWANIE SIĘ

Mowa – akt w procesie porozumiewania się językowego: słownego, pisemnego, sygnalizacyjnego, w którym ktoś (=nadawca) komuś (=odbiorca) coś (=informacja) komunikuje w oparciu o ten sam język (=kod językowy )

SCHEMAT MOWY JĘZYK NADAWCA ODBIORCA (przekaz informacji) (zrozumienie) INFORMACJA (=wypowiedź) 1.tre ść 2.forma językowa (potocznie= styl) 3.substancja foniczna: płaszczyzna segmentalna (=głoski) płaszczyzna suprasegmentalna =prozodyczna=melodyczna (akcent, melodia, rytm, barwa głosu, tempo)

SCHEMAT MOWY NADAWCA ODBIORCA JĘZYK INFORMACJA w postaci: a/teksu słownego b/tekstu-zapisu (pismem normalnym, brajlem) c/tekstu sygnalizowanego (palcówką, morsem, semaforem) PRZEKAZ poprzez: a/mówienie b/pisanie c/sygnalizowanie ODBIÓR poprzez: a/słuch (wzrok) b/wzrok (czucie) c/słuch, wzrok, czucie

NARZĄD MOWY odcinek artykulacyjny odcinek fonacyjny (phone- głos, dźwięk) odcinek oddechowy Praca wszystkich odcinków jest koordynowana przez CUN oskrzela oskrzeliki płuca przepona krtań narządy ruchome narządy nieruchome

Zaburzenia treści: zaburzenia procesu uogólniania i abstrakcji brak logiki w budowanych tekstach nieprawidłowości w ukierunkowaniu myślenia (schizofazja) Objawowa klasyfikacja zaburzeń mowy według Leona Kaczmarka -cz. 1

Objawowa klasyfikacja zaburzeń mowy według Leona Kaczmarka -cz. 2 Zaburzenia języka (formy językowej): - niemota - afazja - alalia - agramatyzm - przejęzyczenia (lapsus)

Objawowa klasyfikacja zaburzeń mowy według Leona Kaczmarka -cz. 3 Zaburzenia substancji: a) w płaszczyźnie suprasegmentalnej (akcent, tempo, rytm, melodia): - jąkanie - rynolalia (nosowanie) - mowa bezkrtaniowców - afonia - bradylalia (zwolnione tempo mowy) - tachylalia (b. szybkie tempo mówienia) - giełkot (mowa bezładna - tachylalia + chaotyczny sposób językowego formułowania myśli) b) w płaszczyźnie segmentalnej (głoski): - dyslalia - dysortofonia c) w płaszczyźnie supra- i segmentalnej: - palatolalia (rynolalia+ dyslalia złożona) - mutyzm (zamilknięcie)

PODZIAŁ DYSLALII ZE WZGLĄDU NA NIEPRAWIDŁOWĄ REALIZACJĘ POSZCZEGÓLNYCH GŁOSEK-cz.1 W obrębie dyslalii wyodrębniamy następujące wady wymowy: sygmatyzm - nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych (=głosek trzech szeregów: ś,ź,ć,dź; s,z,c,dz; sz,ż,cz,dż ); W ramach sygmatyzmu wyróżnia się następujące sposoby realizacji dźwięków: 1. deformacje (mówimy wtedy o sygmatyzmie właściwym), 2. substytucje (parasygmatyzm), czyli zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi prawidłowo. 3. elizje (mogisygmatyzm), czyli głoski dentalizowane nie są w ogóle realizowane

PODZIAŁ DYSLALII ZE WZGLĄDU NA NIEPRAWIDŁOWĄ REALIZACJĘ POSZCZEGÓLNYCH GŁOSEK-cz.2 Sygmatyzm właściwy (=sigmatismus,=seplenienie) czyli deformacje są wynikiem zmiany miejsca artykulacji głosek, co powoduje zniekształcenie ich brzmienia. W zależności od miejsca, w którym jest realizowana wadliwa artykulacja, wyróżnia się różne typy seplenienia: międzyzębowe (= sigmatismus interdentalis), boczne: prawoboczne i lewoboczne (=s. lateralis), przyzębowe (s. addentalis), wargowo-zębowe (labio-dentalis), świszczące (s. stridens), itd.

PODZIAŁ DYSLALII ZE WZGLĄDU NA NIEPRAWIDŁOWĄ REALIZACJĘ POSZCZEGÓLNYCH GŁOSEK-cz.3 Parasygmatyzm (=parasigmatismus) Najczęściej obserwuje się następujące substytucje: szereg szumiący sz, ż, cz, dż zastępowany szeregiem syczącym s, z, c, dz (szafasafa; czapka capka) szeregi syczący i szumiący s, z, c, dz; sz, ż, cz, dż zastępowane przez szereg ciszący ś, ź, ć, dź (sanki sianki; czapka ciapka) spółgłoski dentalizowane trące s, z, ś, ź, sz, ż mogą też być zastępowane przez przytarte c, dz, ć, dź, cz, dż (zima cima) spółgłoski dentalizowane dźwięczne mogą być zastępowane przez odpowiednie bezdźwięczne (koza kosa, żyto szyto) pewne głoski dentalizowane mogą być mylone z innymi (zazwyczaj z tymi, przez które były zastępowane we wcześniejszej fazie rozwoju); są to objawy sygmatyzmu fizjologicznego, rozwojowego (szafa safa; szafa siafa ).

PODZIAŁ DYSLALII ZE WZGLĄDU NA NIEPRAWIDŁOWĄ REALIZACJĘ POSZCZEGÓLNYCH GŁOSEK-cz.4 rotacyzm - deformacja (=nieprawidłowa realizacja) głoski r ; najczęściej spotykamy rotacyzm języczkowy (=uvularny)- wibruje języczek (uvula) pararotacyzm –substytucja (=zastępowanie głoski inną głoską) głoski r (rak lak) kappacyzm - deformacja głoski k ; parakappacyzm- zastępowanie głoski k inną głoską (kot tot); gammacyzm - deformacja głoski g; paragammacyzm- zastępowanie głoski g inną głoską (guma duma); lambdacyzm - deformacja głoski l; paralambdacyzm- zastępowanie głoski l inną głoską (lampa jampa); betacyzm - deformacja głoski b ; parabetacyzm- zastępowanie głoski b inną głoską (bałwan wałwan); mowa bezdźwięczna - realizacja głosek dźwięcznych bezdźwięcznie, bez drgań wiązadeł głosowych, np. g k (guma kuma); b p (bałwan pałfan). Przyczyną bezdźwięczności jest zwykle zaburzenie słuchu fonemowego, tj.nieróżnicowanie dźwięków o tym samym miejscu artykulacji. Przy mowie bezdźwięcznej z reguły występuje obniżenie napięcia mięśniowego: wargi i policzki są wiotkie, głos jest cichy, monotonny, bezbarwny.