Jurysprudencja rzymska czyli o nas i o naszej wielkości - już od czasów rzymskich

D. 1,1,1 (Ulpian w ks. 1 Instytucji): pr. Jeśli zajmować się prawem, należy najpierw poznać pochodzenie słowa prawo (ius). Czerpie ono swe brzmienie od sprawiedliwości (iustitia), ponieważ – jak trafnie (eleganter) określa Celsus – prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe (ius est ars boni et aequi). 1 Z tego to powodu ktoś mógłby nazwać nas kapłanami (cuius merito quis nos sacerdotes appellet). Strzeżemy bowiem sprawiedliwości i głosimy wiedzę na temat tego, co dobre i słuszne, odróżniając sprawiedliwe od niesprawiedliwego, dozwolone od niedozwolonego, pragnąc uczynić ludzi dobrymi, nie tylko strachem przed karami, lecz pokazując im także możliwość osiągnięcia korzyści, dążąc przy tym, jak mniemam, do prawdziwej, nie pozornej filozofii.

Ius est ars boni et aequi cuius merito quis nos sacerdotes appellet iuris prudentia iuris scientia

Iuris prudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia D. 1,1,10,2 (Ulpian w ks. 1 Instytucji): Biegłość w prawie to znajomość rzeczy boskich i ludzkich, wiedza o tym co słuszne i niesłuszne.

1. Jurysprudencja pontyfikalna

2. Jurysprudencja kautelarna respondere cavere agere

veteres Sextus Aelius Paetus Catus konsul 198 przed Manlius Manilius Publius Mucius Scaevola Iunius Brutus Quintus Mucius Scaevola konsul 95 przed Aquilius Gallus praetor 66 przed Servius Sulpicius Rufus konsul 51 przed

3. Jurysprudencja klasyczna I wiek – wczesny okres klasyczny: Sabinianie (Ateius Capito, Massurius Sabinus, Cassius Longinus) i Prokulianie (Antistius Labeo, Proculus, Neratius, Celsus) II wiek – rozwinięty okres klasyczny (Salvius Iulianus, Cervidius Scaevola, Pomponius, Gaius) III wiek – późny okres klasyczny (Papinianus, Paulus, Ulpianus, Modestinus)

prawo jurysprudencyjne interpretatio iuris - wykładnia istniejącej wykładni, poddawana stałej aktualizacji przez nowe generacje prawników - jurysprudencja rzymska jest zbiorowym ustawodawcą, który jednak zamiast rozkazywać, dyskutuje; źródło prawa o charakterze raczej perswazyjnie niż imperatywnym - wykładnia jako kolektywne dzieło rozciągniętej w czasie wspólnoty prawników