Systemy nawigacji w hipertekstowym środowisku informacyjnym Projektowanie i badanie użyteczności dr Stanisław Skórka Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie ORGANIZACJA INFORMACJI O KULTURZE REGIONU Metodologia badań standardów zastosowanych w serwisach internetowych Gdańsk, 18-19 listopada 2008 r.

navigare necesse est, vivere non est necesse Plutarch (Żywoty równoległe: Pompejusz, 50)

Nawigowanie (nawigacja) polega na znajdowaniu drogi i podążaniu nią w celu dotarcia do poszukiwanej informacji (celu), wymaga wiedzy i informacji o środowisku, w którym się odbywa.

Nawigujemy… W przestrzeni: rzeczywistej wirtualnej mentalnej

Nawigowanie w World Wide Web Teoria i praktyka poruszania się od strony do strony w hiperprzestrzeni; Proces poszukiwania zorientowany na cel i lokalizowania informacji powiązanej hiperłączami; Przeglądanie sieci; Linki, etykiety i inne elementy które umożliwiają dostęp do stron i pomagają ludziom zachować poczucie orientacji podczas interakcji w serwisach WWW.

Nielinearność

użytkownik, podobnie jak podróżnik, potrzebuje drogowskazów,

Narzędzia nawigacji Przestrzeń rzeczywista latarnia morska kompas sekstans log ręczny Nawigacja jest ułatwiona ponieważ znamy już narzędzia

Pomoce w nawigacji przestrzeń rzeczywista Gwiazda Polarna Strony świata Ukształtowanie terenu Charakterystyczne miejsca (znaki, budynki itp.) Pomoce w orientacji użytkownika

Potrzeby użytkownika nawigującego Gdzie jestem? Gdzie mogę się udać? Jak mogę się tam dostać? W jaki sposób mogę wrócić do miejsca, gdzie już wcześniej byłem?

Proces nawigowania

Etapy procesu nawigowania wg S. Jul i G. Furnasa (1997)

Trzy aspekty nawigowania przenoszenie się (locomotion) - ukierunkowane i celowe przemieszczanie się użytkownika, podejmowanie decyzji - występuje w sposób ciągły podczas nawigowania, użytkownik decyduje o wyborze kierunku, zakończeniu poszukiwania, uzależnione jest od wiedzy deklaratywnej i proceduralnej, przetwarzanie - proces przyrostowy odbywający się w czasie rzeczywistym, obejmuje wspomniane wyżej elementy składowe.

Modele nawigowania i kryteria ich podziału Kryterium poznawcze: - eksploracja - znajdowanie drogi - identyfikacja obiektów Narzędzia nawigacyjne: - oparte na zapytaniach - oparte na linkach Przestrzenie informacyjne: - przestrzenne - semantyczne - społeczne Teoria grafów: - przeszukiwanie głębokie - przeszukiwanie wszerz

Systemy nawigacji James Kalbach nawigacja strukturalna n. łączona n. użyteczna (wspomagająca) L. Rosenfeld, P. Morville globalny lokalny kontekstowy

Kategorie nawigacji (J. Kalbach) główna 1 1.1 1.2 2 2.1 2.2 3 3.1 3.2 strukturalna wspomagająca łącząca

Wspieranie nawigowania (mechanizmy) nawigacja stopniowa (sekwencyjne) i stronicowa okruchy chleba (nić Ariadny) mapa serwisu, drzewa nawigacyjne, chmury tagów dynamiczne menu paski nawigacyjne przyciski Wstecz i Dalej Historia

Problemy użytkownika nawigującego Gdzie jestem? Gdzie mogę się udać? Jak mogę się tam dostać? W jaki sposób mogę wrócić do miejsca gdzie już wcześniej byłem?

Cykl nawigowania (wg D.Danielsona) przyzwyczajenie reorientacja prognozowanie

Narzędzia nawigacji Przestrzeń cyfrowa Linki Etykiety Mapy stron Historia odwiedzin Przyciski WSTECZ i DALEJ

Pomoce w nawigacji Przestrzeń cyfrowa nagłówki etykiety podpowiedzi „ścieżki okruszków”

Rozmieszczenie elementów nawigacyjnych Wbudowane systemy nawigacyjne: globalny, lokalny i kontekstowy

Dlaczego nie lubimy nawigować? Brak czasu Nie znamy granic przestrzeni Za dużo różnorodnych i niejednolitych elementów Brak umiejętności i wiedzy Wolimy zapytać (np. wyszukiwarki)

Problemy podczas nawigowania Zagubiony w hiperprzestrzeni (lost in hyperspace) Przeładowanie poznawcze (cognitive overload) Przeładowanie informacji (information overload) „pustynna mgła” (desert fog) „co jest za drzwiami?”

Cechy i zadania Systemy nawigacyjne w WWW łatwość wyuczenia elementy nawigacyjne zawsze w tym samym miejscu oferowanie alternatywnego wyboru (opcje) prezentowanie czytelnych komunikatów stosowanie precyzyjnych i zrozumiałych etykiet (tytułów) zgodność z tematyką strony (dokumentu) wspomaganie celów i zachowań użytkowników.

Systemy nawigacyjne Zalecenia Nie zmieniaj lokalizacji menu Wyróżniaj etykiety linków Stosuj kilka systemów nawigacji Informuj o aktualnej lokalizacji użytkownika Buduj kontekst (scenariusz) nawigowania Ograniczaj występowanie zagubienia w przestrzeni i przeładowania poznawczego

Wnioski systemy nawigacji stosowane są w każdej formie przekazu informacji dają możliwość samodzielnego i swobodnego wyboru drogi do celu nawigowanie jako metoda poszukiwania posiada kontekst poznawczy i przemieszczania w przestrzeni jest aktywną formą poszukiwania informacji

Wnioski (2) na początku ewolucji s.n. bazowano na istniejących w świecie rzeczywistym znakach i standardach, po kilkunastu latach role się odwracają…

Nawigowanie liniowe

Nawigowanie bazowe <<<

Zadanie nr 2 Na kartce papieru rozrysuj nawigację globalną serwisu nawigację lokalną nawigację kontekstową narysuj szkic strony (layout) z rozmieszczeniem poszczególnych elementów W Power Point: zaprojektuj narysowane wcześniej schematy

Jak rysować nawigację

główna 1 2 3 1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 3.2

główna 1 2 3 1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 3.2

główna 1 1.1 1.2 2 2.1 2.2 3 3.1 3.2

2.1 2.2 2.3 2.4

Opisywanie tras nawigacyjnych Strona 1 Strona 2 Strona 3 Strona 1 > Strona 1.1 > Strona 2.2 > Strona 3.3 Strona 2 ↓ Strona 2.3 Strona 3.1

Chmura tagów

Paski nawigacyjne

Nawigacja stronicowa

Drzewa nawigacyjne

Dynamiczne menu

Nawigacja stopniowa (sekwencyjna)

Okruchy chleba albo „nić Ariadny”

Mapa serwisu

skorka@ap.krakow.pl