WARSZAWA, 26 października 2012 r. Analiza wpływu zmian przyszłych współczynników płodności na prognozowaną liczbę i strukturę ludności Polski oraz na prognozowaną sytuację finansową FUS w perspektywie do 2060 roku Radek Paweł Nasiński Zakład Ubezpieczeń Społecznych WARSZAWA, 26 października 2012 r.

Wstęp Analizy przeprowadzono w oparciu o prognozę demograficzną Eurostatu z wariantu bazowego obliczeń wykonywanych dla Grupy Roboczej do Spraw Starzenia się Społeczeństwa przy Komisji Europejskiej – scenariusz bazowy (scenariusz 0). Pozostałe scenariusze prognoz demograficznych zbudowano w ZUS przekształcając scenariusz 0. Przekształcenia polegały na różnych zmianach współczynników płodności. Zmian współczynników płodności w porównaniu do scenariusza 0 dokonywano począwszy od 2013 r. Symulacje dotyczące prognozowanej sytuacji Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wykonano wykorzystując model prognostyczny FUS11 stworzony w Departamencie Statystyki i Prognoz Aktuarialnych ZUS. Horyzont czasowy analiz – 2060 rok (ograniczenia prognozy demograficznej Eurostatu oraz modelu FUS11). W konsekwencji nie są widoczne zmiany w liczebności populacji w wieku poprodukcyjnym, a także zmiany w liczbie emerytów.

Scenariusze prognoz demograficznych Zbudowano cztery alternatywne – do prognozy demograficznej Eurostatu – scenariusze: W scenariuszu 1 przyjęto, że począwszy od 2013 r. współczynniki płodności, a co za tym idzie współczynniki dzietności, będą w każdym roku mniejsze o 5% w porównaniu do prognozy demograficznej Eurostatu. W scenariuszu 2 przyjęto, że począwszy od 2013 r. współczynniki płodności, a co za tym idzie współczynniki dzietności, będą w każdym roku większe o 5% w porównaniu do prognozy demograficznej Eurostatu.

Scenariusze prognoz demograficznych Zbudowano cztery alternatywne – do prognozy demograficznej Eurostatu – scenariusze: W scenariuszu 3 przyjęto, że stosunek współczynników płodności, a co za tym idzie współczynników dzietności, w porównaniu do prognozy demograficznej Eurostatu będzie corocznie maleć począwszy od 2013 r. Przy czym przyjęto, że procent corocznego spadku współczynników płodności – w stosunku do prognozy demograficznej Eurostatu – wynosić będzie 0,5%. W scenariuszu 4 przyjęto, że stosunek współczynników płodności, a co za tym idzie współczynników dzietności, w porównaniu do prognozy demograficznej Eurostatu będzie corocznie wzrastać począwszy od 2013 r. Przy czym przyjęto, że procent corocznego wzrostu współczynników płodności – w stosunku do prognozy demograficznej Eurostatu – wynosić będzie 0,5%.

Współczynniki dzietności 1,94 1,64 2022 r. 1,56 1,48 1,19

Liczba zerolatków

Populacja ogółem – stan na koniec roku 34 314 -10,4% 3 753 32 390 -15,5% 30 561 -20,2%

Populacja w wieku przedprodukcyjnym*) -15,5% -26,0% -32,4% 2 228 -38,6% -48,1% *) Definicje ekonomicznych grup wieku po podwyższeniu wieku emerytalnego.

Populacja w wieku produkcyjnym*) 24 371 2031 r. -26,4% -29,4% -32,4% 17 935 17 200 16 469 *) Definicje ekonomicznych grup wieku po podwyższeniu wieku emerytalnego.

Populacja w wieku poprodukcyjnym*) 10 449 + 3 522 (+51%) 6 927 *) Definicje ekonomicznych grup wieku po podwyższeniu wieku emerytalnego.

Mediana wieku - ogółem 53,7 51,5 49,2 38,7

Mediana wieku - mężczyzn i kobiet

Liczba osób w wieku poprodukcyjnym na 1000 osób w wieku produkcyjnym*) 634 607 583 284 *) Definicje ekonomicznych grup wieku po podwyższeniu wieku emerytalnego.

Liczba osób w wieku poprodukcyjnym na 1000 osób w wieku produkcyjnym – podwyższony i dotychczasowy wiek emerytalny

Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym na 1000 osób w wieku produkcyjnym 913 883 856 572 *) Definicje ekonomicznych grup wieku po podwyższeniu wieku emerytalnego.

Piramidy wieku – scenariusz 1 Rok 2012 Rok 2060 - 967 tys. 0 tys. - 534 tys. - 433 tys. - nadwyżki liczby osób w scenariuszu bazowym w porównaniu do scenariusza 1

Piramidy wieku – scenariusz 2 Rok 2012 Rok 2060 400 300 200 100 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 105 110 w tysiącach kobiety mężczyźni + 991 tys. 0 tys. + 538 tys. + 454 tys. - nadwyżki liczby osób w scenariuszu 2 w porównaniu do scenariusza bazowego

Piramidy wieku – scenariusz 3 Rok 2012 Rok 2060 - 1 829 tys. 0 tys. - 731 tys. - 1 099 tys. - nadwyżki liczby osób w scenariuszu bazowym w porównaniu do scenariusza 3

Piramidy wieku – scenariusz 4 Rok 2012 Rok 2060 400 300 200 100 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 105 110 w tysiącach kobiety mężczyźni + 1 924 tys. 0 tys. + 735 tys. + 1 189 tys. - nadwyżki liczby osób w scenariuszu 4 w porównaniu do scenariusza bazowego

Wpływ zmian współczynników płodności na prognozowaną sytuację finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Obliczenia wykonano wykorzystując model prognostyczny FUS11. Symulacji dla wszystkich scenariuszy prognoz demograficznych dokonano przy założeniach makroekonomicznych przygotowanych przez Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Ministerstwa Finansów dla celów wariantu nr 1 Prognozy wpływów i wydatków FUS na lata 2014-2018 (Warszawa, lipiec 2012 r.). W symulacjach nie uwzględniano wpływu innych współczynników dzietności, a w konsekwencji innej – niż w scenariuszu bazowym – populacji na założenia makroekonomiczne.

Uwagi do wyników symulacji dotyczących FUS Saldo roczne Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest różnicą wpływów i wydatków na świadczenia w danym roku, jest to zatem wynik finansowy wyłącznie z rocznej działalności funduszu. W wynikach po stronie wpływów do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uwzględniono wpływy składkowe oraz celową dotację budżetową na pokrycie świadczeń finansowanych z budżetu państwa, a wypłacanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W wydatkach uwzględniono wyłącznie wydatki na świadczenia (nie uwzględniono odpisu na działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz kosztów prewencji rentowej i wypadkowej). Wyniki zaprezentowano w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2011 rok.

w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2011 r. Saldo roczne FUS w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2011 r. 2041 r. 2028 r.

Różnice salda rocznego FUS w porównaniu do scenariusza 0

Różnice wydatków na świadczenia z FUS w porównaniu do scenariusza 0

Różnice wpływów do FUS w porównaniu do scenariusza 0

Podsumowanie Zwiększenie dzietności w długim horyzoncie czasowym poprawia sytuację finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Poprawa ta nie nastąpi jednak szybko. Wyższa dzietność w początkowym okresie zwiększy deficyt Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – jest to cena za późniejsze większe wpływy. Większa liczba rodzących się obecnie dzieci, to więcej emerytów w przyszłości – czego przedstawiona w prezentacji analiza nie uwzględnia. Nie oznacza to, że nie należy podejmować działań wspierających rodziny, a w efekcie mogących przyczynić się do wzrostu dzietności.

Podsumowanie W przypadku większej dzietności wzrosną także kwoty składek odprowadzanych do OFE, a także refundacja składek przekazywanych do OFE. Większa dzietność to także większe wydatki budżetu państwa na składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłki macierzyńskie oraz osób przebywających na urlopach wychowawczych. Zmiany dzietności będą miały wpływ nie tylko na system ubezpieczeń społecznych, ale także np. na wydatki na świadczenia opieki zdrowotnej, szkolnictwo, podaż pracy, wpływy z podatków dochodowych, wpływy na ubezpieczenie zdrowotne.