Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym 12 września 2008 r. II wspólna konferencja „Informacja dla nauki a świat zasobów cyfrowych” Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Pracownia Informatyki Prawniczej Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego dr Wojciech R. Wiewiórowski ul. J.Bażyńskiego 6, pok 1032 80-952 Gdańsk +48-58-523 29 76 wojciech.wiewiorowski@mswia.gov.pl Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Nota: © W.R.Wiewiórowski, Niniejsza prezentacja stanowi uzupełnienie wykładu prezentowanego podczas II wspólnej konferencji „Informacja dla nauki a świat zasobów cyfrowych”, które odbyło się w Świnoujściu w dniach 11-13 września 2008 r. Prezentację można kopiować i wykorzystywać w całości lub w części tylko pod warunkiem podania pełnej informacji o utworze w poniższym brzmieniu: W.R.Wiewiórowski, „Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym”, WPiA Uniwersytet Gdański 2008 (wersja z 10 września 2008 r.) © W.R.Wiewiórowski,

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym 0. Problematyka Pojęcie informacji prawnej i prawniczej Systemy Informacji Prawnej i tzw. bazy wertykalne Systemy bezpośredniego i pośredniego dostępu do informacji prawnej. Możliwości zastosowania sztucznej inteligencji Systemy publiczne i komercyjne Systemy rozproszone i scentralizowane System prawa z punktu widzenia Systemów Informacji Prawnej Podsumowanie: Czy żyjemy w prawniczym Matrixie? Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Informacja prawna i prawnicza Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Informacja prawna i prawnicza Każdy czynnik przekazany człowiekowi lub urządzeniu automatycznemu niezależnie od treści, sposobu przekazania, utrwalania i przechowywania, który może zostać wykorzystany dla bardziej sprecyzowanego, celowego działania. Struktura relacyjna odpowiadająca sytuacji (obiektowi) będącej źródłem informacji postrzeganej przez odbiorcę i odpowiadającej cechom relewantnym (istotnym) dla odbiorcy i umożliwiająca mu tym samym rozwiązanie określonego zadania. Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Informacja prawna i prawnicza Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Informacja prawna i prawnicza - Informacja o faktach mających lub mogących mieć znaczenie prawne. Informacja, która zawarta jest tekstach aktów prawnych, tekstach wykładni i doktryny prawa Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Typologia systemów wg rodzaju informacji Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Informacja prawna i prawnicza Typologia systemów wg rodzaju informacji Informacja o prawie Informacja normatywna Wykładnia - orzecznictwo - decyzje administracyjne - opinie doktryny piśmiennictwo bibliografia - akty prawne Informacja faktograficzna Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Systemy informacyjno-wyszukiwawcze Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Systemy informacyjno-wyszukiwawcze System przetwarzający informację, który z informacji wejściowej (najczęściej mającej formę dokumentów, tworzących zbiór informacyjny) tworzy odpowiednio ustrukturalizowany zbiór wyszukiwawczy. Na tak stworzonym zbiorze SIW dokonuje kolejnych transformacji polegających na wyszukiwaniu informacji na podstawie określonej dla danego systemu relacji relewancji technicznej. Relewancją techniczna określa podobieństwo elementów zbioru wyszukiwawczego do instrukcji wyszukiwawczej. Na podst. B.Bojar „Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych”, Wyd. SBP 2002 Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Typologia systemów wg zawartości Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Systemy horyzontalne i wertykalne Typologia systemów wg zawartości Bazy prawnicze Horyzontalne (Systemy Informacji Prawnej) Wertykalne Informacja faktograficzna Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Systemy horyzontalne i wertykalne Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Systemy horyzontalne i wertykalne Baza horyzontalna: - wszystkie dziedziny prawa - wszystkie gałęzie prawa - wszyscy autorzy Baza wertykalna: - dokumenty z wybranego zakresu interesującego dla adresata Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

a) Systemy bezpośredniego udostępniania informacji. Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Systemy bezpośredniego i pośredniego dostępu do informacji prawnej a) Systemy bezpośredniego udostępniania informacji. - Udzielają konkretnej odpowiedzi na konkretne pytanie - system Q&A Zaawansowany przykład Dr. Know z filmu „A.I. Sztuczna Inteligencja” b) Systemy pośredniego udostępniania informacji. - dostarczają listy dokumentów odpowiadające (w mniejszym lub większym stopniu) zapytaniu Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

- Systemy bezpośredniego udostępniania informacji. Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Systemy bezpośredniego i pośredniego dostępu do informacji prawnej - Systemy bezpośredniego udostępniania informacji. - fałszywe - zawierają zestaw pytań i zestaw gotowych odpowiedzi Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Systemy publiczne i komercyjne Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Systemy publiczne i komercyjne 1. CZRAP - RAP — Internetowy System Informacji Prawnej — Internetowy System Aktów Prawnych Kancelarii Sejmu RP 2. System Informacji Prawnej LEX — WoltersKluwer Polska 3. LexPolonica — Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 4. Prawo na CD i Legalis — Wydawnictwo Prawnicze C.H. Beck 5. Kwantum — Wydawnictwo Kwantum 6. Profinfo — Dom Wydawniczy ABC 7. Prawo Polskie — Skorowidz — Kancelaria Bracia Strzelczyk i Dom Wydawniczy ABC 8. ArsLexum — Dom Wydawniczy ABC i Rodan System 9. Prawnik i EuroPrawnik — Polskie Centrum Informacji Prawnej Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

ISAP BIP Systemy rozproszone i scentarlizowane Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Systemy rozproszone i scentarlizowane ISAP BIP Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Ustawa 2 Ustawa 1 Ustawa 4 Ustawa 3 Rozporządzenie 1 Rozporządzenie 2 Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Relacje w prawniczych bazach danych Ustawa 2 Zm. Ustawa 1 Ustawa 4 Uch. pośr. Wyk. Wyk. Uch. Wyk. Ustawa 3 Rozporządzenie 1 Uch. pośr. Rozporządzenie 2 Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

„dekalogiem użytkownika systemów informacji prawnej” Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym System prawa z punktu widzenia Systemów Informacji Prawnej Na podstawie dotychczasowych rozważań warto wstępnie sformułować zalecenia, których przestrzeganie może służyć unikaniu zagrożeń wynikających z postrzegania systemu prawa poprzez system informacji prawnej. Wydaje nam się, że w celu poprawnego używania systemu informacji prawnej do działań prawnika w dowolnej dziedzinie wiedzy konieczne jest postępowanie zgodnie z „dekalogiem użytkownika systemów informacji prawnej” Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Dekalog 1. System informacji prawnej obsługuje tylko taką bazę wiedzy, jaka została przygotowana przez jego twórców. Baza ta nie jest i nigdy nie będzie bazą całej wiedzy prawnej i prawniczej w Polsce (nie mówiąc w ogóle o możliwości objęcia jedną bazą czy siecią baz całej wiedzy światowej). Truizmem – nie wiedzieć czemu pomijanym przez prawników – jest stwierdzenie, że jeśli jakichś danych w systemie informacji prawnej nie ma, to nie musi to znaczyć, że one nie istnieją. Może to po prostu oznaczać, że z któregoś z praktycznych powodów dane te do bazy nie zostały wprowadzone. Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Dekalog 2. Nie można dokonywać rekonstrukcji normy prawnej wyłącznie w oparciu o najlepiej nawet opatrzony relacjami tekst, pochodzący z systemu informacji prawnej. 3. Systemy informacji prawnej bazują w wielu punktach na ocenach dokonywanych według założeń przyjętych przez redakcje tych systemów. Korzystając z określonego systemu informacji prawnej należy poznać zasady, w oparciu o które jest on opracowywany. Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Dekalog 4. W momencie gdy opracowanie danych wychodzi poza zakres formalny i staje się emanacją merytorycznego podejścia do materiału normatywnego, uporządkowanie danych (struktury hasłowe) i ich opis poprzez metadane oddaje intencję i wiedzę autorów systemu i przestaje mieć charakter „wiedzy obiektywnej”. Jest po prostu subiektywną propozycją autora, który nie musi w tym zakresie być bardziej kompetentny od użytkownika programu. 5. System informacji prawnej nie zawiera informacji aktualnej na dzień badania jego zawartości, lecz na dzień aktualizacji bazy. Im bliżej współczesności jest moment interpretacyjny, pod którego kątem prawnik poszukuje informacji, tym większe jest prawdopodobieństwo, że informacja przekazywana jest niepełna. Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Dekalog 6. Żaden z liczących się systemów informacji prawnej nie jest emanacją wiedzy państwa o jego własnym prawie. Władzę decydowania o tym, co jest obowiązującym prawem w Polsce posiada jedynie prawodawca. 7. Polskie systemy informacji prawnej są produktami komercyjnymi tworzonymi w dobrej wierze, lecz przede wszystkim nastawionymi na komercyjny zysk. Nie zapominamy bowiem, że informacja jest i towarem, i dobrem konsumpcyjnym, i jednocześnie dobrem publicznym. 8. Autorami systemów informacji prawnej nie są sędziowie Trybunału Konstytucyjnego ani sędziowie Sądu Najwyższego. Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Dekalog 9. Redakcja systemu informacji prawnej może się mylić. Również przygotowane przez nią procedury działania – np. przy aktualizacji tekstów aktów prawnych – mogą zawierać błędy, a wewnętrzne know how redakcji nie jest obowiązującym prawem w Polsce. 10. Twórcy oraz redakcje systemów informacji prawnej posiadają dziś kilkunastoletnie doświadczenie codziennej pracy nad aktualizacją tekstów aktów prawnych w Polsce oraz nad interpretowaniem dokumentów wykładni i stosowania prawa. Powoduje to, że w sporze pomiędzy twórcą prawa (np. ministerstwem), a redakcją systemu informacji prawnej z większą ochotą przyjmowali byśmy domniemanie (oczywiście wzruszalne), że racja leży po stronie tego drugiego uczestnika. Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Podsumowanie: Czy żyjemy w prawniczym Matrixie? M. Safjan 99 proc. prawników [czerpie wiedzę o obowiązującym prawie] z programu Lex, prywatnej firmy, która wprowadza setki uchwalanych poprawek do ustaw, bo nikt inny nie jest w stanie nad tym zapanować J. Stępień Tradycyjny tekst ustawy drukowany w Dzienniku Ustaw w codziennej pracy sędziów Trybunału i ich asystentów pełni w zasadzie już jedynie funkcję pomocniczą, a w życiu codziennym regułą jest korzystanie ze źródeł elektronicznych, przy których dzienniki urzędowe są materiałem wzorcowym służącym do kontroli tekstu w wersji elektronicznej. Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Podsumowanie: Czy żyjemy w prawniczym Matrixie? M. Safjan 99 proc. prawników [czerpie wiedzę o obowiązującym prawie] z programu Lex, prywatnej firmy, która wprowadza setki uchwalanych poprawek do ustaw, bo nikt inny nie jest w stanie nad tym zapanować J. Stępień Tradycyjny tekst ustawy drukowany w Dzienniku Ustaw w codziennej pracy sędziów Trybunału i ich asystentów pełni w zasadzie już jedynie funkcję pomocniczą, a w życiu codziennym regułą jest korzystanie ze źródeł elektronicznych, przy których dzienniki urzędowe są materiałem wzorcowym służącym do kontroli tekstu w wersji elektronicznej. Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

I tym optymistycznym akcentem kończąc zachęcam do zadawania pytań Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym I tym optymistycznym akcentem kończąc zachęcam do zadawania pytań dr Wojciech R. Wiewiórowski ul. J.Bażyńskiego 6, pok 1032 80-952 Gdańsk +48-58-523 29 76 wojciech.wiewiorowski@mswia.gov.pl Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański

Dr Wojciech R. Wiewiórowski Zagrożenia związane z zarządzaniem informacją prawną i prawniczą w środowisku elektronicznym Szczegółowa prezentacja tematu zawartości i sposobu zarządzania systemami informacji prawnej w książce: W.R.Wiewiórowski, G.Wierczyński, Informatyka prawnicza. Technologia informacyjna dla prawników i administracji publicznej, Oficyna Wolters Kluwer, wrzesień 2008 Dr Wojciech R. Wiewiórowski Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański