HISTORIA POWSZECHNA POWTÓRZENIE Średniowiecze
ŚREDNIOWIECZE 476-1453 Wczesne średniowiecze: V – XI wiek; Rozkwit średniowiecza – XI – XIII wiek; Schyłek średniowiecza – XIV – XV w 476 rok – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego – koniec starożytności i początek średniowiecza Istnieje Cesarstwo Wschodnie – Konstantynopol (Bizancjum)
ŚREDNIOWIECZE 476-1453
ŚREDNIOWIECZE 476-1453 druga połowa VI wieku - absolutna władza cesarza Justyniana I Wielkiego – (kodyfikacja prawa, przyłączenie do cesarstwa Italii, cz. Hiszpanii i Afryki północnej) - styl bizantyjski: przepych, skomplikowany ceremoniał dworski, połączenie motywów greckich, rzymskich, wschodnich i arabskich, ikony, freski, mozaiki; zabytki: Kościół Hagia Sophia (Mądrości Bożej)
1054 rok – schizma wschodnia: rozłam w Kościele i powstanie wyznania prawosławnego spowodowane: nieuznawaniem przez patriarchów zwierzchności papieża; różnicami w obrzędach i kwestiach teologicznych;
- 1453 – zdobycie Konstantynopola przez Turków i koniec cesarstwa Bizantyjskiego
VII wiek – Powstanie imperium arabskiego od Indii do M. Śródziemnego, płn. Afryka i cz. Płw. Iberyjskiego
Państwo Franków 732 r. – bitwa pod Poitiers – Karol Młot pokonuje Arabów i odzyskuje płd. Francję i Hiszpanię 756 rok – na terenach odebranych Longobardom Pepin Krótki tworzy Państwo Kościelne i oddaje je papieżowi
Państwo Franków 800 rok – Koronacja cesarska Karola Wielkiego ujednolicenie miar i wag; - reforma szkolnictwa szkoły kościelne uczące siedmiu sztuk wyzwolonych, pismo – minuskuła karolińska; renesans karoliński – ożywienie kultury i nauki, powrót do wzorców antycznych
Państwo Franków- Akwizgran
Państwo Franków -843 rok – traktat w Verdun: podział państwa Karola Wielkiego między wnuków: Lotar – Królestwo Italii Karol Łysy - Królestwo Francji; Ludwik Niemiec – Pierwsza Rzesza Niemiecka
Pierwsza Rzesza Niemiecka 962 rok – koronacja cesarska Ottona I Otton III – koncepcja uniwersalistyczna – zjednoczenie chrześcijańskiej Europy pod rządami cesarza kolejni cesarze: podbój Europy Wschodniej (Polska, Węgry) i rywalizacja z papiestwem – XI – XII wiek
Walka cesarza z papieżem o inwestyturę spór Grzegorza VII z Henrykiem IV o inwestyturę duchownych Pójść do Canossy – ukorzyć się -1122 – konkordat w Wormacji – wyłączne prawo papieża do inwestytury (obsadzania urzędów kościelnych) skutek: usamodzielnienie się władzy duchownej od świeckiej
Wyprawy krzyżowe -krucjaty 1095 rok - synod w Clermont - apel papieża Urbana II do chrześcijan o odebranie Ziemi Świętej (Jerozolimy) Turkom możliwość wzbogacenia się, zbawienia (wojna z niewiernymi) 7 krucjat – XI – XII wiek 1096 rok – pierwsza krucjata
Krucjaty
Skutki krucjat: powstanie zakonów rycerskich (joannici, templariusze, krzyżacy); utrata znaczenia przez Bizancjum, rozwój handlu ze Wschodem (Lewant), napływ wschodnich obyczajów i techniki do Europy
Mongołowie - tatarzy XII/XIII wiek – zjednoczenie plemion przez Temudżyna (Czyngis – chan) imperium od Oceanu Spokojnego po Morze Czarne
Mongołowie - tatarzy 1223 – rozbicie armii ruskiej przez Mongołów nad Kałką; 1241 – atak na Węgry i Polskę - Legnica
Państwo Wielkomorawskie IX wiek – działalność misjonarzy bizantyjskich Cyryla i Metodego (Msze w języku słowiańskim, alfabet – głagolica i cyrylica) Chrzest Moraw
Węgrzy najazdy Węgrów znad Dunaju na Europę: 955 rok – klęska Węgrów na Lechowym Polu w bitwie z wojskiem Ottona I osiedlenie się Węgrów na Nizinie Panońskiej i utworzenie Królestwa 1001 r. - Stefan Wielki – chrzest i koronacja królewska
Potęga i kryzys papiestwa XIII wiek – szczyt potęgi – papież Innocenty III uzyskuje decydujący wpływ na wybór cesarza XIV wiek – król Francji Filip Piękny uzależnia od siebie papieży i zmusza ich do przeniesienia siedziby z Rzymu do Awinionu (70 lat „niewoli awiniońskiej papieży) spory w Kościele, jednoczesne rządy kilku papieży naraz 1414 – 1418 – sobór w Konstancji – próba zażegnania kryzysu i wybór jednego papieża
Epidemia dżumy połowa XIV wieku –początek zarazy: śmierć 1/3 ludności Europy, zastój w handlu, prześladowania Żydów jako winnych śmierci Jezusa „dance macabre” w sztuce
Wojna stuletnia 1337 – 1453 – wojna stuletnia między Anglią a Francją (dążenia angielskiego króla Edwarda III do korony francuskiej) obrona Orleanu (Joanna D’arc) utrata znaczenia przez Anglię
Husytyzm krytyka Kościoła – Jan Hus (Czechy) – hasła przetłumaczenia Biblii na język czeski i komunii dla wiernych pod dwiema postaciami – spalenie Husa na stosie (rozwój husytyzmu)
Kultura średniowiecza Kultura uniwersalna – wspólna dla całej Europy Elementy wspólne 1. Hasło: memento mori – pamiętaj o śmierci; teocentryzm – Bóg i życie wieczne duszy w centrum zainteresowań 2. Dominująca rola chrześcijaństwa - papież i cesarz zwierzchnikami Europy 3. Łacina
Kultura średniowiecza Style architektoniczne: romański (X – XIII wiek) małe, wąskie okna, kamienne niskie budowle, absydy, sklepienia kolebkowe, potem krzyżowe, na planie koła – rotundy - lub krzyża; charakter obronny); (Tower w Londynie)
Kultura średniowiecza Style architektoniczne: gotycki (XIII – XV wiek) – strzeliste, ceglane budowle, przypory i filary, sklepienia gwiaździste i krzyżowo - żebrowe, duże okna z witrażami, rozety, ostre łuki, na planie krzyża z nawą główną i bocznymi – podkreślanie potęgi Boga) (Katedra Notre Dame w Paryżu)
Kultura średniowiecza Dzieła sztuki najczęściej anonimowe, na chwałę Boga: Piety Madonny
Kultura średniowiecza miniatury (ilustracje ksiąg ze scenami biblijnymi); inicjały – ozdobne pierwsze litery rozdziałów, książki przepisywane ręcznie przez mnichów,
Kultura średniowiecza Nauka podporządkowana religii: Scholastyka – filozofia szkolna (Tomasz Akwinu) – każde twierdzenie naukowe trzeba udowodnić w oparciu o Biblię lub dzieła teologiczne albo antycznych myślicieli (Platon, Arystoteles); szkoły przyklasztorne;
Kultura średniowiecza System kształcenia na uniwersytetach (Bolonia, Paryż) siedem sztuk wyzwolonych: Trivium: gramatyka (łacina) dialektyka (logiczne myślenie); retoryka (przemawianie); Quadrivium – muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia bakałarz –potem wydział prawa, medycyny lub teologii – doktor
Kultura średniowiecza Wzorce osobowe: rycerz (Cyd, Roland, Lancelot – posłuszny władcy, walczący za wiarę i ojczyznę, opiekun słabszych)
Kultura średniowiecza Wzorce osobowe: asceta (Szymon Słupnik, św. Aleksy – żyjący w umartwieniu, modlący się i poszczący, pokutujący)
Kultura średniowiecza Wzorce osobowe: władca (Karol Wielki, król Artur, Ryszard Lwie Serce – chrześcijanin, odważny, troszczący się o poddanych)
Kultura średniowiecza Zakony: VI wiek – benedyktyni – zasada „módl się i pracuj” – ora et labora (benedyktyńska praca – żmudna i wytrwała – przepisywanie ksiąg) XII – cystersi – ubóstwo, milczenie w czasie pracy; ziołolecznictwo
Kultura średniowiecza XIII wiek – zakony żebracze: franciszkanie (św. Franciszek z Asyżu – życie w zgodzie z naturą, ubóstwo; dominikanie (św. Dominik Guzman – inkwizycja: zwalczanie ruchów heretyckich)
Kultura średniowiecza System feudalny zależności między seniorem (daje ziemie, zapewnia opiekę) a wasalem (posłuszny seniorowi, wspiera go zbrojnie i radą) (feudum – ziemia, lenno; inwestytura – symbol nadawanego lenna)
Kultura średniowiecza Stany społeczne – grupy ludzi o podobnych prawach i obowiązkach: duchowni, rycerze, mieszczanie, chłopi
Kultura średniowiecza System uprawy roli w średniowieczu TRÓJPOLÓWKA
Kultura średniowiecza Miasta lokowane na prawie lubeckim: zamiast rynku długa ulica targowa
Kultura średniowiecza Miasta lokowane na prawie magdeburskim: prostokątny rynek, ulice pod kątem prostym
Kultura średniowiecza Organizacja władzy w mieście: wójt (władza zwierzchnia); rada miejska (przedstawiciele patrycjatu); ława miejska (sąd)
Podział stanu mieszczańskiego na: patrycjat (najbogatsi, zasiadają we władzach miasta);
Podział stanu mieszczańskiego na: pospólstwo ( kupcy, rzemieślnicy zrzeszeni w cechach)
Podział stanu mieszczańskiego na: plebs (najubożsi, służba, żebracy, pracownicy najemni, margines)
Monarchia patrymonialna – władca jest właścicielem państwa i przekazuje je dziedzicznie Monarchia stanowa – władca opiera swą władzę na stanach społecznych, które mu służą za ziemię i przywileje