Katarzyna Caruczyńska III rok OAM Interpretacja oznaczeń jonów sodowych,potasowych i chlorkowych. Stany odwodnienia i przewodnienia. Katarzyna Caruczyńska III rok OAM

Elektrolity ustrojowe -są to jony mineralne, które w płynach ustrojowych utrzymują równowagę osmotyczno-wodną i kwasowo-zasadową, czyli homeostazę; -biorą udział w procesach metabolicznych i są kofaktorami w przemianie materii -główne jony obecne w ustroju to kationy: sodu, wodoru, potasu, wapnia, magnezu aniony: chlorkowy, fosforanowy, siarczanowy oraz wodorowęglanowy

Elektrolity Osocze mmol/l Płyn śródmiąższowy mmol/l Płyn wewnątrzkomórkowy mmol/l Na+ 142,0 146,5 12,0 K+ 5,0 140,0 Ca2+ 2,5 1,3 5,0 umol/l Mg2+ 1,0 30,0 Cl- 102,0 114,0 4,0 HCO3- 26,0 31,0 10,0 SO4 2- 0,5 3,8 fosforany 1,1 60,0 Kwasy organiczne ~5 ~6 zmienne białka 70g/l 1,5-3,0g/l 200-300g/l

Zaburzenia elektrolitowe - zdrowy organizm szybko radzi sobie z przejściowymi zaburzeniami elektrolitowymi (najczęściej niedoborami), wywołanymi np. wymiotami lub biegunką - poważniejsze zaburzenia elektrolitowe mogą jednak wywołać osłabienie, zaburzenia rytmu serca, drżenia mięśni, objawy neurologiczne i wiele innych - zazwyczaj rutynowo oznacza się stężenie jonów sodu (Na+) i jonów potasu (K+) w surowicy, choć badania mogą być poszerzone w zależności od zgłaszanych przez pacjenta objawów np. o pomiar poziomu jonów wapnia (Ca 2+) czy jonów magnezu (Mg 2+).

Kationy Na+ 1.Funkcje i występowanie w organizmie -jest podstawowym kationem płynu pozakomórkowego -występuje w płynach biologicznych [we krwi ok.140mmol/l, a 80-160 mmol sodu jest wydalane w ciągu doby z moczem] -odpowiada za równowagę osmotyczną w zewnątrzkomórkowych płynach ustrojowych -jego nadmiar lub niedobór odpowiada za stany przewodnienia i odwodnienia -sód jest antagonistą potasu i razem z nim tworzy różnicę stężeń po obu stronach błony komórkowej, która umożliwia powstanie potencjału błony i pełnienie przez nią szeregu funkcji takich jak: przenoszenie impulsów nerwowych oraz wykonywanie skurczu i rozkurczu komórek -prawidłowy gradient sodowy umożliwia transport aminokwasów i węglowodanów do tkanek, - pomaga utrzymać prawidłową regulację kwasowo-zasadową ustroju (razem z potasem i chlorem).

2.Hyponatremia-niedobór Na+ w surowicy(poniżej 135mmol/l) Przyczyny: -duże ograniczenie spożycia soli kuchennej w diecie -wysoki poziom cholesterolu w surowicy krwi -przewlekła niewydolność krążenia -marskość wątroby -zaburzenia pracy nerek -niedoczynność tarczycy -nadczynność kory nadnerczy -działanie leków,zwłaszcza moczopędnych -biegunki

3.Hypernatremia-podwyższone stężenie Na+(powyżej 145mmol/l) Przyczyny: -odwodnienie (stany gorączkowe, nadmierne poty,wymioty, biegunki), - nadmierną podaż sodu - zaburzenia funkcji nerek, a także ośrodkowego układu nerwowego (upośledzenie odczuwania pragnienia) -leki diuretyczne

Kationy K+ 1.Funkcja i występowanie w organizmie -jest podstawowym elektrolitem wewnątrzkomórkowym organizmu ludzkiego -w płynie zewnątrzkomórkowym znajduje się zaledwie 2% całkowitego potasu -występuje w płynach biologicznych [w surowicy krwi ok. 5,0 mmol/l, a 55 mmol potasu jest wydalone z moczem w ciągu doby -uczestniczy w funkcjonowaniu ATP-azy Na/K, która utrzymuje odpowiednie stężenie potasu w komórce oraz sodu poza komórką -uczestniczy w powstawaniu potencjału spoczynkowego i czynnościowego błony komórkowej neuronów oraz w przewodzeniu impulsów nerwowych -kontroluje skurcze i pracę mięśni -odpowiada za utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej

2.Hipokaliemia-niedobor K+ w surowicy(poniżej 3,7mmol/l) Przyczyny: - ostre i przewlekłe zatrucia pokarmowe, objawiające się ostrymi wymiotami i biegunką. -nadużywanie środków przeczyszczających, - nadmierna utratą potasu z moczem w chorobach nerek lub zaburzenia w ich funkcjonowaniu wywołanego przyjmowaniem leków (preparaty moczopędne), -działanie hormonów (moczówka prosta – wielomocz wazopresynozależny)

3.Hiperkaliemia-podwyższone stężenie K+ w surowicy(powyżej 5,5mmol/l) Przyczyny: - zaburzone (zmniejszone) wydalane przez nerki (niewydolność nerek, nerkowa kwasica cewkowa) - zaburzenia hormonalne np. w niedoczynności kory nadnerczy -ciężkie odwodnienie -przyjmowanie leków zwiększających stężenie potasu we krwi -niedobór insuliny

Aniony Cl- 1.Funkcje i występowanie w organizmie -są podstawowymi elektrolitami w płynach ustrojowych [krwi, soku żołądkowym i moczu] -stężenie chlorków we krwi waha się od 95 do 105 mmol/l -wspólnie z sodem reguluje gospodarkę wodną w komórkach, wspólnie z sodem i potasem utrzymuje równowagę kwasowo - zasadową oraz ciśnienie osmotyczne, -regulacja gospodarki elektrolitowej, -wspiera dalsze przetwarzanie spożytego jedzenia, -wspiera proces wchłaniania witaminy B12 - aktywuje amylazę

2.Skutki niedoboru chloru: -nudności oraz wymioty, -zaburzenia psychomotoryczne, -niedobór kwasów żołądkowych skutkujący zaburzeniami trawienia i osłabienia mięśni, -osłabienie lub zaburzenia pamięci, -obrzęk mózgu.

3.Skutki nadmiaru chloru: -przewlekła biegunka, -odwodnienie, -nadciśnienie tętnicze, -ostra niewydolność nerek.

4.Wartości prawidłowe Cl- -surowica: dzieci i dorośli 98-107mmol/l -PMR:118-132mmol/l -mocz: dorośli 110-250mmol/l

W czym oznaczamy jony Na+, K+ i Cl- -surowica -heparynizowane osocze -krew pełna -mocz -pot -stolec -płyny przewodu pokarmowego -płyny oparzeniowe

Mukowiscydoza -choroba o podłożu genetycznym, dziedziczona recesywnie, istota choroby polega na nieprawidłowym składzie wydzieliny gruczołów zewnątrzwydzielnic zych - bardzo lepka i gęsta wydzielina zamyka światła przewodów wyprowadzających prowadząc do ich niedrożności, zalegania wydzieliny w gruczołach, ich rozszerzania a w końcu włóknienia takich narządów jak: trzustka, oskrzela, wątroba.

-objawy: a)Niedrożność smółkowa noworodka b)Przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych c)Przewlekła biegunka -rozpoznanie powinno zostać ustalone najpóźniej do 3m.ż niemowlęcia, polega ono na oznaczeniu stężenia jonów Cl-, Na+ i K+ w pocie dziecka, oznaczeniu stężenia albumin w smółce oraz stężenia jonów Cl-, Na+, K+ i Ca2+ w paznokciach.

Woda w organizmie U osób z prawidłową masą ciała woda stanowi obok tkanki tłuszczowej największą cześć wagi. Średnio zakłada się, że u osób o średniej budowie – nie otyłych woda stanowi 60% masy ciała u mężczyzn i 55% u kobiet – ze względu na większą ilość tkanki tłuszczowej.

Odwodnienie -stan, w którym zawartość wody w organizmie spada poniżej wartości niezbędnej do jego prawidłowego funkcjonowania. Stan odwodnienia zagraża życiu pacjenta, jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt, małych dzieci oraz ludzi starszych.

Bez wody człowiek może przeżyć od 4 do maksymalnie 7 dni Bez wody człowiek może przeżyć od 4 do maksymalnie 7 dni. Długotrwałe odwodnienie prowadzi do utraty siły, osłabienia odporności organizmu, utraty świadomości, uszkodzenia organów wewnętrznych, a następnie śmierci.

Główne przyczyny odwodnienia: -biegunka -wymioty -przyjmowanie niedostatecznej ilości płynów podczas choroby przebiegającej z podwyższoną temperaturą ciała -niewyrównane straty wody podczas wysiłku fizycznego -picie zbyt małej ilości wody przez pacjentów przyjmujących diuretyki -hipertermia -hiperglikemia i glikozuria w przebiegu cukrzycy -utraty znacznej ilości krwi -oparzenia dużych powierzchni

Główne objawy odwodnienia a)Ubytek wody do 2%masy ciała -uczucie silnego pragnienia -spadek masy ciała b)Ubytek wody 2-4% masy ciała -suchość w ustach, -spadek ilości wydalanego moczu ,bezmocz -osłabienie, zawroty głowy -zaburzenia widzenia, omdlenia, nudności -tachykardia -mocz o ciemnym zabarwienie -zmniejszenie pocenia -zaparcia

c)Ubytek wody 5-6% masy ciała -senność -parestezje d)Ubytek wody 10-15% masy ciała -brak zdolności mówienia -drgawki -obrzęk języka -utrata przytomności e)Ubytek wody powyżej 15% masy ciała -śmierć

Przewodnienie - może być spowodowane nadmierną podażą wody i (lub) chlorku sodu u chorych: 1. Z niewydolnością nerek. 2. Z niewydolnością serca. 3. Z hipoproteinemią spowodowaną: -Utratą białek (zespół nerczycowy, enteropatia wysiękowa) -Niedoborem białek w pokarmach („obrzęki głodowe"). - Upośledzoną syntezą albumin (u chorych z marskością wątroby). 4. Z zaburzeniami hormonalnej regulacji gospodarki wodno- elektrolitowej: - Stany wtórnego hiperaldosteronizmu. - Hiperglikokortykosteroidyzm (podawanie glikokortykosteroidów). - Zespół nieadekwatnej sekrecji wazopresyny (SIADH, zespół Schwartza-Barttera)

Objawy przewodnienia: - Przyrost masy ciała. - Obecność objawów hiperwolemii (w krążeniu dużym: obrzęki obwodowe, w krążeniu małym: duszność, „mokre płuca", obrzęk płuc). - Czasami obecność płynu w jamach opłucnej lub w jamie otrzewnej. - Obecność zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego (bóle głowy, drgawki, śpiączka) u chorych z nieprawidłową osmolalnością osocza lub nieprawidłową natremią.  - Wzrost ciśnienia tętniczego u chorych z hiperosmolalnością spowodowaną najczęściej hipernatremią.

Leczenie: a) Leczenie przyczynowe polega na leczeniu niewydolności krążenia lub nerek. b) Leczenie objawowe polega na: 1. Dokładnym prowadzeniu bilansu wodno- elektrolitowego. 2. Podawaniu diuretyków. 3. U chorych z niewydolnością nerek — na odwodnieniu za pomocą dializy.

Dziękuję za uwagę 