Wprowadzenie w problem samobójstw Kret Ewa Zawada Agnieszka Głaszczka Agnieszka Tomasz Rękawek

Podstawowe terminy spotykane przy analizie problemów samobójczych: samobójstwo, zachowania suicydalne ( samobójcze), depresja, destrukcja.

Historia samobójstw Argumenty przeciw samobójstwu wg.: Józefa Flawiusza: życie jest darem Bożym, dusza została dana prze Boga jako depozyt, samobójstwo jest grzechem, za samobójstwo czeka nas kara.

Historia samobójstw Św. Augustyn – dekalog „ Nie zabijaj”, Tomasz z Akwinu wysuwa trzy dowody przeciw samobójstwu: samobójstwo jest sprzeczne z naturalnymi dążeniami, jest czynem aspołecznym, jest znieważeniem Boga.

Samobójstwa- skala problemu w ciągu roku samobójstwo popełni prawdopodobnie milion ludzi na całym świecie, co 40 sekund gdzieś na świecie ktoś popełnia samobójstwo, co 3 sekundy ktoś próbuje odebrać sobie życie,

Samobójstwa – skala problemu samobójstwo należy do dwóch najczęstszych przyczyn śmierci młodych ludzi w wieku od 15 do 35 lat, każde samobójstwo ma poważny wpływ na co najmniej sześć innych osób, psychologiczny, społeczny i finansowy wpływ samobójstwa na rodzinę i społeczeństwo jest niezmierny, jeśli samobójstwo wydarzy się w szkole czy miejscu pracy oddziaływa na setki ludzi.

Mity o samobójstwie samobójstwo przychodzi bez ostrzeżenia, samobójcy chcą umrzeć za wszelką cenę (51-65%) samobójcy nie chcą umrzeć, pragną jedynie manipulować (34-48%) poprawa nastroju po kryzysie samobójczym oznacza koniec zagrożenia ludzie, którzy mówią o samobójstwie nie odbierają sobie życia (80-85%)

Mity o samobójstwie osoba o skłonnościach samobójczych będzie mieć je już zawsze, próby samobójcze rzadko bywają ponawiane, wszyscy samobójcy są umysłowo chorzy, samobójstwa popełniają ludzie określonego typu.

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków Wzorce rodzinne i negatywne zdarzenia życiowe: rozwód, separacja lub śmierć rodziców/opiekunów, przemoc w rodzinie (pomiędzy rodzicami lub w stosunku do dziecka) niedostateczna opieka ze strony rodziców/opiekunów częste kłótnie między rodzicami/ opiekunami i towarzyszącym napięciem oraz agresją

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. częste przeprowadzki do innego miejsca zamieszkania przypadki samobójstw lub prób samobójczych w rodzinie brak harmonii w wychowaniu bardzo wygórowane lub bardzo zaniżone oczekiwania ze strony rodziców/opiekunów brak czasu rodziców/opiekunów, by zauważyć problemy emocjonalne dziecka i zająć się nimi

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Brak autorytetu rodziców/opiekunów Przesadne ograniczenia swobody i surowe nakazy Nadużywanie alkoholu i innych substancji chemicznych przez rodziców/opiekunów Sieroctwo powstałe w wyniku jednego lub obojga rodziców- rodziny adopcyjne lub zastępcze

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Niepowodzenia szkolne oraz rodzące się na tym tle problemy emocjonalne jako główny czynnik wpływający na zachowania samobójcze młodszych dzieci w wieku od 9 do 13 lat Cechy osobowości związane z ryzykiem próby samobójczej lub samobójstwa: - Niskie poczucie własnej wartości, brak wiary we własne możliwości - Zmienny nastrój

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Demonstrowanie złości lub zachowania agresywne Zachowania antyspołeczne Drażliwość Mała zdolność rozwiązywania problemów, kiedy pojawiają się trudności Skłonność do doznawania rozczarowań Lęk, szczególnie jako reakcja na niewielkie dolegliwości somatyczne lub rozczarowania

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Kryzysy rozwojowe związane z okresem dojrzewania Zaburzenia psychiczne: Nadużywanie alkoholu i narkotyków ( w grupie dzieci i młodzieży o skłonnościach samobójczych 1 na 4 pacjentów używało alkoholu lub narkotyków przed popełnieniem tego aktu)

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Zaburzenia odżywiania się( ryzyko samobójstwa wśród dziewcząt z anoreksją i towarzyszącą im depresją jest dwudziestokrotnie wyższe niż w ogólnej populacji młodych ludzi) Depresja Zaburzenia lękowe Zaburzenia psychotyczne

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Obecne negatywne zdarzenia życiowe jako czynniki wyzwalające zachowania samobójcze Problemy rodzinne Rozstanie z przyjaciółmi, sympatią, zawód miłosny Śmierć kogoś kochanego lub innej znaczącej osoby Konflikty z prawem lub problemy dyscyplinarne

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Niechciana ciąża, aborcja Zakażenie wirusem HIV lub inną chorobą przekazywaną drogą płciową Poważna choroba Brak pracy i zła sytuacja finansowa Wysoki poziom wymagań w szkole w okresie egzaminów Rozczarowanie wynikami w nauce oraz niepowodzenie na studiach

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. - Złe funkcjonowanie społeczne (powtarzanie klas, przerwy w nauce, ucieczki z domu) Mass-media

Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Chęć umierania jako akt zemsty, wyrzutu, albo demonstracyjne wołanie o pomoc, zwłaszcza w stosunku do rodziców i innych osób, których postrzegają jako krzywdzicieli czy sprawców doznanego poniżenia w okresie dzieciństwa lub dojrzewania. Tylko dziecko, które nie doświadczyło miłości, doznało krzywdy, poniżenia i którego pozbawiono nadziei, że może być kochane, odbiera sobie życie- twierdzi prof. Z. Płużek i prof. B. Pilecka.

Samobójstwa- przyczyny psychiatryczne Schizofrenia katatoniczna (stan hiperkinetyczny) Depresja (szczególnie z silnym lękiem, urojeniami, omamami imperatywnymi) Zaburzenia osobowości (dyssocjalna, borderline) Intoksykacje niektórymi substancjami psychoaktywnymi (halucynoza alkoholowa, narkotyki halucynogenne) Ostre psychozy przebiegające z poczuciem zagrożenia, głosami imperatywnymi

Depresja młodzieńcza wg Kępińskiego Postać buntownicza ( bunt przerysowany, poczucie niskiej wartości, pesymizm) Postać rezygnacyjna (brak wiary, planów, poczucie oczywistości) Postać apatyczno-abuliczna (bierność, smutek, pustka, nuda, brak sensu) Postać labilna (zmienność nastrojów, tendencje suicydalne w okresie obniżenia)

Osobowość chwiejna emocjonalnie Cechuje się wyraźną tendencją do działań impulsywnych bez przewidywania konsekwencji tych działań; nastrój zmienny i nie dający się przewidzieć. Występuje też skłonność do wybuchów emocjonalnych, niezdolność do kontrolowania działań impulsywnych, tendencja do zachowań zaczepnych i konfliktów z innymi, szczególnie wtedy, gdy te zachowania są potępiane lub kończą się niepowodzeniem.

Osobowość chwiejna emocjonalnie c.d. Wyodrębniono dwa rodzaje tych zaburzeń: typ impulsywny, którego cechą dominującą jest niestabilność emocjonalna i brak kontroli działań impulsywnych typ "borderline" (z pogranicza), w którym dodatkowo zaburzony jest obraz samego siebie, swoich celów i preferencji, stałe uczucie pustki wewnętrznej, skłonność do wchodzenia w intensywne i nietrwałe związki z innymi oraz tendencja do działań samouszkadzających, w tym do gróźb i prób samobójczych.

Schizofrenia katatoniczna W schizofrenii katatonicznej dominują nasilone zaburzenia psychomotoryczne, oscylujące między takimi skrajnościami jak pobudzenie i osłupienie lub automatyczna uległość i negatywizm. Nienaturalne postawy i pozycje ciała mogą utrzymywać się przez długie okresy. Uderzającą cechą tego stanu mogą być epizody gwałtownego pobudzenia. Objawy katatoniczne mogą łączyć się ze stanami podobnymi do snu (oneroidalnymi) - z wyrazistymi omamami scenicznymi.

Wczesne oznaki tendencji „S” Wypowiedzi samobójcze Przesadne zainteresowanie śmiercią (życie po śmierci, reinkarnacja) Symptomy depresji Nietypowe zmiany w zachowaniu Problemy z apetytem i snem Zachowania ryzykowne (samookaleczenia)

Wczesne oznaki cd. Brak dbałości o higienę, wygląd Doświadczenie traumy Oddawanie rzeczy o specjalnym znaczeniu Fascynacja znanymi osobami , które popełniły „S” Izolacja, ograniczenie kontaktów Sygnalizacja poczucia beznadziejności i bezradności

Postępowanie w sytuacji zagrożenia Wg. M. Anthony istnieją procedury według których należy postępować w sytuacji zagrożenia: zbuduj pomiędzy sobą a pacjentem tzw. most, otwórz drzwi i słuchaj, oceń rzeczywistość, oceń natężenie, traktuj rozmówcę poważnie,

Postępowanie w sytuacji zagrożenia zadaj właściwe pytania, znajdź i zmobilizuj system oparcia, podejmij działania, utrzymaj cel, przekaż pałeczkę.

Interwencja po próbie samobójczej ucznia Jeżeli zawiodą metody profilaktyczne i dowiemy się o podjęciu przez ucznia próby samobójczej, po bezwzględnie zalecanej konsultacji psychiatrycznej należy pamiętać o sprawdzonych wskazówkach w trakcie pierwszych z nim kontaktów: Wsparcie, dawanie bliskości, okazanie zrozumienia, akceptacja

Interwencja po próbie samobójczej ucznia cd. braku dobrego kontaktu z uczniem Szczerość kontaktu, empatia, zaufanie (uwaga nie obiecywać zachowania tajemnicy odnośnie aktualnych tendencji samobójczych) Czytelność intencji, przekazów Świadomość własnych ograniczeń Umiejętność zaakceptowania

Interwencja po próbie samobójczej ucznia cd. Uznanie próby samobójstwa za fakt historyczny (pozwala na obniżenie poziomu ekspresji emocji, utrzymanie dystansu do tego, co się stało) Adekwatna do możliwości deklaracja własnej dostępności i dyspozycyjności Dzielenie z innymi odpowiedzialności za kontakt z uczniem

Interwencja po próbie samobójczej ucznia cd. Wzajemne zobowiązania, w tym ,,niesamobójczy’ kontrakt z uczniem (umowa co do potrzebnego czasu na załatwienie akceptowanych rozwiązań i sygnalizowania wszelkich trudności przez ucznia. Dokładne poznanie faktów, rozpoznanie przyczyn tendencji samobójczych Koncentracja na głównych problemach ucznia i ich pozytywne przeformułowanie, jeżeli jest to możliwe

Interwencja po próbie samobójczej ucznia cd. -Wskazanie różnych systemów oparcia/ zasobów (wewnętrznych i zewnętrznych), podjęcie konkretnych działań (np. telefon interwencyjny do opiekunów) - Zadbanie o maksymalne bezpieczeństwo ucznia (gdy ryzyko samobójstwa – wezwanie pogotowia ratunkowego i przymusowe umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym)

Interwencyjna rozmowa z uczniem Podczas interwencyjnej rozmowy z uczniem należy unikać: Podtrzymywania wyobrażeń ucznia o naszej wszechmocy Zaprzeczania temu, co mówi uczeń, osądzania go Koncentracji na instrumentalnym (,,na pokaz”) aspekcie próby samobójczej (niedocenianie zagrożenia)

Interwencyjna rozmowa z uczniem cd. Blokowaniu tematu śmierci i samobójstwa (stwierdzeń:,, nie mówmy o śmierci”) Ujawnianiu bezradności i / lub rezygnacji z udzielania pomocy, często samo wysłuchanie jest skuteczne

Kontakt z mediami w sytuacji kryzysowej Należy wyznaczyć jedną komunikatywną i dobrze merytorycznie przygotowaną osobę do kontaktu z mediami Jasno należy określić, kto, w jaki sposób i gdzie będzie przekazywał dziennikarzom informacje Na pytania mediów należy odpowiadać natychmiast, przekazując jedynie konkretne informacje, należy rozmawiać o faktach, nie snuć domysłów

Kontakty z mediami cd. W sytuacji dużego zainteresowania mediów warto zorganizować konferencję prasową i przygotować komunikaty prasowe Konferencję prasową powinien prowadzić dyrektor szkoły, choć istotne informacje może przekazywać ktoś inny spośród personelu lub osoba ze współpracującej ze szkołą w przezwyciężeniu kryzysu instytucji czy organizacji

Kontakt z mediami cd. W trakcie konferencji należy w jak najpełniejszy sposób odpowiadać na pytania dziennikarzy, powinna to robić osoba kompetentna, komunikatywna, posiadająca wiedzę merytoryczną

Dziękujemy za uwagę Garwolin, 15 stycznia 2008