Gwiazdy i Gwiazdozbiory Prezentacja Gwiazdy i Gwiazdozbiory

SPIS TREŚCI Co to jest gwiazda? Co to jest Gwiazdozbiór? Gwiazdozbiory widoczne w Polsce przez cały rok Rys historyczny gwiazdozbiorów Symboliczne kształty

Co to jest gwiazda? Gwiazda to kuliste ciało niebieskie stanowiące skupisko powiązanej grawitacyjnie materii w stanie plazmy bądź zdegenerowanej. Przynajmniej przez część swojego życia gwiazda w sposób stabilny emituje powstającą w jej jądrze w wyniku procesów syntezy jądrowej atomów wodoru energię w postaci promieniowania elektromagnetycznego, w szczególności pod postacią światła widzialnego. Gwiazdy zbudowane są głównie z wodoru i helu, prawie wszystkie atomy innych cięższych pierwiastków znajdujące się we Wszechświecie powstały w efekcie zachodzących w nich przemian jądrowych lub podczas wieńczących ich istnienie wybuchów. SYRIUSZ A

Gwiazdozbiory Gwiazdozbiór (konstelacja) - grupa gwiazd zajmujących określony obszar sfery niebieskiej. Z czasem gwiazdy te połączono w symboliczne kształty i nadano im nazwy pochodzące z mitologii. Gwiazdy tworzące gwiazdozbiór nie są ze sobą zazwyczaj fizycznie związane, a ich bliskie położenie na niebie jest wywołane geometrycznym efektem rzutowania ich położeń na sferę niebieską. Ostateczną listę 88 gwiazdozbiorów oraz ich granice zatwierdziła w roku 1928 Międzynarodowa Unia Astronomiczna.

Gwiazdozbiory okołobiegunowe północne dla Polski Gwiazdozbiory widoczne w Polsce przez cały rok Gwiazdozbiory okołobiegunowe północne dla Polski Wielka Niedźwiedzica Mała Niedźwiedzica Cefeusz Kasjopea Smok Żyrafa

jak: Centaur, Argo, Erydan czy Wieloryb). Rys historyczny gwiazdozbiorów Tradycja łączenia gwiazd w symboliczne kształty, które nazywamy gwiazdozbiorami, sięga niepamiętnych czasów starożytnych. Najstarsze zachowane wzmianki pochodzą z ok. 4000 roku p.n.e. Około V wieku p.n.e. Babilończycy (lub niezależnie od nich Grecy) podzielili strefę nieba, w której odbywa się pozorny ruch słońca, najpierw na 6, a następnie na 12 odcinków, które nazwano zodiakiem. Ptolemeusz w swoim Almageście wyróżnił 48 konstelacji (z czego w dzisiejszym użyciu zachowało się 47). Były to znane starożytnym konstelacje nieba północnego i częściowo równikowego (z kilkoma wyjątkami większych konstelacji południowych, jak: Centaur, Argo, Erydan czy Wieloryb). Odkrycia geograficzne i podróże na południową półkulę wniosły od XV wieku duży wkład w poznanie południowej sfery nieba. W 1595 Pieter Keyser i Frederick de Houtman, w wyniku podróży na Sumatrę, oznaczyli 12 konstelacji południowych: Ptak Rajski, Żuraw, Mucha, Kameleon, Indianin, Trójkąt Południowy, Wąż Wodny, Złota Ryba, Paw, Feniks, Tukan, Ryba Latająca. Po raz pierwszy znalazły się one w atlasie Uranometria Johanna Bayera opublikowanym w roku 1603.

Polski astronom Jan Heweliusz dodał w swoim dziele Firmamentum, wydanym w roku 1690, 11 nowych gwiazdozbiorów, z czego 7 utrzymało się do dziś (Psy Gończe, Jaszczurka, Mały Lew, Ryś, Lis, Tarcza, Sekstant). Na początku XVIII wieku Tycho Brahe wyodrębnił konstelację "Warkocz Bereniki" z gwiazdozbiorów Lwa i Panny. Wreszcie w wyniku podróży na Przylądek Dobrej Nadziei w latach 1751 i 1753 14 konstelacji dodał francuski opat Nicolas Louis de Lacaille (Pompa, Rylec, Cyrkiel, Piec, Zegar, Góra Stołowa, Mikroskop, Węgielnica, Oktant, Malarz, Rzeźbiarz, Luneta, Kompas, Sieć). Podzielił też na 3 części (Rufa, Żagiel, Kil) znaną starożytnym konstelację Argo.

Symboliczne kształty Wielu historyków astronomii skłania się ku poglądowi, że pierwsze kształty i nazwy grup gwiazd powstały w Egipcie. Niepełny zodiak ma przedstawiać pierwsze figury gwiazdozbiorów z okresu prawdopodobnie około 13 000 lat przed n.e. W tym czasie figury zodiaku odpowiadały sezonom rolniczym w rejonie Nilu. Pojawianie się o określonych porach nocy kolejnych gwiazdozbiorów lub jasnych gwiazd ustalało rachubę czasu. Wschód określonego gwiazdozbioru bezpośrednio po zachodzie Słońca (bądź też jego górowanie) mógł dla człowieka pierwotnego oznaczać początek kolejnego miesiąca lub początek określonej pory roku. Mieszkańcy Chin zaczęli łączyć wyraźne grupy gwiazd na niebie w figury około XII-X wieku przed n.e. Pierwsze oryginalne figury, symbole i znaki (łacińskie pojęcie constellatio - gwiazdozbiór pojawiło się znacznie później) w Egipcie, Chinach i innych rejonach oczywiście nawiązywały do życia mieszkańców tych krajów. Figury na niebie odzwierciedlały żywotne potrzeby człowieka, który w owych czasach trudnił się łowiectwem, chowem zwierząt i uprawą roli. Charakter ten figury gwiazdozbiorów utraciły dopiero znacznie później. Co prawda, młodsze kultury przejęły stare nazwy gwiazdozbiorów, ale przystosowały je do swojego sposobu życia. Z biegiem czasu nazwy gwiazdozbiorów coraz bardziej nawiązywały do mitologii. Podobnie jak nazwy i figury gwiazdozbiorów, tak i nazwy jasnych gwiazd i ich przynależność do poszczególnych gwiazdozbiorów zależały od ludzkiej wyobraźni i z biegiem czasu ulegały zmianie. Każda kultura miała swoje własne nazwy gwiazdozbiorów i nazwy gwiazd, w wielu jednak przypadkach figury i nazwy gwiazdozbiorów były bardzo podobne.

Początkowo gwiazdozbiór, jak sama nazwa wskazuje, oznaczał grupę jasnych gwiazd na sferze niebieskiej tworzącą najczęściej łatwo rozpoznawalny zarys postaci, zwierzęcia lub przedmiotu. W większości przypadków obiekty te miały (i mają nadal) charakter religijny lub mitologiczny. Nie powinno nas to dziwić, ponieważ początki gwiazdozbiorów sięgają mroków narodzin pierwszych starożytnych cywilizacji (IV tys. p.Ch.), a może nawet jeszcze wcześniejszych czasów (neolit lub nawet paleolit). Wygląd nocnego nieba oraz zachodzące na nim zjawiska zawsze przyciągały uwagę człowieka, który widział w tym przejaw działalności sił wyższych, nadprzyrodzonych. W historii ludzkości trudno o społeczność, która nie utożsamiałaby pewnych pojęć ze swego światopoglądu oraz systemu mitologicznego z ciałami niebieskimi. Północna półkula nieba w wyobrażeniu kartografa Carela Allarda z około 1700 r.

Koniec