„Psychoanaliza – klasyczne koncepcje teoretyczne i kliniczne Freuda” Jarosław Gliszczyński

Zygmunt Freud 1856-1939

Zagadnienia - teorie rozwojowe (fazy rozwoju) - proces pierwotny i wtórny oraz reguły nimi rządzące - model topograficzny Freuda - model strukturalny - problematyka lęku - mechanizmy obronne - mechanizmy powstawania objawów zaburzeń oraz rola regresji i fiksacji - problematyka charakteru w klasycznej psychoanalizie

Trzy znaczenia słowa psychoanaliza 1/ Metoda leczenia 2/ Teoria kliniczna (psychopatologii) 3/ Ogólna teoria psychologiczna

Teorie popędowe Freuda Główne źródło energii – popęd seksualny, później również popęd destrukcji. (seksualność jest rozumiana bardzo szeroko jako psychoseksualność) Popędy dążą do gratyfikacji. Przymus powtarzania – sekwencja gratyfikacja > odpoczynek > narastanie napięcia popędowego > gratyfikacja > itd.

Afekt – manifestacja popędu w sferze psychiki. Życiem popędowym –poza przymusem powtarzania- rządzi zasada przyjemności – przykrości, którą ogranicza zasada rzeczywistości. Popędy seksualne mają: 1/ źródło 2/ cel 3/ obiekt Ad1/ ma naturę biologiczną Ad2/ rozładowanie Ad3/ może być różny od celu i mieć też charakter pozagenitalny ( w tym znaczeniu popęd może składać się z popędów składowych)

Libido- energia popędów seksualnych Libido- energia popędów seksualnych. Podmiot dokonuje kateksji energii libidinalnej – czyli obsadza nią różne obiekty – wyobrażenia psychiczne, struktury. Libido może być związane z ego (narcystyczne) lub być związane z obiektem.

Infantylna seksualność – nie ma charakteru genitalnego, a początkowo również obiektualnego. Małe dziecko nie dokonało jeszcze kateksji obiektów

STADIA ROZWOJU ORGANIZACJI LIBIDO. Kierunek rozwoju – od narcyzmu do obiektów. O kształcie życia seksualnego dziecka w każdym ze stadiów decyduje dominacja tej lub innej grupy popędów składowych.

Faza oralna Zródłem przyjemności jest strefa oralna. Pierwotny narcyzm dziecka jest na skutek doznawania przez dziecko deprywacji (przykrości, napięcia) jest przekształcany w dążenia do obiektów świata zewnętrznego. Abraham wyróżnia podfazę sadystczno-oralną – dziecko zaczyna „chwytać obiekt”, potem również gryźć pierś matki > istnieje tendencja do „pożarcia” piersi (faza kanibalizmu), inkorporacji piersi. Tutaj też początek uczuć związanych z tęsknotą za matką, dziecko zaczyna odwzajemniać miłość.

Faza analno-sadystyczna 2-3 rok życia. Źródłem przyjemności są okolice odbytu. Pojawia się biegunowość aktywność – bierność i powiązany z tym sadomasochizm. Abraham dzieli tę fazę na 2 stadia - w 1. erotyzm analny związany jest z wydalaniem a sadyzm ze zniszczeniem obiektu - w 2. erotyzm analny łączy się z zatrzymywaniem sadyzm z kontrolą związaną z posiadaniem Linia podziału między regresjami psychotycznymi i neurotycznymi przechodzi między tymi stadiami. Te dwie fazy tworzą pregenitalne stadium organizacji libido.

Faza falliczna 3-5 rok życia. Źródłem przyjemności stają się genitalia. W początkowej części tej fazy jest wyraźna biseksualność chłopców i dziewczynek- nie zanika to całkowicie nigdy. W tej fazie rozwija się kompleks Edypa.

Kompleks Edypa. Definicja – zorganizowany zespół wyobrażeń i wspomnień o wielkiej sile uczuciowej, częściowo lub całkowicie nieświadomych, tworzący się na podstawie relacji interpersonalnych z okresu dzieciństwa, złożony z miłosnych i wrogich pragnień przeżywanych przez dziecko wobec rodziców

K. E. Może mieć formę pozytywną (prostą) lub odwróconą (negatywną). Rozwiązanie kompleksu Edypa stanowi podstawę identyfikacji i pełni zasadniczą rolę w strukturowaniu osobowości, jak również w kierunkowaniu pragnień jednostki. W tej fazie w reakcji na pragnienia kazirodcze pojawia się strach przed utratą penisa i związany z tym kompleks kastracji. U dziewczynek kompleks kastracji przyjmuje postać zazdrości o penisa. Rozwojowo pragnienie posiadania penisa przez dziewczynkę zmienia się w pragnienie posiadania dziecka.

Okres latencji Trwa do okresu pokwitania. Energie popędowe są używane do budowy ego (sublimacja). Częściowe rozwiązanie kompleksu Edypa prowadzi do wytworzenia super-ego

Okres dojrzewania Od 10, 11-go roku życia. Jest to przejście do fazy genitalnej, czyli dojrzałej fazy rozwoju libido. Rozwój seksualny z wczesnego dzieciństwa jest powtarzany w skondensowanej formie. Infantylne cele seksualne są porzucane, dziewczynka zrzeka się męskości, chłopiec przezwycięża lęk kastracyjny. Następuje przejście do prymatu genitaliów w życiu seksualnym.

Trudności tego okresu zawsze mają u podłoża trudności z poprzednich okresów. Ego zaczyna być zorganizowane, jednak pod naporem gwałtownych impulsów seksualnych zostaje wystawione na próbę. Anna Freud wyróżnia 2 formy obrony charakterystyczne dla adolescencji. 1/ ascetyzm 2/ intelektualizacja.

Zaburzenia rozwojowe polegają na tym, że dążenia z wcześniejszej fazy pojawiają się w fazie późniejszej, stają się dominujące i dążą do niezależnej gratyfikacji. W zależności od tego z jakiej fazy pochodzą zakłócenia, będzie różny obraz zaburzeń. Przymus powtarzania jest jednym z czynników wywołujących fiksacje (popędów). Polega to na powtarzającym się dążeniu do określonego rodzaju gratyfikacji.

MODEL TOPOGRAGICZNY, PROCES PIERWOTNY I WTÓRNY. Model ten dzieli aparat psychiczny na: świadomość przedświadomość nieświadomość

Marzenia senne Marzenie senne jest „strażnikiem snu”, śniący zaspokaja nieświadome pragnienia. M. senne ma warstwę jawną i latentną (ukrytą). Praca snu to aktywność zniekształcająca ukrytą warstwę snu i tworząca jego jawną część. W drugą stronę (od jawnej części do ukrytej) dokonuje się interpretacji snu

We śnie obecne są resztki z dnia ale tylko te wkraczają do marzenia sennego, które kojarzą się z nieświadomymi myślami, pragnieniami i popędami. Spełnienie pragnień we śnie wyrażane jest najczęściej w formie symbolicznej.

We śnie dochodzi do głosu proces pierwotny, czyli prymitywna, archaiczna (a w wymiarze indywidualnym infantylna) część psychiki. Charakterystyczne dla tego procesu są przemieszczenie i kondensacja (zagęszczenie) – w procesie pierwotnym występuje pomieszanie czasu i przestrzeni, nie rozróżnianie poszczególnych obiektów, obrazy są zamieniane między sobą, część jest mylona z całością itp. Są to procesy nieświadome.

Wszystkie cechy procesu pierwotnego są obecne w marzeniach sennych gdzie praca snu dokonuje się poprzez symboliczną metodę prezentacji, regresję, pominięcie, kamuflaż, przemieszczenie i kondensację. Mechanizmy te ujawniają się również w marzeniach na jawie, objawach nerwicowych, pomyłkach, zapomnieniach itp.

We śnie ujawniają się również części związane z procesem wtórnym – logiczne myślenie, wypowiedzi będące pozostałością myślenia na jawie. Proces pierwotny rządzi głównie nieświadomością, proces wtórny przedświadomością . Do świadomości należy percepcja. Przypominanie, myślenie, mowa (proces wtórny) – do przedświadomości

Popędowe pragnienia i aktywność psychiczna rządzona przez proces pierwotny należą do nieświadomości. Nazwa psychologia głębi nawiązuje do tego, że te trzy systemy leżą warstwowo jeden nad drugim. Ponieważ systemy są ze sobą powiązane, aktywność psychiczna z jednego systemu może się przedostawać do innego, jednak obrony (w życiu na jawie) lub cenzor (we śnie) sprawiają kontrolę nad „bramami” poszczególnych systemów.

Każdy akt mentalny jest katektowany (czyli obsadzany energią) Każdy akt mentalny jest katektowany (czyli obsadzany energią). W nieświadomości energia jest swobodnie mobilna, w przedświadomości związana. Istnieje analogia topograficzna między marzeniem sennym a tworzeniem się objawów nerwicowych. Tak jak jawna warstwa snu stanowi kamuflaż dla ukrytej, tak jawne symptomy ukrywają nieświadomy konflikt

Nieświadomość 1/ zawartość 2/ sposób funkcjonowania Może być odsłaniana poprzez: 1/ zawartość 2/ sposób funkcjonowania

Zawartość nśw. Reprezentacje popędów (afekty) konkretnych idei i idei rzeczy (aktualne obiekty do których przynależą afekty, plus idee werbalne odnoszące się do nich – wraz z rozwojem słów tworzą się związki pomiędzy ideami konkretnymi a ideami rzeczy. Konkretne idee i idee rzeczy tworzą odbicie w życiu psychicznym obiektów ze świata zewnętrznego.) Ponieważ człowiek wywodzi pierwszą koncepcję obiektów ze swojego bezpośredniego otoczenia i ponieważ neurotyk zatrzymał się w pewnym stopniu na poziomie infantylnym lub się do niego zregresował, prawdziwymi obiektami jego nieświadomych popędów są rodzice lub ich substytuty.

Sposób funkcjonowania nśw. Taki jak w procesie pierwotnym – łatwość przemieszczania energii psychicznych i kondensacji, duży nieporządek, chaos. Tutaj też dwa ważne procesy – identyfikacja i projekcja. To pierwsze to przemieszczenie z obiektu na ego, to drugie odwrotnie.( z zewnątrz do wnętrza i z wnętrza na świat zewnętrzny). Nieświadomość nie zna sprzeczności, przeciwności mogą istnieć obok siebie, czegoś nie ma, a jednocześnie jest, związki mogą być zakłócane, a idee zamazane. Nie istnieje tu pojęcie czasu. Można doświadczać zdarzeń przeszłych jak teraźniejszych z nie zmieniona intensywnością. Nśw. może wyrażać się w sposób symboliczny, również każdy symptom nerwicowy może mieć znaczenie symboliczne. W nśw. rzeczywistość zewnętrzna jest zastępowana przez wewnętrzną – w ten sposób wydarzenia zewnętrzne mogą pełnić jedynie rolę „wyzwalaczy” wcześniejszych nieświadomych treści.(jak w przeniesieniu)

Świadomość Akt stawania się świadomym oznacza percepcję bodźców, a jednocześnie samoświadomość aparatu percepcyjnego. Świadomość to narząd czucia znajdujący się na granicy światów zewnętrznego i wewnętrznego. Świadomość testuje rzeczywistość – a szczególnie ocenia czy coś pochodzi z zewnątrz, czy z wnętrza. (ten element może całkowicie zawieść w psychozach)

System obrony przed bodźcami W systemie Percepcja-Świadomość istnieje system obrony przed bodźcami, który funkcjonuje jak filtr – w wyniku którego, tylko część bodźców zewnętrznych oraz wewnętrznych dostaje się do świadomości. Energia bodźca, który wkracza do świadomości nie pozostawia tam żadnych śladów, jest w całości zużywana na akt stawania się świadomą. Wraz z przedostaniem się energii psychicznej do świadomości następuje uwolnienie napięcia – zasada nirwany.

Przedświadomość Pomiędzy nieśw., a świad. Zawiera zarówno pochodne nieświadomości, jak i gromadzi wrażenia ze świata zewnętrznego. Tutaj sytuowane są internalizowane wpływy zewnętrzne – normy, reguły, zakazy, nakazy itp., tutaj też rozwija się instancja zajmując się moralną i logiczną krytyką (cenzor). Bariera nieprzepuszczająca pewnych treści usytuowana jest zarówno między Przedśw. a Nieświad., jak i między Przedśw. a Świad. Te opory mogą prowadzić do tworzenia się symptomów. Przedśw. reguluje przepływy energii między pozostałymi systemami. W nerwicach często zbyt mało energii dostępnej jest ego, w psychozach zbyt dużo. Przedświadomością rządzi proces wtórny.

Regresja Regresja jest to proces, w którym aktywność psychiczna cofa się do wcześniejszego, niższego i prostszego sposobu funkcjonowania. Regresja może być 1/topograficzna 2/ czasowa 3/ formalna ad1. – aktywność cofa się do niższego systemu np. do Nieświadomości ad.2 – obecne doświadczenie poprzez ożywienie doświadczenia z przeszłości jest przeżywane i spotyka się z reakcją tak jak w przeszłości (dzieciństwie) ad.3/ - proces myślenie staje się archaiczny (np. magiczny) Powyższe rodzaje regresji występują prawie zawsze łącznie.

MODEL STRUKTURALNY Sformułowany przez Freuda w pełni ok. roku 1923. jako próba przezwyciężenia niedostatków modelu topograficznego. Modele te nie wykluczają się lecz uzupełniają. Model topograficzny sytuował konflikt pomiędzy umysłem świadomym zawierającym m.in. zakazy, nakazy, normy i inne siły tłumiące, a nieświadomością. Było to niezgodne z obserwacjami, że obrony przed popędami mogą również działać nieświadomie.

Aparat psychiczny dzieli się na 3 systemy (instancje) – id, ego i super-ego. Id to biegun popędowy Ego jest instancją pośredniczącą pomiędzy popędami a wymogami świata zewnętrznego, ma funkcje tworzenia kompromisów (również z super-ego). Uruchamia obrony poprzez lęk sygnałowy. Super-ego powstaje wraz z rozwiązaniem kompleksu Edypa w wyniku uwewnętrznienia (poprzez identyfikację) postaw i wartości rodzicielskich. Jest to sumienie kontrolujące popędy libido i agresji.

Super-ego W jego kształtowaniu biorą udział elementy preedypalne i postedypalne, lecz w największym stopniu edypalne. Super- ego jest w znacznym stopniu nieświadome. Agresywne, surowe super-ego niekoniecznie musi być introjektem surowego rodzica, lecz odpowiedzią na siłę indywidualnych agresywnych pragnień – czyli im człowiek bardziej restrykcyjnie kontroluje swoją agresję, tym silniejsza jest agresja super-ego wobec ego.

Aparat psychiczny neurotyka ma relatywnie mały obszar ego wolnego od wpływów id lub super-ego, jest dużo nieświadomej komunikacji bezpośredniej pomiędzy id a super-ego oraz duże obszary id i super-ego niekontrolowane przez ego. Człowiek dojrzały ma ego w dużym stopniu uwolnione od wpływów pozostałych instancji, ponadto duże obszary id oraz super-ego są kontrolowane przez ego.

Regresja – c.d. Regresję można uważać również za jeden z mechanizmów obronnych Regresja libidinalna – wycofanie się do wcześniejszej fazy organizacji popędowej. O poziomie do którego przebiega regresja decydują punkty fiksacji. Regresja ego – występuje zazwyczaj wraz z regresją libidinalną i obejmuje na ogół tylko te funkcje ego, które są zaangażowane w konflikt. Regresja super-ego – gdy uwewnętrzniony autorytet rodzicielski ulegnie ponownemu uzewnętrznieniu i zostaje wyprojektowany.

Lęk Lęk może być objawem nerwicy, ale również objawy mogą redukować lęk. Lęk jest afektem i jako taki podlega również procesom rozładowywania. Różni się od innych afektów głównie poprzez swój nieprzyjemny charakter. Lęk reprezentuje reakcję na traumatyczne doświadczenie.

Trauma Trauma – to przyrost energii bodźców, której ego nie jest w stanie opanować przy pomocy swojej bariery ochronnej przed bodźcami. Gdy bariera jest nadmiernie obciążona ego traci zdolność do reagowania celowymi działaniami przystosowawczymi, a zamiast tego pojawia się lęk.

Lęk może mieć również charakter antycypacyjny i pomagać przygotować się na niebezpieczeństwo. Lęk sygnałowy może uruchamiać obrony ego, ale z drugiej strony sam może mieć charakter obronny.

Lęk narodzin Reakcją na traumę narodzin jest lęk narodzin. Lęk ten ma charakter pierwotny i może się później wraz z przechodzeniem od fazy do fazy reaktywować. Lęk narodzin ma charakter separacyjny i jest biologicznym prototypem późniejszych (psychicznych) lęków przed utratą obiektu

Lęk może być wyrazem popędu destrukcji Lęk może być wyrazem popędu destrukcji. Jako lęk kastracyjny wynika z „sadyzmu” super-ego (agresja przeciw ojcu jest odwracana przeciw ego.)

Lęk neurotyczny jest zawsze odpowiedzią na zagrożenie ze strony popędów, czyli na niebezpieczeństwo wewnętrzne, a nie realne. Warunki i formy lęku różnią się w zależności od stadium rozwoju libido i ego. Lęk z fazy pregenitalnej gdzie jest większa rola popędu destrukcji może zawierać wiele elementów sadomasochistycznych. W fazie genitalnej lęk ma charakter kastracyjny. U kobiet lęk w stadium obiektualnym jest wynikiem utraty obiektu lub utraty miłości.

Lęk jako funkcja ego, która podobnie jak libido może regresować się do punktu fiksacji w chorobie przyjmuje formę wcześniejszej reakcji afektywnej, która już została opanowana.

MECHANIZMY OBRONNE Najbardziej archaicznym rodzajem obrony jest narcystyczne wycofanie się z kontaktów ze światem, czyli powrót do pozycji niemowlęcia z pierwszych tygodni życia. Jako obrona może występować identyfikacja. W stadium narcystycznym i pregenitalnym możemy w tym znaczeniu mówić o introjekcji. W tych stadiach identyfikacja na poziomie oralnym polega na tym, że libido używa obiektu w celu usunięcia popędowego bodźca poprzez inkorporację obiektu przez ego. Dziecko wchodzi oralnie w posiadanie obiektu znosząc w ten sposób dystans pomiędzy sobą a nim. Jest to identyfikacja całkowita

W stadium obiektualnym identyfikacja jest częściowa W stadium obiektualnym identyfikacja jest częściowa. Poprzez identyfikację z ojcem chłopiec czyni ojcowskie wymagania częścią siebie i kształtuje się w ten sposób super-ego. A więc poprzez identyfikację zostaje osiągnięta obrona przeciw popędom, a matka przestaje być postrzegana jako obiekt seksualny.

Pacjenci, którzy osiągnęli stadium genitalne i wytworzyli stałe związki z obiektami rozwijają na ogół identyfikacje częściowe, a ci którzy nie osiągnęli stadium genitalnego i obiektualnego (albo osiągnęli to stadium ale nie zrezygnowali z narcyzmu) rozwijają raczej identyfikacje całkowite.

Projekcja Projekcja – jest dość prymitywnym mech. obronnym. Poprzez wyrzucanie na zewnątrz stwarza dystans pomiędzy ego, a źródłem niebezpieczeństwa. Po wytworzeniu super-ego projekcja nie ma już tak pierwotnego charakteru, nabiera ona charakteru moralnego. Projekcja i identyfikacja często występują w postaci przemieszanej.

Przemieszczenie Zamiana w przeciwieństwo i przekształcenie aktywności w pasywność. Wspólną cecha tych dwóch obron oraz identyfikacji jest to, że libido odwraca się od świata zewnętrznego i obsadza ego, czyli libido obiektualne zmienia się w narcystyczne. Powtarzane są wcześniejsze sposoby gratyfikacji, czyli mechanizm obronny ma tendencję do zafiksowania, a co za tym idzie jest odporny na próby przełamania.

Przymus powtarzania przywołuje najbardziej prymitywny sposób obrony, jest to wyparcie pierwotne. Impuls popędowy nie może się prawie w ogóle wyrazić. Wszystkie powyższe mechanizmy obronne mają charakter nieświadomy i są związane z ID i jako takie rządzone są głównie przez proces pierwotny. W przypadku tych mechanizmów często musimy szukać przeciwieństwa – za masochizmem, sadyzm, za pasywnością aktywność, za „przesadną miłościa” nienawiść (i odwrotnie). Mechanizmy te są infantylne i niedojrzałe.

Anna Freud 1895-1982

Inne mechanizmy obronne powstają gdy ego oddziela się od id i kiedy rozwija się super-ego. Są to mechanizmy obronne kontrolowane przez ego lub mechanizmy obronne ego Ego broni się przed trzema rodzajami wpływów. 1/ światem zewnętrznym 2/ przed Id 3/ przed super-ego.

Wyparcie Najważniejszym mech. obronnym z późniejszych faz jest wyparcie. Nie należy go mylić z tłumieniem. W tym ostatnim treść nie jest zapomniana, a tylko emocje podlegają kontroli i tłumieniu.

Wyparcie zawiera 2 procesy 1.Wycofanie przez system Pśw. obsadzenia, które było związane z niekceptowanym wyobrażeniem. 2. Przeciwobsadzenie wykorzystujące energię uwolnioną w wyniku poprzedniej operacji.

Rodzaje obron wg. Anny Freud regresja Wyparcie Reakcja upozorowana Izolacja Anulowanie Projekcja Introjekcja Zwrócenie popędu przeciwko sobie Odwrócenie Sublimacja

Przyczyny obrony przed popędem 1. Lęk przed super-ego 2. Lęk przed rzeczywistym zagrożeniem 3. Siła popędów 4. Brak harmonii wewnątrz ego

Wnioski Anny Freud dotyczące terapii analitycznej Najlepiej rokuje w terapii gdy przyczyną zastosowania obron był lęk przed super-ego Gdy obrony wynikają z lęku przed rzeczywistym zagrożeniem to terapia zmierza do wykazania, że lęki wiążą się z rzeczywistością dawno minioną ponadto praca może zmierzać w stronę zwiększania tolerancji na nieprzyjemne doznania Stany które wiążą się z obronami przed lękiem z powodu zbyt dużej siły popędów nie podlegają terapii analitycznej

Systematyzacja mechanizmów obronnych wg. Drozdowskiego i Kokoszki 1/Narcystyczne mechanizmy obronne – zaprzeczenie, zniekształcenie, prymitywna idealizacja, projekcja (psychotyczna), projekcyjna identyfikacja, rozszczepienie 2/ Niedojrzałe mechanizmy obronne – acting out, blokowanie, hipochondryzacja, introjekcja, pasywno-agresywne zachowania, projekcja (niepsychotyczna), regresja, schizoidalne fantazje, somatyzacja.

3/ Neurotyczne mechanizmy obronne – kontrolowanie, przemieszczenie, dysocjacja, eksternalizacja, zahamowanie, intelektualizacja, izolowanie, racjonalizacja, reakcja upozorowana(formacja reaktywna), wyparcie(represja), seksualizacja, odczynianie 4/ Dojrzałe mechanizmy obronne – altruizm, antycypacja, ascetyzm, humor, sublimacja, tłumienie.

CHARAKTER Charakter to funkcjonowanie jednostki wg. określonego stałego wzorca, typowy dla kogoś sposób odczuwania, myślenia i działania. Ujmując rzecz psychodynamicznie to typowy dla kogoś sposób rozwiązywania konfliktów intrapsychicznych

Cechy charakteru Cechy charakteru są złożoną mieszanką pochodnych popędów, obron i elementów super-ego. Podobnie jak objawy nerwicowe są to wytwory kompromisowe. Od objawów są jednak bardziej trwałe, lepiej wiążą lęk i są egosyntoniczne (zgodne z ja) – w przeciwieństwie do objawów, które są egodystoniczne (niezgodne z ja). Charakter jest ściśle związany ze stylem obronnym człowieka.

Charakter kształtuje się poprzez kompromisy poprzez poszczególne fazy rozwoju. Rodzice stają się modelami dla ideału ego i ego, na drodze identyfikacji przejmowane są wartości i ideały. Przebieg procesu rozwojowego i jego kluczowe momenty, traumy, czynniki genetyczne, dynamiczne decydują czy charakter będzie zahamowany, sztywny, patologiczny, czy fiksacje i regresje doprowadzą do kompromisów o charakterze neurotycznym. Przy prawidłowym przebiegu procesu rozwojowego charakter ma szanse być dobrze zintegrowany, elastyczny, pozwalający na lepsze przystosowanie się do rzeczywistości.

Wprawdzie podwaliny charakteru pojawiają się już bardzo wcześnie, ale jego bardziej stała organizacja kształtuje się w wyniku rozwiązania konfliktu edypalnego, a kończy się w okresie adolescencji. Aby uzyskać bardziej pełny opis charakteru powinien on być określony w wielu wymiarach – opisowym, genezy, struktury, dynamiki, ekonomii libido.

ZABURZENIA CHARAKTERU Charakter można określać wg 1/ fazy libidinalnej (np. charakter analny) 2/ stosowanych obron (np. charakter kompulsywny) 3/ ujawnianych zachowań ( np. charakter bierno-agresywny)

Freud wyróżniał 3 podstawowe typy libidinalne: - erotyczny; libido osiągnęło tu poziom genitalny, jego celem jest gratyfikacja poprzez obiekt, ego i super-ego nie są wystarczająco silne, jednostki takie poszukują głównie przyjemności, przejawiają mało zahamowań moralnych, są predysponowane do symptomów histerycznych, fobii i lęków - kompulsywny; libido jest natury analno-sadystycznej, silne super-ego, dużo poczucia winy, ascetyzm, samopoświęcanie się, skłonności konserwatywne - narcystyczny; libido skoncentrowane wokół ego, miłość do samego siebie, samouwielbienie, małe przywiązanie do obiektów miłości – obiekty są ważne o tyle o ile przyczyniają się do zaspokajania potrzeb narcystycznych. Możemy też mówić o typach erotyczno-kompulsywnym, erotyczno-narcystycznym, narcystyczno-kompulsywnym.

Czynniki przyczyniające się zarówno do powstawania symptomów, jak i zab. charakteru są podobnej natury. U podłoża są frustracje, traumy, które wywołują konflikty albo 1/wewnątrz ego albo 2/ pomiędzy systemami albo3/ między światem zewnętrznym a ego W jednym przypadku konflikty owocują wytworzeniem się symptomów w innym zaburzeń charakteru. Można powiedzieć, że konflikt jest aktywny i może być rozwiązany albo przez wytworzenie symptomów albo cech charakteru. Ale ponieważ zależności mają tutaj charakter „kolisty” to nerwica charakteru może stać się w końcu nerwicą z objawami.

Literatura Zalecana literatura: Zygmunt Freud „Wstęp do psychoanalizy” Zygmunt Freud „Objaśnianie marzeń sennych” Zygmunt Freud „Poza zasadą przyjemności” Zygmunt Freud „Psychopatologia życia codziennego” Anna Freud „Ego i mechanizmy obronne” A.Kokoszka, P.Drozdowski „Wprowadzenie do psychoterapii” Bjórn Killingmo „Psychoanalityczna metoda leczenia” Jean Laplanche, J,-B.Pontalis „Słownik psychoanalizy” Burness E.Moore, Bernard D.Fine „Słownik psychoanalizy klasyczne pojęcia nowe koncepcje” H. Thoma, Horst Kachele „Podręcznik terapii psychoanalitycznej” Peter Kutter „Współczesna psychoanaliza-psychologia procesów nieświadomych” Peter Gay „Freud-życie na miarę epoki”